"Thực hành kinh doanh có trách nhiệm" vẫn còn khá xa lạ với nhiều doanh nghiệp

Kinh doanh có trách nhiệm, yêu cầu không thể đảo ngược

Phát biểu khai mạc Hội nghị tập huấn Chính sách, pháp luật về thực hành kinh doanh có trách nhiệm trong lĩnh vực khoa học và công nghệ năm 2025 diễn ra sáng 23/10, TS. Nguyễn Như Quỳnh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Khoa học và Công nghệ nhấn mạnh rằng chủ đề “thực hành kinh doanh có trách nhiệm” đã được thế giới quan tâm từ rất lâu, với nhiều chương trình do Liên Hợp Quốc và OECD triển khai. Ở Việt Nam, đây không phải là vấn đề mới, nhưng vẫn còn khá xa lạ với nhiều doanh nghiệp và cá nhân.

Bà Quỳnh cho biết, thực hành kinh doanh có trách nhiệm nghĩa là doanh nghiệp, bên cạnh mục tiêu lợi nhuận, cần hướng đến phát triển bền vững thể hiện qua trách nhiệm với người lao động, người tiêu dùng, môi trường và xã hội. 

Những nguyên tắc này đã được quy định cụ thể trong pháp luật, như đánh giá tác động môi trường, bảo vệ quyền lợi người lao động, quảng cáo trung thực và bảo hộ sở hữu trí tuệ.

Bà nhấn mạnh, trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển khoa học - công nghệ mạnh mẽ hiện nay, yêu cầu “kinh doanh có trách nhiệm” càng trở nên cấp thiết. Các doanh nghiệp công nghệ cần tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng, đảm bảo minh bạch, đạo đức và an toàn trong hoạt động, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.

“Phát triển kinh tế tư nhân không thể tách rời đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội”, đó là thông điệp được TS. Nguyễn Tiến Đạt, giảng viên Khoa Luật Kinh tế, Học viện Chính sách và Phát triển (Bộ Tài chính), nhấn mạnh tại Hội nghị.

TS. Nguyễn Tiến Đạt cho biết: “thực hành kinh doanh có trách nhiệm” không chỉ là khẩu hiệu mà là chuẩn mực mà doanh nghiệp buộc phải tuân thủ trong thời đại toàn cầu hóa và chuyển đổi số. Một doanh nghiệp chỉ thực sự phát triển bền vững khi biết cân bằng giữa lợi ích kinh tế, nghĩa vụ pháp lý và đạo đức xã hội.

Ông cho rằng, trong lĩnh vực khoa học - công nghệ, mỗi sản phẩm nghiên cứu hay ứng dụng công nghệ đều có thể tạo ra tác động trực tiếp đến cộng đồng. Vì vậy, doanh nghiệp cần tự đặt mình vào vai trò của người bảo vệ con người và môi trường. 

“Trách nhiệm xã hội, đạo đức và minh bạch phải trở thành nền tảng trong đổi mới và ứng dụng công nghệ. Mọi tiến bộ khoa học đều cần phục vụ con người, chứ không thể gây tổn hại đến họ”, ông nói.

Tại hội nghị, các chuyên gia nhận định hệ thống pháp luật về khoa học và công nghệ đang bước sang giai đoạn hoàn thiện mạnh mẽ. 

Điểm đáng chú ý là Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 đã lần đầu tiên luật hóa khái niệm “truyền thông chính sách”. 

Theo đó, việc truyền thông phải được thực hiện từ giai đoạn lấy ý kiến đối tượng chịu tác động cho đến khi văn bản được thông qua, giúp chính sách đến gần với người dân và doanh nghiệp hơn. Đây được xem là bước tiến quan trọng nhằm đảm bảo mọi chủ thể trong xã hội đều có thể hiểu, góp ý và thực hiện đúng tinh thần của chính sách.

TS. Đạt nhấn mạnh: “truyền thông chính sách là cầu nối giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân”. Ông cho rằng, khi các quy định được phổ biến một cách dễ hiểu, minh bạch, doanh nghiệp sẽ chủ động hơn trong việc tuân thủ pháp luật và thực hiện kinh doanh có trách nhiệm.

Trách nhiệm trở thành sức mạnh thương hiệu

Thực tiễn tại Việt Nam cho thấy, nhiều doanh nghiệp đã chủ động gắn trách nhiệm xã hội vào chiến lược kinh doanh. Những năm gần đây, các mô hình quản trị theo tiêu chí ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) hay bộ tiêu chuẩn ISO 26000, GRI được áp dụng ngày càng phổ biến.

TS. Nguyễn Tiến Đạt dẫn chứng, các doanh nghiệp lớn như Heineken Việt Nam đã chuyển sang sử dụng 100% năng lượng tái tạo, tái chế gần như toàn bộ chất thải sản xuất. 

Nestlé Việt Nam triển khai chương trình NESCAFÉ Plan giúp hàng chục nghìn hộ nông dân Tây Nguyên chuyển đổi sang mô hình canh tác bền vững. Vinamilk và TH Group hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, trong khi FPT đẩy mạnh chuyển đổi số và hỗ trợ đào tạo lập trình cho thanh thiếu niên vùng sâu vùng xa.

“Những ví dụ này chứng minh rằng, doanh nghiệp Việt Nam đang chuyển từ khẩu hiệu sang hành động thực chất. Trách nhiệm xã hội không còn là gánh nặng, mà đã trở thành lợi thế cạnh tranh và thước đo uy tín trong bối cảnh hội nhập”, ông Đạt phân tích.

Dù đã có những chuyển biến tích cực, TS. Nguyễn Tiến Đạt cũng chỉ ra rằng công tác truyền thông chính sách trong lĩnh vực khoa học - công nghệ vẫn đang đối mặt nhiều thách thức.

Nhiều cơ quan, địa phương chưa có bộ phận chuyên trách về truyền thông; nhân sự làm công tác này chủ yếu kiêm nhiệm, thiếu kỹ năng về quan hệ công chúng và truyền thông chính sách. Bên cạnh đó, nguồn kinh phí hạn chế, cơ sở vật chất lạc hậu khiến hiệu quả tuyên truyền chưa cao, nội dung truyền thông còn đơn điệu và hình thức.

Ông cho rằng, để truyền thông chính sách thực sự hiệu quả, cần đào tạo đội ngũ chuyên nghiệp, có hiểu biết về chính sách công và kỹ năng xử lý khủng hoảng truyền thông. Báo chí và các tổ chức truyền thông xã hội cũng phải được khuyến khích tham gia sâu hơn, đưa chính sách đến với người dân bằng ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu và thuyết phục.

TS. Nguyễn Tiến Đạt khẳng định: “Một doanh nghiệp phát triển bền vững là doanh nghiệp có trách nhiệm với chính mình, với cộng đồng và với tương lai. Thực hành kinh doanh có trách nhiệm không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn là thước đo văn minh của một nền kinh tế hiện đại.”