Nhà máy lọc dầu Lukoil Neftohim Burgas, một huyết mạch quan trọng cho nguồn cung nhiên liệu của Bulgaria, bất ngờ trở thành tâm điểm của một cơn bão địa chính trị khi Mỹ và Vương quốc Anh đồng loạt tăng cường các biện pháp trừng phạt đối với ngành năng lượng Nga để đáp trả cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine.
Là nhà máy lọc dầu duy nhất của Bulgaria, nằm tại thành phố Burgas ven biển Biển Đen, cơ sở này xử lý khoảng 195.000 thùng dầu thô mỗi ngày, cung cấp tới 80% nhu cầu nhiên liệu nội địa.
Việc trừng phạt có thể làm gián đoạn hoạt động, đẩy giá nhiên liệu tăng vọt và đe dọa an ninh năng lượng quốc gia, đặc biệt khi mùa đông khắc nghiệt đang cận kề.
Tuy nhiên, trong bối cảnh căng thẳng leo thang, một loạt diễn biến tích cực đã mang đến tin vui cho Bulgaria, giúp nhà máy này tạm thời được nới lỏng vòng vây trừng phạt.
Vào nửa cuối tháng 10, Vương quốc Anh và sau đó là Mỹ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt lên 2 gã khổng lồ dầu mỏ của Nga là Rosneft và Lukoil. Trong đó, việc Lukoil bị trừng phạt có tác động đặc biệt lan tỏa ở châu Âu, nơi công ty Nga sở hữu mạng lưới nhà máy lọc dầu và cơ sở hạ tầng năng lượng dày đặc.
Ở Bulgaria, chính phủ quốc gia Đông Nam Âu đã đưa ra những bước đi quyết liệt nhằm ngăn chặn một cuộc khủng hoảng nhiên liệu tiềm tàng từ các lệnh trừng phạt.
Ngày 14/11, các nhà chức trách đã chính thức tịch thu tài sản của Lukoil tại Bulgaria, bao gồm nhà máy lọc dầu Neftohim Burgas và công ty con Lukoil Bulgaria EOOD.
Ông Rumen Spetsov, người đứng đầu cơ quan thuế của quốc gia Balkan này, được bổ nhiệm làm quản lý đặc biệt để giám sát hoạt động hàng ngày tại nhà máy lọc dầu Neftohim bên Biển Đen cũng như các tài sản khác của công ty, bao gồm chuỗi 220 trạm xăng của Lukoil Bulgaria.
Nhà máy lọc dầu Lukoil Neftohim Burgas. Ảnh: RFE/RL
Biện pháp này được thực hiện ngay trước thời hạn áp dụng các lệnh trừng phạt mới của Mỹ vào ngày 21/11, nhằm tránh tình trạng nhà máy phải dừng hoạt động đột ngột do Lukoil – tập đoàn dầu khí Nga lớn thứ hai sau Rosneft – bị phong tỏa tài sản.
Động thái này không chỉ là phản ứng phòng thủ mà còn mở đường cho việc bán lại nhà máy, với sự quan tâm từ các nhà đầu tư quốc tế như quỹ Carlyle của Mỹ, vốn đang đàm phán mua lại các tài sản nước ngoài của Lukoil, các quan chức cho biết trên Bloomberg.
Nhưng điểm sáng lớn nhất trong bối cảnh căng thẳng trong vài tuần qua đến từ phía các cường quốc phương Tây.
Theo Reuters, ngày 14/11, Văn phòng Thực thi Trừng phạt Tài chính của Anh đã cấp giấy phép cho Lukoil Bulgaria EOOD, công ty xử lý hoạt động bán và phân phối nhiên liệu, và Lukoil Neftochim Burgas AD, công ty quản lý nhà máy lọc dầu duy nhất của đất nước tại Burgas, cho phép các giao dịch thương mại được tiếp tục cho đến ngày 14/2/2026.
Ngoài ra, Bulgaria cũng đã yêu cầu Washington miễn trừ trừng phạt. "Tôi hy vọng hôm nay chúng ta sẽ nhận được sự miễn trừ… trong 6 tháng", ông Boyko Borissov, lãnh đạo đảng GERB, đảng lãnh đạo liên minh cầm quyền của Bulgaria, được hãng tin BNR trích dẫn phát biểu hôm 14/11.
Yêu cầu miễn trừ 6 tháng từ Mỹ, nếu được chấp thuận, sẽ cho phép nhà máy hoạt động bình thường ít nhất đến tháng 5/2026, thời gian đủ để Sofia tìm kiếm nhà đầu tư mới và đa dạng hóa nguồn cung năng lượng.
Những diễn biến này mang lại ý nghĩa to lớn đối với nền kinh tế Bulgaria. Theo ông Assen Asenov, giám đốc Cơ quan Dự trữ Nhà nước, nước này hiện có kho dự trữ xăng đủ dùng trong khoảng 35 ngày và dầu diesel hơn 50 ngày – một mức an toàn tạm thời nhưng không thể kéo dài nếu nhà máy Lukoil Neftohim Burgas bị tê liệt.
Việc miễn trừ từ Anh và hy vọng từ Mỹ không chỉ ngăn chặn nguy cơ thiếu hụt nhiên liệu mùa đông, mà còn giảm áp lực lạm phát và ổn định giá cả cho người tiêu dùng.
Hơn nữa, nó phản ánh sự linh hoạt của các đồng minh NATO trong việc cân bằng giữa trừng phạt Nga và bảo vệ an ninh năng lượng cho các thành viên ở sườn Đông.
Bulgaria, vốn phụ thuộc nặng nề vào khí đốt và dầu mỏ Nga trước xung đột ở Ukraine, đã nỗ lực chuyển dịch sang các nguồn thay thế từ Hy Lạp và Azerbaijan, nhưng nhà máy lọc dầu Neftohim Burgas vẫn là "lá chắn" quan trọng nhất. Lukoil đã nỗ lực bán nhà máy này từ năm 2023.
Minh Đức (Theo Reuters, Bloomberg)
