Ảnh: REUTERS/Evelyn Hockstein.
Ngày 1/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông đã ra lệnh cho hai tàu ngầm hạt nhân được điều động tới "khu vực phù hợp" để phản ứng trước một tuyên bố được đưa ra bởi cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev về rủi ro chiến tranh giữa các quốc gia có vũ khí hạt nhân.
Các nhà phân tích an ninh nhận định quyết định này của ông Trump là hành động leo thang trong quan hệ với chính quyền Moscow, nhưng không hoàn toàn là một quyết định mang tính quân sự, vì Mỹ đã điều động tàu ngầm tới các khu vực có khả năng tấn công Nga từ trước.
Trong ngày 31/7, sau khi ông Trump yêu cầu ông Medvedev cần "cẩn trọng về lời nói của mình", ông Medvedev đã đưa ra phát biểu khẳng định ông Trump nên nhớ chính quyền Moscow thừa kế kho vũ khí của Liên Xô và khả năng sử dụng chúng làm phương án tối hậu.
Trong bài đăng trên mạng xã hội vào ngày 1/8, ông Trump đã viết: “Tôi đã ra lệnh điều động hai tàu ngầm hạt nhân đến những khu vực phù hợp, phòng trường hợp những phát ngôn mang tính kích động của ông Medvedev không chỉ đơn thuần là lời nói. Ngôn từ rất quan trọng và đôi khi có thể dẫn đến hậu quả không lường trước. Tôi hy vọng lần này không phải như vậy”.
Khi được hỏi về nguyên nhân đằng sau quyết định điều động, ông Trump cho biết: “Một cựu Tổng thống Nga đã đưa ra lời đe dọa và chúng ta cần phải bảo vệ người dân của mình”.
Hải quân Mỹ và Lầu Năm Góc đều đã từ chối bình luận về tuyên bố của ông Trump và không cho biết các tàu ngầm đã được điều động hay không. Việc quân đội Mỹ cung cấp thông tin về quyết định điều động và địa điểm tàu ngầm của Mỹ là rất hiếm hoi, vì bản chất nhạy cảm trong sứ mệnh phòng ngừa hạt nhân của những tàu ngầm này.
Tuyên bố của ông Trump được đưa ra trong thời điểm quan hệ giữa chính quyền Washington và chính quyền Moscow ngày càng trở nên căng thẳng, trong khi ông Trump ngày càng bức xúc trước hành động từ chối kết thúc chiến dịch đặc biệt của Nga tại Ukraine của Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Ông Trump không cho biết rõ về định nghĩa của "tàu ngầm hạt nhân" mà ông đề cập. Tàu ngầm của quân đội Mỹ được vận hành bằng lò phản ứng hạt nhân, và mặc dù chúng có thể được trang bị tên lửa có đầu đạn hạt nhân, không phải mọi tàu ngầm đều được trang bị loại vũ khí này.
Tuy nhiên các chuyên gia về an ninh cho biết chỉ riêng việc một tổng thống Mỹ đề cập tới khả năng sử dụng vũ khí hạt nhân cũng đã đủ để dấy lên lo ngại, và chỉ ra rằng trong lịch sử, chính phủ Mỹ đã thường tránh các hành vi được coi là phô trương hạt nhân vì những loại vũ khí này có khả năng tàn phá quá lớn.
Daryl Kimball, phó giám đốc tổ chức vận động Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí đã nhận định: "Đây là một hành động vô trách nhiệm và nằm ngoài khuyến cáo. Không nhà lãnh đạo hay phó lãnh đạo nào nên đe doạ chiến tranh hạt nhân, nhất là trên mạng xã hội".
Mỹ sở hữu 14 tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân cấp Ohio, mỗi tàu ngầm này có thể trang bị tới 24 tên lửa đạn đạo Trident II D5 với mỗi tên lửa có thể cho phép tấn công bằng nhiều đầu đạn nhiệt hạch ở khoảng cách 4600 dặm.
Trong khi đó, Tổng thống Putin vẫn chưa phản hồi tối hậu thư của ông Trump. Phát biểu hôm 1/8, ông Putin tuyên bố mong muốn đạt được “một nền hòa bình lâu dài và ổn định” tại Ukraine, nhưng không đưa ra dấu hiệu nào cho thấy ông sẵn sàng nhượng bộ.
“Chúng tôi cần một nền hòa bình bền vững dựa trên nền tảng vững chắc có thể đáp ứng lợi ích của cả Nga và Ukraine, đồng thời bảo đảm an ninh cho cả hai quốc gia”, ông Putin phát biểu trước báo giới một tuần trước thời hạn ngừng bắn mà ông Trump đặt ra.
Trong quá khứ, ông Putin từng tuyên bố mong muốn hòa bình, song luôn đưa ra các điều kiện mà Kiev khó có thể chấp nhận. Vòng đàm phán trực tiếp thứ ba giữa hai bên diễn ra tuần trước tại Istanbul đã kết thúc chóng vánh sau chưa đầy một giờ mà chưa mang lại bất kỳ đột phá nào, ngoại trừ một số thỏa thuận về trao đổi tù binh.
Nguyễn Quang Minh (theo Reuters, The Guardian)
