Khoa Phẫu thuật tiêu hóa - Gan mật tụy, Bệnh viện Bạch Mai vừa tiếp nhận và điều trị nhiều trường hợp viêm tụy mạn đều có liên quan đến lạm dụng bia rượu.
Trường hợp thứ nhất là bệnh nhân P.T.N nam 38 tuổi, có thói quen sử dụng rượu sớm từ năm 16 tuổi, kèm theo hút thuốc lá mỗi ngày trung bình 1 bao.
(Ảnh minh họa).
Cách vào viện một tháng, anh N. xuất hiện đau bụng vùng thượng vị âm ỉ kèm theo vàng mắt, vàng da tăng dần, gầy sút 5 kg trong vòng 1 tháng.
Anh N. đi khám và điều trị tại nhiều bệnh viện lớn ở Hà Nội và được chẩn đoán là tắc mật do viêm tụy mạn. Sau một thời gian điều trị nội khoa nhưng tình trạng bệnh không tiến triển, gia đình tìm hiểu thông tin và đã đến khám.
Người bệnh P.T.N vào viện với thể trạng gầy, da niêm mạc vàng đậm, đau nhiều thượng vị lan sau lưng, ăn uống kém. Sinh thiết hạch quanh đầu tụy cho kết quả là ung thư biểu mô tuyến di căn. Do đó, bệnh nhân được cắt khối tá tràng - đầu tụy, nạo vét hạch mở rộng.
Kết quả giải phẫu bệnh khối tá tụy và tổ chức hạch quanh tụy là ung thư biểu mô tuyến tụy trên nền viêm tụy mạn tính, di căn 34/ 78 hạch nạo vét được.
Sau mổ, người bệnh được sử dụng hệ thống giảm đau đa mô thức, vận động hồi phục sớm và được điều trị phối hợp với các chuyên khoa dinh dưỡng, nội tiết. Bệnh nhân ổn định và ra viện ngày thứ 9 sau mổ và được hẹn khám lại để xét điều trị bổ trợ. Tuy phẫu thuật thành công nhưng tiên lượng trường hợp này sẽ rất nặng do tụy viêm đã ung thư hóa và di căn hạch.
Trường hợp thứ hai là bệnh nhân nam N.V.B 50 tuổi, cũng có thói quen uống rượu từ năm 20 tuổi, mỗi ngày trung bình 150ml. Anh B thấy đau bụng âm ỉ quanh rốn, thượng vị, ở nhà tự mua thuốc giảm đau không đỡ.
Một tháng gần đây, anh đau bụng tăng lên kèm ăn uống kém. Đi khám, người bệnh được chẩn đoán sỏi tụy/viêm tụy mạn - nghiện rượu và được phẫu thuật, lấy tổ chức đầu tụy sinh thiết, nối tụy ruột). Sau mổ, bệnh nhân được sử dụng hệ thống giảm đau, kết hợp vận động sớm sau mổ và can thiệp dinh dưỡng. Bệnh nhân B được ra viện sau 7 ngày phẫu thuật. Hiện tại, tình trạng bệnh nhân ổn định, hết đau bụng, ăn uống sinh hoạt bình thường, đã bỏ rượu theo tư vấn của bác sĩ.
Cần làm gì để phát hiện viêm tụy mạn và theo dõi?
Viêm tụy mạn thường tiến triển âm thầm, khi phát hiện ra bệnh thường ở giai đoạn muộn. Vì vậy, chúng ta cần phải kiểm tra sức khỏe định kỳ hằng năm. Đặc biệt là những bệnh nhân có nguy cơ như tiểu đường, kém hấp thu, bệnh nhân uống rượu nhiều năm... Khi phát hiện ra bệnh nên điều trị hoặc khám theo dõi tại các cơ sở chuyên khoa. Nếu không quản lý tốt sẽ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm có thể ảnh hưởng đến tính mạng.
Nguyên nhân gây viêm tụy mạn
Nghiện rượu được coi là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tụy mạn (chiếm tới khoảng 90% các trường hợp). Rượu gây kết tủa và làm tăng độ nhớt của dịch tiết tuyến tụy, dẫn đến sự phát triển của các nút protein trong các ống dẫn nhỏ của tụy, sau đó hình thành sỏi gây viêm và xơ hóa tiến triển, dẫn đến hủy hoại tế bào tụy ngoại tiết, tế bào hình sao và tế bào biểu mô ống tụy. Rượu cũng dẫn đến kích hoạt sớm trypsinogen và các enzym tiêu hóa khác trong chính các tế bào tụy ngoại tiết, điều này dẫn tới quá trình tự phá hủy trong nhu mô tụy dẫn đến tình trạng viêm tụy.
Ngoài ra còn các nguyên nhân khác như đột biến gen, tắc hẹp ống tụy, tăng triglyceride máu, tăng canxi máu, viêm tụy tự miễn… Một số trường hợp không tìm được nguyên nhân gọi là viêm tụy tự phát.
Những biểu hiện của bệnh viêm tụy mạn
Các triệu chứng của viêm tụy mạn thường không đặc hiệu. Tuy nhiên cần nghĩ tới bệnh lý này khi có các biểu hiện dưới đây, đặc biệt là ở người bệnh có yếu tố nguy cơ như uống rượu với số lượng lớn trong thời gian dài.
- Đau bụng kéo dài: đây là triệu chứng gây khó chịu nhất cho người bệnh và cũng là chỉ định thường gặp nhất cho điều trị phẫu thuật. Đau nhiều gây nên chán ăn do đó dẫn đến suy dinh dưỡng và giảm cân. Vị trí đau thường ở thượng vị (mặc dù đau lan tỏa cả vùng bụng trên cũng có thể gặp) do đó đau thường được chẩn đoán là do viêm dạ dày.
- Kém hấp thu: ỉa phân sống và sút cân cũng là biểu hiện lâm sàng quan trọng. Ỉa phân sống gặp ở giai đoạn bệnh tiến triển.
- Đái tháo đường: chiếm tỷ lệ 20-28%, là biểu hiện của suy tụy nội tiết, đái tháo đường có đặc điểm là không ổn định và khó điều chỉnh do sự thiếu hụt cả yếu tố nhận biết tình trạng hạ đường máu được tiết ra từ tuyến tụy.
Các biến chứng của viêm tụy mạn:
- Tắc hoặc hẹp đường mật với triệu chứng vàng da tắc mật.
- Tắc hoặc hẹp tá tràng với hội chứng hẹp môn vị.
- Tắc hoặc hẹp các mạch máu thường là tĩnh mạch cửa - mạc treo tràng trên với biểu hiện tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
- Nang giả tụy có triệu chứng lâm sàng (chèn ép các cơ quan lân cận, nhiễm trùng, chảy máu…)
- Dò tụy (trong hay ngoài)
- Cổ chướng có nguồn gốc từ tụy.
- Các biến chứng hiếm gặp khác (hẹp đại tràng, nang giả lách…)
DIỆU THU
