Tục 'cúng' người sống của người Nùng ở Bắc Giang

Tục 'cúng' người sống của người Nùng ở Bắc Giang

Thứ 3, 19/11/2013 | 16:00
0
Dân tộc Nùng ở xóm Bãi Lời (xã Tam Dị, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang) có phong tục không cúng giỗ người đã khuất mà họ tin rằng người chết nếu cúng lợn, gà sẽ không thể ăn được nên chỉ "cúng" người khi còn sống

Con gái lo sinh nhật

Cách trung tâm thị trấn huyện Lục Nam chưa đầy 10km, người dân nơi đây chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó dân tộc Nùng chiếm đa số. Con đường đất đỏ dẫn vào xóm Bãi Lời, vào những hôm trời nắng thì bụi mù, còn trời mưa lầy lội, trơn trượt. Người dân chủ yếu sống nhờ cây lúa, cây vải và nuôi thêm con lợn, con gà. Bởi vậy, cuộc sống của người dân nơi đây vẫn còn nhiều thiếu thốn. Đời sống kinh tế thiếu thốn, khó khăn, nhưng truyền thống văn hóa  vẫn được người dân nơi đây giữ gìn, bảo tồn, trong đó có những truyền thống, phong tục rất lạ và độc đáo. Trong sinh hoạt và giao tiếp hàng ngày từ cụ già đến trẻ nhỏ mới bập bẹ biết nói vẫn dùng tiếng của dân tộc mình và chỉ khi nào có người lạ đến mới nói tiếng kinh.

Xã hội - Tục 'cúng' người sống của người Nùng ở Bắc Giang

Con đường dẫn vào xóm Bãi Lời đất đỏ, các nếp nhà  thưa thớt nằm ven chân đồi

Trong văn hóa truyền thống của người Việt, việc cúng ông bà tổ tiên sau khi mất đã trở thành một nét văn hóa đẹp, sự tri ân đối với công ơn của người đã khuất. Tuy nhiên, ở thôn Bãi Lời lại có phong tục độc đáo là không cúng giỗ ông bà, tổ tiên. Ông Hứa Viết Trung (60 tuổi), người dân tộc Nùng cho biết: "Dân tộc tôi có phong tục không cúng người đã khuất mà chỉ "cúng" người sống. Không giống như các dân tộc thiểu số khác, người Nùng có tục không cúng giỗ những người đã qua đời. Chúng tôi tin rằng, người đã chết không thể ăn và thưởng thức nên việc cúng gà, lợn, trâu, bò sẽ không còn cần thiết và ý nghĩa.

Thay vì nhớ ngày để cúng giỗ bố mẹ, ông bà tổ tiên sau khi họ mất đi, con cháu sẽ phải nhớ ngày sinh của bố mẹ để tổ chức sinh nhật. Khi bố hoặc mẹ bước sang tuổi 61 các con kể cả trai và gái sẽ phải có tránh nhiệm tổ chức sinh nhật cho bố mẹ, trong đó con gái đã đi lấy chồng sẽ có trách nhiệm chính lo về tài chính. Các con sẽ bàn bạc trước với bố mẹ làm bao nhiêu mâm, thịt bao con lợn, gà, trâu mời họ hàng, làng xóm đến ăn chúc mừng. Ít nhất các con sẽ phải tổ chức cho cả bố và mẹ mỗi người ba lần, có thể liên tiếp trong ba năm liền, cũng có thể ngắt quãng tùy vào điều kiện kinh tế và sự thống nhất của các con. Gia đình nào có bao nhiêu con gái đã lập gia đình sẽ lần lượt phân chia tổ chức sinh nhật cho bố mẹ. Trong trường hợp không có con gái hoặc ít thì mới đến lượt con trai làm việc này".

Bà Dương Thị Biên cho biết: "Nếu gia đình nào bố mẹ chưa được các con tổ chức sinh nhật hay mới tổ chức được 1, 2 lần đã mất, điều này được xem là gia đình đó phúc mỏng và không hạnh phúc, yên ấm. Bởi vậy, khi có bố hoặc mẹ bước sang tuổi 61, các con sẽ cố gắng lần lượt tổ chức sinh nhật lần đầu cho bố mẹ. Trong điệu kiện có thể, con cái sẽ cố gắng tổ chức ít nhất thêm hai lần nữa để bố mẹ vui, toại nguyện tuổi già và tự hào với dân làng. Trong trường hợp điều kiện kinh tế chưa cho phép, con cái vẫn có thể xin bố mẹ hoãn một đến vài năm. Ngày tổ chức sinh nhật, họ hàng và dân làng đến ăn uống chúc mừng và có một chút tiền để người được tổ chức sinh nhật ăn uống bồi dưỡng sức khỏe. Và số tiền bố mẹ nhận được, con cái tuyệt đối không được tơ hào".

Xã hội - Tục 'cúng' người sống của người Nùng ở Bắc Giang (Hình 2).

Ông Hứa Viết Trung, người dân tộc Nùng

Con trai lo ma chay

Hiếm có dân tộc nào phân chia trách nhiệm giữa con trai và con gái rõ ràng như dân tộc Nùng trong việc hiếu nghĩa với bậc sinh thành cả khi sống và khi về với tiên tổ. Nếu con gái có trách nhiệm lo tổ chức sinh nhật cho bố mẹ khi còn sống thì con trai phải đảm nhận chuyện ma chay khi bố mẹ trăm tuổi. Đám tang ở dân tộc Nùng cũng vô cùng đặc biệt, khi bố hoặc mẹ chuẩn bị qua đời sẽ được con cháu tắm rửa sạch sẽ bằng nước lá thơm hái tận trong rừng sâu. Đến khi qua đời, gia đình sẽ mời thầy cúng đến liệm và con gái sẽ dùng một tấm vải trắng và múc một thau nước giếng lau người và rửa mặt cho bố mẹ lần cuối trước khi thay bộ quần áo mới. Sau đó thầy cúng sẽ xem ngày nào tốt mới hạ huyệt viết chữ trên nhiều mảnh giấy hình chữ nhật treo lên cây nêu. Con cái sẽ phải mang cây nêu đó ra bờ sông cắm với ý nghĩa người chết sẽ ngậm cười nơi chín suối.

Việc định ngày nào chôn cất cũng rất quan trọng đối với người dân xóm Bãi Lời. Họ tin vào thầy mo, thầy cúng tuyệt đối, bởi theo họ, nếu chôn vào những ngày phạm sẽ kéo theo những hậu quả không thể lường được. "Thầy cúng xem hôm nào người chết được đưa đi để không bị phạm và sát, gia đình và họ hàng tuyệt đối không được tự tiện quyết định. Có người một tuần, thậm chí 10 ngày mới được đưa đi, nhưng có người chỉ hôm trước hôm sau. Riêng các thầy cúng khi chết để ít nhất 4 ngày. Bởi thầy cúng có một "sức mạnh và quyền năng" hơn người, có đệ tử theo học và trong lễ tang có một số nghi lễ đặc biệt mà người thường không có", ông Hứa Viết Trung nói

Cũng theo ông Trung, đối với những đám tang kéo dài một tuần, 10 ngày, gia đình sẽ phải tìm loại đất sét thịt, nhào thật nhuyễn rồi miết vào các khe kẽ của quan tài sao cho thật kín. Họ cũng trải một lớp chè mạn khô khoảng 10kg bên trong quan tài. Làm như vậy có thể để người chết ở nhà nhiều ngày mà không sợ mùi.

Trước khoảng 30 phút đưa người chết đi, con gái cả sẽ mang một cái rổ rách đựng tiền lẻ, một bát cơm cúng, con gà con mới nở hoặc được một hai tháng đã vặt trụi lông và luộc chín (một số dân tộc khác là bát cơm và quả trứng, còn dân tộc Nùng là con gà con - PV) đi trước. Con gái cả vừa đi vừa rắc hết tiền lẻ trong rổ đến huyệt của bố mẹ, đặt bát cơm đôi đũa, con gà rồi quay về đón đám tang, nhưng tuyệt đối không được về đường cũ mà phải đi đường khác. Mọi kinh phí mai táng của bố mẹ đều do con trai đóng góp, con gái chỉ góp con gà hay con lợn chứ không phải đóng tiền.   

Các hủ tục cần loại bỏ

Ông Trương Văn Tân, trưởng thôn Bãi Lời cho biết: "Bãi Lời là một thôn vùng cao, người dân chủ yếu là dân tộc thiểu số. Từ xa xưa người dân vẫn còn giữ những nét văn hóa riêng của dân tộc mình như tục không cúng giỗ người đã mất mà tổ chức sinh nhật cho bố mẹ để tỏ lòng thành kính và biết ơn đối với ông bà tổ tiên. Ở Bãi Lời vẫn còn nhiều lễ tết, một năm có rất nhiều ngày lễ tết như ngày mùng 3/3, 5/5, 15/7, 10/10, tết nguyên đán đều tổ chức rất to và tốn kém. Bên cạnh đó còn có một số hủ tục cần loại bỏ như mê tín, nhờ thầy cúng ma về xem ngày nào mới được chôn. Ít ngày đem chôn thì không sao nhưng nhiều ngày thì sẽ mất vệ sinh, gây ô nhiễm môi trường và tốn kém. Chúng tôi cũng tích cực tuyên truyền để người dân dần dần bỏ các hủ tục, xây dựng nếp sống văn hóa mới".

Thiên Vũ

Những tục lệ trưởng thành kinh dị nhất hành tinh (P1)

Thứ 2, 27/05/2013 | 07:05
Để chứng minh mình đã trưởng thành, những thổ dân này phải chịu nhiều nghi lễ quái gở.

Lễ hội của tục lệ “tắt đèn” độc đáo (kỳ 1)

Thứ 4, 09/01/2013 | 09:10
Lễ hội văn hóa từ lâu đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống nhân dân. Các lễ hội rất phong phú về số lượng và đa dạng về nội dung. Từ những lễ hội đánh trận, lễ hội về nhân vật lịch sử, lễ hội văn hóa, lễ hội nghề... cho đến cả những lễ hội thể hiện tính luyến ái giữa nam và nữ.

Kho báu dưới mộ quan Mường và tục lệ kỳ lạ của dòng họ Đinh

Thứ 5, 27/12/2012 | 23:45
Dòng họ Đinh Công ở Vĩnh Đồng lại là một dòng họ có công phò vua giúp nước đánh đuổi giặc ngoại xâm và giúp triều đình trong việc trị quốc.

Ngôi làng cổ có nhiều tục lệ lạ nhất Việt Nam

Thứ 7, 06/07/2013 | 10:23
Đó là đình làng Phú Ốc, xưa kia thuộc thôn Phú Ốc, thị trấn Tứ Hạ, huyện Hương Trà, nay thuộc Tổ dân phố 3, phường Tứ Hạ, thị xã Hương Trà (Thừa Thiên- Huế). Theo tìm hiểu, chúng tôi được biết, tất cả người dân nơi đây đều khẳng định, từ xưa đến nay không một đám tang (còn gọi là đám ma) nào "đủ can đảm" để dám phá lệ đưa xác chết đi băng qua ngôi đình cổ "độc nhất vô nhị" này.

Tục lệ kỳ lạ cho phép trai gái ngoại tình một đêm

Thứ 5, 27/12/2012 | 23:43
Thôn Cà Roòng (xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình) là nơi diễn ra lễ hội Đập trống được tổ chức tưng bừng vào ngày 16 và 17/1 (âm lịch) hàng năm. Điều đặc biệt, lễ hội có một "đêm trời cho", món quà tặng tuyệt vời dành riêng cho những cặp tình nhân, những đôi trai gái của núi rừng được tự do đến với nhau trong đêm trăng tình tự.

Sởn gai ốc với tục chôn người chết sát vách nhà

Thứ 7, 02/11/2013 | 11:08
Không chỉ người miền Tây, người dân xứ Quảng cũng có tục chôn xác người thân ở ngay trong phần đất của gia đình. Tục lệ này đã có từ lâu đời, và cho đến nay người dân trong vùng cũng không có ý định thay đổi. Một phần do thói quen, một phần do tâm lý muốn được gần gũi người thân của những người còn sống.

Các hủ tục 'phẫu thuật thẩm mỹ' đáng sợ nhất thế giới

Thứ 3, 29/10/2013 | 15:22
Xăm lợi để làm duyên, làm cho bờ môi rộng vành... là những tục lệ làm đẹp kỳ dị của nhiều bộ tộc.

Phong tục đón tết Trung thu tại Việt Nam

Thứ 4, 18/09/2013 | 10:31
Trung thu là giữa mùa thu, Tết Trung Thu như tên gọi đến với chúng ta vào đúng giữa mùa thu tức là vào Rằm (ngày 15) tháng Tám Âm lịch. Tết Trung Thu tại Việt Nam không biết có tự bao giờ, không có sử liệu nào nói rõ về gốc tích của ngày lễ Rằm tháng Tám.

Những tục lệ trưởng thành kinh dị nhất hành tinh (P1)

Thứ 2, 27/05/2013 | 07:05
Để chứng minh mình đã trưởng thành, những thổ dân này phải chịu nhiều nghi lễ quái gở.

Lễ hội của tục lệ “tắt đèn” độc đáo (kỳ 1)

Thứ 4, 09/01/2013 | 09:10
Lễ hội văn hóa từ lâu đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống nhân dân. Các lễ hội rất phong phú về số lượng và đa dạng về nội dung. Từ những lễ hội đánh trận, lễ hội về nhân vật lịch sử, lễ hội văn hóa, lễ hội nghề... cho đến cả những lễ hội thể hiện tính luyến ái giữa nam và nữ.

Kho báu dưới mộ quan Mường và tục lệ kỳ lạ của dòng họ Đinh

Thứ 5, 27/12/2012 | 23:45
Dòng họ Đinh Công ở Vĩnh Đồng lại là một dòng họ có công phò vua giúp nước đánh đuổi giặc ngoại xâm và giúp triều đình trong việc trị quốc.

Ngôi làng cổ có nhiều tục lệ lạ nhất Việt Nam

Thứ 7, 06/07/2013 | 10:23
Đó là đình làng Phú Ốc, xưa kia thuộc thôn Phú Ốc, thị trấn Tứ Hạ, huyện Hương Trà, nay thuộc Tổ dân phố 3, phường Tứ Hạ, thị xã Hương Trà (Thừa Thiên- Huế). Theo tìm hiểu, chúng tôi được biết, tất cả người dân nơi đây đều khẳng định, từ xưa đến nay không một đám tang (còn gọi là đám ma) nào "đủ can đảm" để dám phá lệ đưa xác chết đi băng qua ngôi đình cổ "độc nhất vô nhị" này.

Tục lệ kỳ lạ cho phép trai gái ngoại tình một đêm

Thứ 5, 27/12/2012 | 23:43
Thôn Cà Roòng (xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình) là nơi diễn ra lễ hội Đập trống được tổ chức tưng bừng vào ngày 16 và 17/1 (âm lịch) hàng năm. Điều đặc biệt, lễ hội có một "đêm trời cho", món quà tặng tuyệt vời dành riêng cho những cặp tình nhân, những đôi trai gái của núi rừng được tự do đến với nhau trong đêm trăng tình tự.

Sởn gai ốc với tục chôn người chết sát vách nhà

Thứ 7, 02/11/2013 | 11:08
Không chỉ người miền Tây, người dân xứ Quảng cũng có tục chôn xác người thân ở ngay trong phần đất của gia đình. Tục lệ này đã có từ lâu đời, và cho đến nay người dân trong vùng cũng không có ý định thay đổi. Một phần do thói quen, một phần do tâm lý muốn được gần gũi người thân của những người còn sống.

Các hủ tục 'phẫu thuật thẩm mỹ' đáng sợ nhất thế giới

Thứ 3, 29/10/2013 | 15:22
Xăm lợi để làm duyên, làm cho bờ môi rộng vành... là những tục lệ làm đẹp kỳ dị của nhiều bộ tộc.

Phong tục đón tết Trung thu tại Việt Nam

Thứ 4, 18/09/2013 | 10:31
Trung thu là giữa mùa thu, Tết Trung Thu như tên gọi đến với chúng ta vào đúng giữa mùa thu tức là vào Rằm (ngày 15) tháng Tám Âm lịch. Tết Trung Thu tại Việt Nam không biết có tự bao giờ, không có sử liệu nào nói rõ về gốc tích của ngày lễ Rằm tháng Tám.