Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đã đặt ra yêu cầu sử dụng một bộ sách giáo khoa (SGK) thống nhất trên phạm vi toàn quốc. Chủ trương này nhận được nhiều sự quan tâm của dư luận, bởi không chỉ góp phần tạo sự đồng bộ trong giảng dạy mà còn giúp hạn chế tình trạng lãng phí khi SGK có thể được sử dụng nhiều lần.
Bộ SGK phải có tuổi thọ tương đối
Chia sẻ với Người Đưa Tin, PGS.TS Bùi Thị An, ĐBQH Khóa XIII bày tỏ ủng hộ chủ trương thống nhất 1 bộ sách SGK trên toàn quốc.
Theo bà An, đây là điều rất tốt, bởi bộ SGK này sẽ chứa đựng các nội dung cốt lõi, những kiến thức rất cơ bản của từng cấp cần học sau khi được Bộ Giáo dục và Đào tạo chắt lọc.
"Nếu có một bộ sách giáo khoa thống nhất thì việc dạy và học sẽ có sự đồng đều hơn, việc đánh giá cũng sẽ thống nhất hơn. Nhờ đó, chất lượng dạy và chất lượng học ở các nơi có thể được so sánh, đo lường một cách khách quan, có cùng một chuẩn cốt lõi để làm căn cứ đánh giá", bà An chia sẻ.
PGS.TS Bùi Thị An, ĐBQH Khóa XIII.
Theo bà, điều này hoàn toàn cần thiết, bởi nếu mỗi nơi dạy khác nhau thì khó có thể xác định chất lượng học sinh cũng như công tác kiểm tra, đánh giá. "Tôi cho rằng, nội dung này nêu trong Nghị quyết 71 là rất tốt và sẽ mang lại nhiều lợi ích", bà nói.
Cùng với đó, sử dụng 1 bộ sách chung thể hiện rõ yêu cầu về kiến thức cốt lõi là học sinh phải được học ở tất cả các vùng miền, thể hiện sự công bằng trong giáo dục.
"Không có chuyện học sinh miền núi học khác, học sinh vùng sâu học khác. Tất cả đều được tiếp cận cùng một nội dung như nhau. Theo tôi, đó chính là điểm tích cực và đáng ủng hộ", bà An nhấn mạnh và cho biết việc thống nhất bộ SGK sẽ đỡ tốn kém cho phụ huynh, học sinh.
Một bộ sách tuổi thọ phải tương đối dài, tức là có thể bổ sung nhưng cốt lõi là phải giữ nguyên thì sẽ tiết kiệm được cho ngân sách Nhà nước, tiết kiệm cho phụ huynh, tiết kiệm cho học sinh.
Nêu vấn đề: "Làm sao để có bộ SGK cốt lõi?", bà An cho rằng trách nhiệm thuộc về Bộ Giáo dục và Đào tạo.
"Trong một loạt các bộ SGK đang có thì Bộ GD&ĐT có nhiệm vụ chắt lọc để tìm được 1 bộ SGK phù hợp nhất, mục tiêu là phải có bộ SGK chuẩn, kiến thức cốt lõi, thích hợp với từng cấp để dùng cho cả nước", bà An nhấn mạnh.
Còn ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách Thành phố Hải Phòng, Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, chủ trương này đem lại ít nhất 7 nhóm thuận lợi lớn cho hệ thống giáo dục, đặc biệt là với giáo viên và học sinh.
Thuận lợi đầu tiên đó là bảo đảm công bằng giáo dục và giảm gánh nặng chi phí cho gia đình. Theo đại biểu, khi đã có lộ trình miễn phí SGK đến năm 2030, ngân sách Nhà nước sẽ trực tiếp bảo đảm quyền tiếp cận học liệu cơ bản cho mọi học sinh, giảm tình trạng "thiếu sách, đổi sách" ở vùng khó, giảm chi tiêu lặp lại hằng năm của phụ huynh, nhất là hộ nghèo, cận nghèo và học sinh là người dân tộc thiểu số.
ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga.
Hai là tạo sự đồng bộ về học liệu và chương trình, giúp giáo viên tập trung vào phương pháp giảng dạy. Thống nhất một bộ SGK giúp giảm những khó khăn, vướng mắc trong lựa chọn sách giữa các địa phương, giảm biến động về cách tiếp cận nội dung, từ đó giáo viên dành nhiều thời gian hơn cho thiết kế hoạt động dạy học, đổi mới đánh giá. Việc đồng bộ còn hỗ trợ xây dựng hệ thống bồi dưỡng giáo viên, ngân hàng đề kiểm tra – đánh giá và học liệu đi kèm theo một chuẩn thống nhất toàn quốc.
Cùng với đó, nâng cao tính cơ động và liên thông của người học. Khi chuyển trường, đặc biệt giữa các tỉnh, thành, học sinh không phải làm quen lại bộ sách mới, giúp giảm đứt gãy học tập và tăng bình đẳng cơ hội.
Tiết kiệm chi phí xã hội nhờ quy mô lớn. Một bộ sách thống nhất cho phép chuẩn hóa quy trình biên soạn, thẩm định, in ấn, phân phối, tận dụng lợi thế quy mô để hạ giá thành, đồng thời tối ưu kho vận và kiểm soát chất lượng in.
Bứt tốc chuyển đổi số học liệu, theo bà Nga, một bộ sách thống nhất sẽ là nền tảng chung để phát triển phiên bản số đồng bộ, ngân hàng bài giảng, học liệu mở, trợ giảng số cho giáo viên và học sinh.
Thêm một thuận lợi nữa đó là tăng cường quản trị và dữ liệu. Cùng một bộ SGK giúp cơ quan quản lý xây dựng các chỉ số đánh giá chất lượng, theo dõi quá trình học tập, so sánh kết quả giữa vùng miền trên cơ sở dữ liệu giáo dục quốc gia.
Và cuối cùng là vẫn bảo đảm bản sắc địa phương. Theo bà Nga, thống nhất SGK không đồng nghĩa "đồng phục" giáo dục. Nội dung giáo dục địa phương tiếp tục do các tỉnh tổ chức biên soạn, thẩm định và phê duyệt.
Tạo điều kiện tốt nhất cho học sinh
Trao đổi với Người Đưa Tin, thầy Lê Duy Thuận - Hiệu trưởng Trường THCS Chi Khê, xã Con Cuông, tỉnh Nghệ An cho biết, hàng năm, Sở Giáo dục và Đào tạo đều có công văn gửi về các trường, thực hiện công văn chỉ đạo, nhà trường cũng đã tổ chức họp tất cả các giáo viên trong bộ môn của toàn trường nghiên cứu các bộ sách giáo khoa cấp trên gửi về.
"Từ những bộ sách đó nhà trường đã cho giáo viên chọn lựa, sau khi chọn lựa xong nhà trường thống nhất chọn lựa bộ "Kết nối tri thức với cuộc sống" đã sử dụng 4 năm nay và năm nay bước sang năm thứ 5", thầy Thuận chia sẻ.
Bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống" do NXB Giáo dục Việt Nam nghiên cứu và xuất bản.
Theo thầy Thuận, mỗi bộ sách giáo khoa đều có cái hay riêng, nhưng bản thân thầy thấy rằng bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống" cơ bản đáp ứng được tinh thần gắn với thực tiễn, phù hợp với điều kiện học tập của học sinh vùng miền.
"Cho nên nhà trường đã dựa vào lựa chọn của giáo viên và báo cáo lên cấp trên lựa chọn bộ sách này để sử dụng", thầy Thuận chia sẻ.
Trước thông tin về việc thống nhất một bộ sách giáo khoa trên toàn quốc, thầy Thuận cho biết "nhà trường rất cần". Lý do là hiện nay, nhiều học sinh theo bố mẹ đi làm ăn xa rồi lại trở về quê học tập.
Khi chuyển trường, các em thường gặp khó khăn do chương trình học ở mỗi nơi sử dụng một bộ sách khác nhau, buộc phải thay đổi toàn bộ sách giáo khoa.
Điều này gây xáo trộn trong việc tiếp thu kiến thức của học sinh cũng như công tác giảng dạy của nhà trường.
"Do đó, việc thống nhất dùng chung một bộ sách giáo khoa trên toàn quốc là hoàn toàn hợp lý. Chỉ nên có một bộ SGK để học sinh ở bất cứ nơi đâu cũng có thể tiếp tục học tập thuận lợi. Bộ sách đó thậm chí có thể được cho, tặng, chuyển nhượng lại và vẫn sử dụng được," thầy Thuận chia sẻ.
Thầy cũng nêu thực tế hiện nay có những bộ sách mới ở thành phố được gửi lên miền núi hỗ trợ học sinh, nhưng do khác chương trình nên các em lại không dùng được.
Cũng có nhiều ý kiến ủng hộ việc lựa chọn sách giáo khoa của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam để thống nhất dùng chung cho cả nước và tiến tới cung cấp miễn phí, bởi điều này sẽ mang lại nhiều thuận lợi.
Nêu quan điểm của mình, thầy Thuận cho rằng "điều này là quá tuyệt vời". Thầy lý giải, trường nơi thầy công tác thuộc vùng miền núi cao của miền Tây xứ Nghệ, nơi đời sống nhân dân còn rất khó khăn. Một bộ sách giáo khoa đối với học sinh có giá trị tới hàng trăm nghìn đồng, là gánh nặng không nhỏ với nhiều gia đình.
Vì vậy, nếu chủ trương của Bộ Chính trị được thực hiện, cấp toàn bộ sách giáo khoa miễn phí cho học sinh, thì đó sẽ là sự hỗ trợ vô cùng ý nghĩa đối với các em miền núi.
Thầy Lê Văn Hoan - Hiệu trưởng Trường tiểu học Thành Sơn (xã Thành Bình Thọ, tỉnh Nghệ An) cũng hoàn toàn nhất trí với việc thống nhất 1 bộ SGK và mong muốn chủ trương này sớm được thực hiện để tạo điều kiện tốt nhất cho học sinh.
Theo thầy Hoan, việc thống nhất 1 bộ SGK trên phạm vi toàn quốc sẽ rất thuận lợi cho học sinh, đặc biệt là ở các vùng khó khăn.
"Anh chị có thể để lại sách cho em dùng hoặc anh chị em họ hàng có thể cho nhau sách, giúp giảm bớt gánh nặng kinh tế. Và nếu được cấp miễn phí SGK là điều đáng quý", thầy Hoan chia sẻ.
Về việc lựa chọn sách để tránh lãng phí, thầy Hoan cho rằng NXB Giáo dục Việt Nam hiện đã có bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống", trước mắt thay vì biên soạn một bộ sách hoàn toàn mới có thể lựa chọn 1 trong các bộ sách đã được các nhà xuất bản phát hành để tránh lãng phí nguồn lực đã đầu tư.
Thầy đề xuất có thể phân chia theo khu vực, ví dụ mỗi tỉnh sử dụng thống nhất một bộ sách trong số các bộ sách đã có.
Chú ý đến chất lượng học thuật
Để thực hiện lộ trình như Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị đề ra, theo ĐBQH Việt Nga cần phải thiết kế lộ trình theo nhiều giai đoạn cụ thể, có thử nghiệm kiểm chứng như:
Giai đoạn 1 (2025–2026): Hoàn thiện tiêu chí, tổ chức thử nghiệm sư phạm.
Giai đoạn 2 (2026–2027): Áp dụng toàn quốc, đào tạo, bồi dưỡng giáo viên.
Giai đoạn 3 (2028–2030): Mở rộng chính sách miễn phí SGK, áp dụng mô hình mượn – hoàn – tái sử dụng.
Cùng với đó, bảo đảm tài chính, hậu cần và quản trị rủi ro. Lập đề án tài chính trung hạn; đa dạng nhà in, đơn vị logistics qua đấu thầu cạnh tranh; kiểm soát chất lượng in.
Đồng thời, cần chú ý đến chất lượng học thuật và tính bao trùm. Bảo đảm độ phân hóa trong bài học; tiếp cận đa phương thức; có SGK ngoại ngữ và tài liệu tiếng dân tộc thiểu số.
Gắn SGK thống nhất với giáo dục địa phương, theo đó, các tỉnh, thành phố tiếp tục biên soạn tài liệu giáo dục địa phương; lồng ghép lịch sử, văn hóa, kinh tế – xã hội địa phương.
Cần lưu ý chuyển đổi số và dữ liệu học tập đó là phát triển phiên bản SGK số; xây dựng ngân hàng học liệu số; thí điểm trợ giảng số. Ban hành khung tiêu chí; thành lập hội đồng thẩm định độc lập; công khai kết quả.
Song song với đó, cần truyền thông tạo sự đồng thuận xã hội. Tổ chức đối thoại chính sách với giáo viên, phụ huynh, chuyên gia; duy trì kênh tiếp nhận phản hồi.
