Hoạt động khai thác tại một mỏ tài nguyên ở vùng Donetsk vào ngày 20/2/2025. Ảnh: Global Images Ukraine.
Mặc dù Ukraine vẫn kiểm soát các khu vực lân cận, mỏ lithium trữ lượng lớn này đã nằm trong vùng bị Nga kiểm soát, Roman Pohorilyi – người sáng lập dự án bản đồ mã nguồn mở Deep State Map – nói với tờ Kyiv Independent.
DeepState là một tổ chức chuyên cập nhật tình hình xung đột Nga – Ukraine, có liên hệ với Bộ Quốc phòng Ukraine.
Đại diện nhóm tác chiến Khortytsia của Ukraine, Viktor Trehubov nói giao tranh vẫn đang diễn ra quanh khu vực làng Shevchenko. Lực lượng Ukraine được cho là vẫn đang kiểm soát phía tây làng, trong khi lực lượng Nga kiểm soát phía đông. Mỏ lithium chưa khai thác rộng 16 hecta, nằm cách làng chưa đến 2 km về phía đông.
Khoáng sản then chốt trong thỏa thuận với Mỹ
Lithium được chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump liệt kê là một trong các nguyên liệu chiến lược trong thỏa thuận khoáng sản ký với Ukraine hôm 30/4. Mục tiêu của thỏa thuận là thu hút đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực tài nguyên, đặc biệt là các mỏ chưa khai thác của Ukraine.
Lithium còn được gọi là “vàng trắng” vì vai trò quan trọng trong sản xuất pin cho xe điện và lưu trữ năng lượng – những lĩnh vực then chốt trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Chính vì giá trị chiến lược này, các mỏ lithium đang ngày càng trở thành mục tiêu tranh giành giữa các quốc gia.
Việc mỏ lithium ở Shevchenko rơi vào tay Nga chỉ hai tháng sau khi ký thỏa thuận khiến dư luận đặt câu hỏi về tác động đến hợp tác giữa Kiev và Washington, theo tờ Kyiv Independent.
Theo ông Serhii Fursa – Phó Tổng Giám đốc công ty đầu tư Dragon Capital ở Ukraine – việc mất mỏ “vàng trắng” này không ảnh hưởng đáng kể đến thỏa thuận. “Mọi người đều hiểu khu mỏ này nằm trong vùng nguy hiểm và không ai kỳ vọng nó có thể là tài sản tốt để đem ra đàm phán”, ông nói với tờ Kyiv Independent.
Bộ Môi trường Ukraine chưa phản hồi yêu cầu xác nhận việc Kiev mất quyền kiểm soát mỏ. Bộ Kinh tế cũng chưa đưa ra bình luận về ảnh hưởng kinh tế của vụ việc. Phía Nhà Trắng cũng chưa lên tiếng.
Ukraine chỉ còn lại hai mỏ lithium lớn
Mỏ than chì Zavalivskyi ở vùng Kirovohrad, Ukraine trong ảnh chụp ngày 28/2/2025. Cơ sở cung cấp khoảng 10 loại than chì cho các ứng dụng từ má phanh đến pin lithium-ion. Ảnh: Global Images Ukraine.
Trước đó, vào năm đầu diễn ra của cuộc xung đột (năm 2022), quân đội Nga đã kiểm soát mỏ lithium mang tên Kruta Balka ở vùng Zaporizhzhia. Như vậy, Ukraine hiện chỉ còn 2 trong số 4 mỏ lithium lớn, cả hai đều nằm ở miền trung nước này.
Trong số đó, mỏ Dobra với trữ lượng ước tính từ 80 đến 105 triệu tấn quặng lithium dự kiến sẽ sớm được mở cửa cho các nhà đầu tư tư nhân. Đây được coi là dự án đầu tiên trong khuôn khổ thỏa thuận khoáng sản với Mỹ.
Trong khi đó, mỏ Shevchenko có quy mô nhỏ hơn – khoảng 11 đến 14 triệu tấn quặng, theo công ty European Lithium – đơn vị từng nắm quyền khai thác mỏ này. Dù chưa từng khai thác, công ty đã từ bỏ quyền tiếp cận mỏ vào năm 2023 vì vị trí quá gần tiền tuyến. Ưu điểm của mỏ Shevchenko là giàu khoáng chất spodumene – khoáng chất chứa hàm lượng lithium cao và dễ khai thác.
Ukraine hiện sở hữu khoảng một phần ba trữ lượng lithium của toàn Liên minh châu Âu và chiếm khoảng 3% trữ lượng toàn cầu.
Ban đầu, Kiev kỳ vọng Washington sẽ đưa ra bảo đảm an ninh như một phần của thỏa thuận. Tuy nhiên, sau quá trình đàm phán kéo dài và căng thẳng, từng làm dấy lên lo ngại về mối quan hệ song phương, cam kết an ninh đã không được đưa vào nội dung cuối cùng.
Đăng Nguyễn - Kyiv Independent
