Tại nhà Trưởng bản Tráng A Khang hôm nay hình như có việc gì mà thấy nhiều người qua lại. Vọng từ trong nhà ra là tiếng của ông Giàng Cần Phử:
- Trưởng bản, ông phải có trách nhiệm chính trong việc này. Ông thay mặt Đảng và nhà nước quản lý, trông coi cái bản này mà hết lần này đến lần khác ông để những đứa con của bản vượt biên làm thuê, làm mướn bên Trung Quốc hết rồi.
Nói một hơi dài, dường như mệt, người đàn ông im lặng. Chỉ nghe tiếng gió đại ngàn thổi và tiếng thở dài của những người ngồi trong nhà trưởng bản mà thôi.
Nhấp ngụm trà nóng Trưởng bản Tráng A Khang mới từ tốn nói:
- Việc này tôi cũng đang đau đầu đây, cũng đã báo cáo xã, huyện cả rồi. Chế độ, chính sách người dân tộc thiểu số ở vùng cao như chúng ta cũng đã được nhà nước đặc biệt quan tâm rồi. Vấn đề nằm ở nhận thức của con cháu chúng ta thôi…
Ông Phử nghe vậy liền nói:
- Thế chả mấy mà bản Hảng Đề Chua ta thành bản người già hả ông, thanh niên trai tráng đi hết đã đành, đến đám con gái có trách nhiệm chăm sóc ông bà, bố mẹ cũng rủ nhau trốn đi hết cả…
Với cái điếu cày làm một hơi dài, mặt ông Phử trùng xuống, nói:
- Bản ta giờ đìu hiu, cô quạnh quá. Nhớ ngày nào tíu tít bên nương, trai thanh nữ tú dập dìu, trẻ con nô đùa vang núi. Giờ có muốn nghe lại cũng chẳng được nữa rồi.
Như muốn chấm dứt những lời than thở, ông Khang liền thông báo:
- Hôm nay tôi mời các cụ chủ chốt của bản đến đây để thông báo rằng: Tuần tới sẽ có một đoàn công tác của tỉnh về làm việc với bản ta để tuyên truyền pháp luật và trợ giúp pháp lý cho bà con khỏi hoang mang, dao động về tình trạng hiện nay của bản.
Bà Hờ Mẩy Dơ nãy giờ ngồi tước sợi lanh không tham gia vào câu chuyện, thấy vậy liền nói:
- Có thật vậy không trưởng bản? Nếu được nhà nước quan tâm như thế thì tốt quá. Tôi cũng nghĩ giống trưởng bản, vấn đề nằm ở nhận thức của con em mình thôi, nếu nó hiểu thì nó sẽ không làm đâu.
Quấn mấy cuộn lanh còn đang tước dở, bà Dơ ngồi ngay ngắn lại, nói tiếp:
- Là chi hội trưởng chi hội phụ nữ bản Hảng Đề Chua, tôi cũng trăn trở nhiều lắm khi không tìm được lối thoát cho chị em mình, nếu chỉ bám nương rẫy thì cũng chật vật lắm mới đủ ăn. Nhìn thấy bên kia biên giới người ta buôn bán tấp nập, ai lại chả muốn sang?
Nói rồi bà ngồi bất động, hướng mắt nhìn lên đỉnh núi. Bao đời nay tổ tiên nhà bà vẫn bám rừng, bám núi mà sống. Vậy mà ngày nay, lớp trẻ đã sớm không chịu được cực khổ rồi, mà cuộc sống bên kia biên giới chắc đã có gì hơn đâu???
Buổi tối hôm ấy. Bên bếp lửa hồng giữa nhà Trưởng bản Tráng A Khang có một đoàn công tác của Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh về làm việc với bà con bản Hảng Đề Chua. Một người trong đoàn đứng lên nói:
- Thưa bà con bản Hảng Đề Chua, tôi xin được giới thiệu: tôi là Nguyễn Mạnh Thắng là Trợ giúp viên pháp lý của Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh, xin được chào toàn thể bà con của bản.
Một tràng pháo tay vang lên, chờ cho tiếng ồn ào lắng xuống, anh Thắng nói tiếp:
- Hôm nay chúng tôi về đây, trước là để tuyên truyền cho bà con nhân dân một số quy định của pháp luật liên quan trực tiếp đến đời sống hàng ngày, liên quan đến chế độ, chính sách đồng thời cả những quyền lợi và nghĩa vụ của công dân theo quy định của pháp luật.
Dừng lại một lát để bà con nghe, hiểu, anh Thắng nói tiếp:
- Sau là giải đáp những vướng mắc về pháp luật cho bà con nhằm giải quyết các tranh chấp, mâu thuẫn hàng ngày (nếu có)
Nghe cán bộ tỉnh nói, cả nhà ông Trưởng bản Tráng A Khang ồn ào hẳn lên, mỗi người mỗi ý, nhưng nghe chừng thấy khuôn mặt ai cũng vui vẻ, hồ hởi khác hẳn không khí ban đầu. Mọi người đang mong chờ những điều tốt đẹp đến với họ trong những ngày đông lạnh giá này.
Trưởng bản Tráng A Khang phải đứng lên để vãn hồi trật tự. Ông nói tiếng Mông nhắc nhở bà con tôn trọng cán bộ và chỉ được phát biểu khi được cán bộ mời.
Mọi người ngồi ngay ngắn, trật tự chờ anh Thắng làm việc. Cầm tập giấy đứng lên, anh Thắng nói:
- Thưa bà con, vì không muốn bị ảnh hưởng đến ngày công lao động của bà con nên chúng tôi quyết định làm việc vào buổi tối. Đây là thời điểm mà có thể tập trung được đông đủ người dân tham gia. Chúng tôi hy vọng, mỗi người dân lại tiếp tục tuyên truyền những kiến thức pháp luật mình lĩnh hội được đến với nhiều người khác nữa để xã hội nói chung và bản ta nói riêng hạn chế thấp nhất tình trạng vi phạm pháp luật.
Trong lúc anh Thắng tuyên truyền pháp luật về trợ giúp pháp lý, pháp luật về phòng, chống mua bán người, pháp luật về lao động thì mọi người đều rất lắng nghe. Như hiểu được khả năng nghe tiếng phổ thông của đồng bào còn hạn chế nên anh Thắng nói thật chậm rãi, ngắn gọn, dễ hiểu, truyền tải những thông tin dễ nhớ và cần thiết đối với người dân và đặc biệt là gười dân vùng cao, biên giới.
Kết thúc phần tuyên truyền pháp luật, anh Thắng cử một chuyên viên pháp lý tiếp xúc với bà con trong bản xem ai có nhu cầu tư vấn pháp luật và tư vấn nội dung gì để anh Thắng có thể giải đáp trực tiếp cho bà con.
Trong lúc chờ bà con có ý kiến thì Trưởng bản Tráng A Khang đứng lên, có lời trước:
- Thưa các đồng chí trong đoàn công tác. Tôi thay mặt bà con muốn hỏi một câu: Khi được các anh tư vấn pháp luật thì người dân chúng tôi có phải trả tiền không? Ngoài ra chúng tôi có phải thực hiện việc gì để được các anh tư vấn không?
Để trả lời thắc mắc của trưởng bản, anh Thắng giải đáp ngay:
- Thưa bà con: Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước của tỉnh là tổ chức cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí cho đối tượng thuộc diện được trợ giúp pháp lý theo quy định của Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017; bà con bản mình 100% là người dân tộc thiểu số cư trú ở vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn nên thuộc đối tượng được trợ giúp pháp lý miễn phí.
Dừng lại một lát cho bà con nghe rõ, anh Thắng nói tiếp:
- Theo quy định tại Điều 8 Luật Trợ giúp pháp lý thì bà con được trợ giúp pháp lý mà không phải trả tiền, lợi ích vật chất hoặc lợi ích khác; được tự mình hoặc thông qua người thân thích, cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc cơ quan, tổ chức, cá nhân khác yêu cầu trợ giúp pháp lý; được thông tin về quyền được trợ giúp pháp lý, trình tự, thủ tục trợ giúp pháp lý khi đến tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý và các cơ quan nhà nước có liên quan; được yêu cầu giữ bí mật về nội dung vụ việc trợ giúp pháp lý; được lựa chọn một tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý và người thực hiện trợ giúp pháp lý tại địa phương trong danh sách được công bố; được thay đổi, rút yêu cầu trợ giúp pháp lý; được bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật; được khiếu nại, tố cáo về trợ giúp pháp lý theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.
Uống một ngụm nước, anh Thắng nói tiếp:
- Để thực hiện các quyền nêu trên thì bà con cũng phải có trách nhiệm và nghĩa vụ theo quy định tại Điều 9 Luật Trợ giúp pháp lý như: Cung cấp giấy tờ chứng minh là người được trợ giúp pháp lý; hợp tác, cung cấp kịp thời, đầy đủ thông tin, tài liệu, chứng cứ có liên quan đến vụ việc trợ giúp pháp lý và chịu trách nhiệm về tính chính xác của thông tin, tài liệu, chứng cứ đó; tôn trọng tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý, người thực hiện trợ giúp pháp lý và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến vụ việc trợ giúp pháp lý; không yêu cầu tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý khác trợ giúp pháp lý cho mình về cùng một vụ việc đang được một tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý thụ lý, giải quyết; chấp hành pháp luật về trợ giúp pháp lý và nội quy nơi thực hiện trợ giúp pháp lý.
Đỡ lời anh Thắng, trưởng bản Tráng A Khang trả lời thay cho dân bản:
- Nhất định là dân bản tôi sẽ chấp hành đúng quy định đồng chí ạ, đã được hưởng chính sách của nhà nước, lại được đích thân các đồng chí về đây gặp trực tiếp bà con dân bản thế này mọi người phấn khởi lắm ạ.
Quay sang phía bà con bản Hảng Đề Chua đang ngồi, trưởng bản nói:
- Bây giờ bà con có vướng mắc gì thì trự tiếp hỏi anh Thắng đây, anh Thắng sẽ giải đáp vướng mắc cho bà con.
Trưởng bản vừa dứt lời thì không khí trong nhà ồn ào hẳn lên, mỗi người nói một câu, cuối cùng không biết ai yêu cầu gì. Trưởng bản yêu cầu trật tự rồi nói:
- Mỗi người một câu thế này không ai nghe được đâu, nếu mọi người có câu hỏi giống nhau thì cho đại diện một người đứng lên hỏi thôi.
Nghe trưởng bản nói vậy, mọi người đều ngồi yên, giữ trật tự. Bà Hờ Mẩy Dơ đứng lên pháy biểu:
- Thưa đoàn công tác, tôi là Hờ Mẩy Dơ - Chi hội trưởng chi hội phụ nữ bản Hảng Đề Chua, tôi muốn hỏi một việc như thế này ạ: Bản tôi hiện nay có rất nhiều thanh niên nam, nữ tự ý vượt biên sang Trung Quốc tìm kiếm việc làm mà không thông qua cơ quan, tổ chức nào cả. Các cháu sang làm thuê và vẫn thường xuyên liên lạc về gia đình, thỉnh thoảng ông, bà chủ cho nghỉ một, hai hôm lại tranh thủ về thăm nhà…
Dừng lại một lát nghỉ lấy hơi, bà Dơ tiếp tục trình bày:
- Đến bây giờ ở bản còn toàn người già và trẻ em, nếu có việc gì lớn của bản chúng tôi cũng không biết xoay sở thế nào?
Nghe đến câu nói này của bà Dơ, cả bản như lặng đi, đó là thực tế mà mọi người luôn lo lắng. Hít một hơi sâu, bà Dơ nói tiếp:
- Xin hỏi bà con các em của bản đi sang Trung Quốc làm việc như vậy có được không, có vi phạm pháp luật không? Nếu muốn cho các cháu không sang Trung Quốc nữa thì bản tôi phải làm gì?
Nghe bà Dơ trình bày đầy đủ ngọn ngành câu chuyện, anh Thắng trưởng đoàn công tác mới từ tốn đứng lên và trả lời cho bà Dơ cũng là trả lời cho cả bản:
- Thưa bà con bản Hảng Đề Chua, nhu cầu được lao động của các cháu là chính đáng, các cháu hoàn toàn có thể tham gia lao động phù hợp với độ tuổi và năng lực của bản thân. Tuy nhiên phải thực hiện đúng quy định của pháp luật về lao động và xuất khẩu lao động. Nếu các cháu muốn lao động ở Trung Quốc là nước ngoài thì phải thực hiện đầy đủ quy định về xuất khẩu lao động như khám sức khỏe, nộp hồ sơ, sơ tuyển, đào tạo trước khi thi tuyển, thi tuyển, xin visa… sau đó mới được xuất khẩu lao động. Như vậy mới không vi phạm pháp luật.
Thấy anh Thắng nói các điều kiện đi xuất khẩu lao động khó khăn như vậy, sự lo lắng bắt đầu xuất hiện trên gương mặt những người già trong bản. Trưởng bản liền đứng lên hỏi:
- Con cháu bản ta đi Trung Quốc đều là tự ý rủ nhau đi, không làm các việc như đồng chí vừa nói, vậy có vi phạm pháp luật không và có bị xử lý gì không?
Nhìn về phía Trưởng bản, anh Thắng trả lời:
- Thưa bác: Hành vi sang Trung Quốc lao động của các cháu sẽ vi phạm quy định tại điểm a khoản 3 Điều 18 Nghị định số 144/2021/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy, chữa cháy; cứu nạn, cứu hộ; phòng, chống bạo lực gia đình và mức phạt của hành vi này bị phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi qua lại biên giới quốc gia mà không làm thủ tục xuất cảnh, nhập cảnh theo quy định của pháp luật.
Dừng lại một lát để mọi người ghi nhớ, anh Thắng tiếp tục:
- Nếu xác định mục đích vượt biên của các cháu nếu chỉ đơn thuần là tìm việc làm thì bị xử phạt vi phạm hành chính như nêu trên, nếu liên quan đến các hành vi khác như buôn lậu, mua bán người...thì sẽ bị khởi tố hình sự về các hành vi tương ứng các bác ạ.
Cả nhà Trưởng bản xì xầm to nhỏ, mỗi người mỗi ý nhưng sự lo lắng thì hầu như hiện rõ trên từng khuôn mặt. Như hiểu được tâm trạng mọi người, anh Thắng trấn an:
- Đến thời điểm hiện tại, các cháu chưa có hành vi vi phạm pháp luật hình sự, vì nếu có thì phía Trung Quốc đã thông báo nên các bác nên khuyên bảo con em mình nghiêm túc chấp hành các quy định của pháp luật về xuất khẩu lao động nói riêng và pháp luật nói chung góp phần đảm bảo an ninh vùng biên giới và an toàn cho bản thân mỗi người chúng ta.
Ngoài trời đêm đang dần buông, cái lạnh như ngấm vào da vào thịt, màn sương mờ giăng kín lối báo hiệu một màu đông khắc nghiệt ở vùng biên./.
Thu Hà
