Sau khi cuộc xung đột Nga – Ukraine diễn ra vào tháng 2/2022, Ấn Độ đã nổi lên là một khách hàng lớn của dầu Nga dù trước đó lượng dầu quốc gia Nam Á nhập từ Nga rất ít.
Trước lệnh trừng phạt của phương Tây, Nga đã giảm giá mạnh cho Ấn Độ, quốc gia nhập tới 85% nhu cầu nhiên liệu của mình từ Nga. Chỉ riêng tháng 4/2023, nhập khẩu dầu Nga của Ấn Độ đã tăng gần 530% so với cùng kỳ năm 2022.
Trong năm qua, các nhà nhập khẩu Ấn Độ đã thanh toán cho dầu của Nga và các hàng hóa khác chủ yếu bằng rupee, đồng nội tệ của Ấn Độ. Tuy nhiên, Nga đang do dự trong việc áp dụng giao dịch bằng đồng rupee vì điều đó sẽ khiến Moscow có khoản dự trữ đồng rupee không mong muốn hơn 40 tỷ USD hàng năm, theo Reuters.
Lý do Nga thích nhân dân tệ
Đây sẽ là một trở ngại lớn đối với các nhà nhập khẩu dầu và than giá rẻ của Ấn Độ từ Nga, những người đang chờ cơ chế thanh toán vĩnh viễn bằng đồng rupee để giúp giảm chi phí chuyển đổi tiền tệ.
Ngoài đồng rupee, các khoản thanh toán thương mại của Ấn Độ với Nga cho đến nay là sự kết hợp giữa đồng dirham của UAE và đồng nhân dân tệ của Trung Quốc.
“Nga muốn một loại tiền tệ mà họ có thể sử dụng để mua hàng hóa cần thiết cho nền kinh tế của mình. Vấn đề là phải xác định loại tiền tệ đó. Người Nga sẽ rất vui khi sử dụng đồng nhân dân tệ”, theo ông Nandan Unnikrishnan, chuyên gia về Nga tại tổ chức Observer Research Foundation (ORF) ở New Delhi.
Nga đã kêu gọi các công ty và người dân chuyển tài sản sang đồng rúp hoặc các loại tiền tệ "thân thiện" như rupee và nhân dân tệ để tránh rủi ro do các lệnh trừng phạt của phương Tây sau cuộc xung đột ở Ukraine. Ảnh: foreignpolicy.com
Kim ngạch thương mại song phương Nga - Trung đã phát triển nhanh hơn và mạnh hơn, đạt mức kỷ lục 190 tỷ USD trong năm 2022, cao hơn 5 lần so với thương mại Nga - Ấn ở mức khoảng 35,3 tỷ USD.
Năm 2022, tỉ lệ thanh toán bằng đồng nhân dân tệ trong hàng nhập khẩu của Nga đã tăng lên 23% từ mức 4% trước khi xung đột với Ukraine diễn ra, theo The Guardian. Các đối tác của Nga đang ngày càng sẵn sàng chấp nhận đồng nhân dân tệ như một phương thức thanh toán.
Trong khi đó, Ấn Độ đang nỗ lực thúc đẩy việc thanh toán bằng đồng rupee, nhưng hiếm khi tìm được chấp nhận vì 3 lý do: đồng rupee không thể chuyển đổi hoàn toàn, nó đang yếu đi và thực tế là Nga xuất khẩu sang Ấn Độ nhiều hơn nhập khẩu.
Đầu tiên, Ấn Độ có thâm hụt thương mại rất lớn và ngày càng gia tăng với Nga. Theo dữ liệu của Bộ Thương mại Ấn Độ, nhập khẩu của Ấn Độ từ Moscow trong năm tài chính vừa qua cho đến tháng 2 gần gấp 15 lần các chuyến hàng xuất khẩu trở lại Nga.
Điều này làm cho cơ chế thanh toán bằng đồng rupee trở nên không thiết thực, bởi sau khi thanh toán tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ bằng đồng rupee, Nga sẽ còn dư rất nhiều tiền rupee mà không thể sử dụng trong các giao dịch khác.
“Nhưng những đồng rupee này phải được chuyển bằng một loại tiền tệ khác và điều này hiện đang được thảo luận”, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cho biết.
Ý chí chính trị là điều kiện cần
Theo ông Unnikrishnan, New Delhi sẽ không thoải mái cho phép thanh toán thương mại bằng đồng nhân dân tệ, do mối quan hệ căng thẳng giữa Ấn Độ và Trung Quốc ở khu vực biên giới.
Hãng tin Reuters hồi tháng 3 cũng dẫn lời các quan chức Ấn Độ, rằng chính phủ Ấn Độ đã yêu cầu các ngân hàng và doanh nghiệp tránh sử dụng đồng nhân dân tệ để thanh toán hàng nhập khẩu của Nga.
Một lựa chọn khác là sử dụng đồng dirham của UAE để thanh toán cho hàng nhập khẩu từ Nga của Ấn Độ. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng điều này có thể không mang lại giải pháp lâu dài khả thi do đồng tiền này nhạy cảm với các biện pháp trừng phạt của phương Tây.
Unnikrishnan nhấn mạnh rằng Ấn Độ và Nga có thể đưa ra các giải pháp thay thế, chẳng hạn như đầu tư đồng rupee vào các liên doanh sản xuất hàng hóa được sử dụng cho Nga, hoặc có thể xuất khẩu sang các nơi khác trên thế giới.
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov (trái) mới đây cho biết, Nga đã tích lũy hàng tỷ rupee trong các ngân hàng Ấn Độ mà không thể sử dụng. Ảnh: The Print
Ngoài ra, Nga có thể sử dụng đồng tiền Ấn Độ để đầu tư vào trái phiếu chính phủ hoặc mở rộng thương mại song phương khi cả hai bên tìm cách vận hành cơ chế thanh toán bằng đồng rupee -rúp. Cả hai quốc gia đang thực hiện nhiều cuộc đàm phán sâu rộng để đưa ra một giải pháp lâu dài hơn cho cơ chế thanh toán này.
Theo một quan chức hàng đầu tại ngân hàng thương mại thống nhất Ấn Độ (UCO Bank), các đồng minh truyền thống của Ấn Độ tại cũng đang chuyển sang thanh toán các mặt hàng phi dầu mỏ còn tồn đọng bằng số rupee Ấn Độ dư thừa trong kho bạc của Moscow.
Kể từ tháng 1, đã có 20 giao dịch bằng đồng tiền Ấn Độ đã được thực hiện, tất cả đều liên quan đến xuất khẩu của Ấn Độ sang Nga, giám đốc điều hành của Ngân hàng UCO Soma Shankara Prasad cho biết.
20 ngân hàng Nga, bao gồm Gazprombank, Rosbank, Tinkoff Bank, Centro Credit Bank và Credit Bank of Moscow, cũng đã mở tài khoản vostro (tài khoản có số dư bằng đồng nội tệ, sử dụng cho thanh toán quốc tế) bằng đồng rupee đặc biệt với các ngân hàng đại lý được ủy quyền ở Ấn Độ, cho phép giao dịch bằng đồng rupee giữa hai nước.
“Có nhiều cách để triển khai số tiền này và cả hai bên chỉ cần thể hiện ý chí chính trị để đạt được thỏa thuận đó”, ông Unnikrishnan nhận định.
Nguyễn Tuyết (Theo DW, Quartz, RT)
