Ukraine nhận được nhiều vũ khí hiện đại từ phương Tây. Ảnh minh họa: Getty
Cuộc xung đột ở Ukraine có sự kết hợp đáng kinh ngạc giữa các công nghệ, chiến thuật cũ và mới. Các cuộc đấu pháo, bãi mìn và chiến tranh chiến hào - có từ Thế chiến I - xuất hiện cùng lúc với UAV, bom thông minh và nhiều vũ khí hiện đại khác có thể điều khiển bằng vệ tinh hay mạng Internet. Trong sự kết hợp đó, công nghệ và vũ khí mới được chú ý hơn cả. Chúng dẫn đến thay đổi trong cách tác chiến của cả Nga và Ukraine. Mời độc giả đón đọc loạt bài này để cùng tìm hiểu về khía cạnh vũ khí và tác chiến trong một cuộc chiến hiện đại. |
Khi xung đột ở Ukraine bắt đầu vào tháng 2/2022, quân đội Ukraine đối đầu với các lực lượng Nga bằng các vũ khí từ thời Liên Xô, phần lớn đã lỗi thời.
Vài tuần sau đó cho tới tận bây giờ, các chuyến hàng hỗ trợ quân sự từ các đồng minh phương Tây đã được chuyển tới Ukraine, giúp Kiev tăng cường sức mạnh quân đội.
"Có thể nói rằng gói hỗ trợ an ninh vào tháng 3/2022 dành cho Ukraine với tổ hợp tên lửa chống tăng Javelin và các tên lửa chống tăng khác là một trong những lô vũ khí có tác động lớn tới xung đột thời điểm đó", Ankit Panda, thành viên cấp cao tại Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế (trụ sở tại Mỹ), nhận định.
Những tháng sau đó, pháo, đạn pháo và các trang thiết bị quân sự của phương Tây tiếp tục đổ về Ukraine. Tháng 6/2022, Mỹ cung cấp "hỏa thần" HIMARS cho Ukraine. Các hệ thống pháo phản lực, trong đó có HIMARS, có thể mang theo đầu đạn bắn trúng mục tiêu có đường kính vài mét từ khoảng cách gần 80km. Gần như ngay sau khi Kiev có các hệ thống này, các trung tâm chỉ huy và kho tiếp tế của Nga ở xa chiến tuyến đã bị tấn công.
"Trước khi nhận HIMARS, Ukraine chưa có loại vũ khí nào đạt đến uy lực tương tự", Rob Lee, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại (có trụ sở tại Mỹ), nói. "Nga đã không kịp thích ứng ở thời điểm đó. HIMARS rõ ràng có tác động lớn khi xuất hiện lần đầu".
Các quốc gia phương Tây trong những tuần đầu tiên của năm 2023 đã cam kết cung cấp các vũ khí tiên tiến như xe tăng hiện đại hay bom đường kính nhỏ phóng từ mặt đất (GLSDB) có thể bắn trúng các mục tiêu nhỏ ở khoảng cách 150km.
"Mọi hệ thống vũ khí mà chúng tôi cung cấp cho Ukraine đều quan trọng, không chỉ các loại có giá trị lớn", George Barros, nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh có trụ sở ở Mỹ, nói.
"Các vũ khí nhỏ mà Mỹ và đồng minh phương Tây gửi cho Ukraine vào đầu năm 2022 đã giúp trang bị cho lực lượng phòng thủ lãnh thổ Ukraine, đóng vai trò quan trọng trong việc trang bị cho các lực lượng dân quân bảo vệ các thành phố lớn của Ukraine. Mọi vũ khí gửi cho Kiev đều có giá trị", ông Barros nói thêm.
Tên lửa chống tăng
Theo The Week, Ukraine có thể ngăn chặn thảm họa trong giai đoạn đầu xung đột - khi các lực lượng Nga bất ngờ tấn công thủ đô Kiev - một phần là nhờ các hệ thống phòng không và tên lửa chống tăng, đặc biệt là các loại như Javelin, NLAW hay các hệ thống phòng không vác vai (MANPADS) như Stinger của Mỹ.
Tên lửa chống tăng FGM-148 Javelin
Tên lửa chống tăng Javelin. Ảnh: Getty
Hệ thống tên lửa chống tăng Javelin, do 2 tập đoàn vũ khí Raytheon và Lockheed Martin phối hợp sản xuất, được đưa vào sử dụng từ năm 1996, là một hệ thống phóng "bắn và quên". Theo đó, xạ thủ chỉ cần phát hiện và khóa mục tiêu. Sau khi tên lửa rời bệ, toàn bộ quy trình tìm kiếm và tấn công mục tiêu đều do hệ thống tích hợp trên tên lửa thực hiện.
Javelin có thể nhắm bắn mục tiêu từ khoảng cách 2,5km và đầu đạn xuyên giáp của nó có thể tiêu diệt xe tăng hoặc xe bọc thép từ trên nóc, nơi lớp giáp mỏng hơn. Ngoài ra, Javelin còn có chế độ bắn trực tiếp với các mục tiêu không phải xe tăng và xe bọc thép. Chỉ cần 1-2 người để sử dụng Javelin.
George Barros, làm việc tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Mỹ, nói với Insider rằng, NATO đã cung cấp hàng nghìn hệ thống Javelin cho Ukraine. Điều đó giúp Kiev "tấn công xe tăng Nga trong giai đoạn đầu cuộc xung đột".
Khi một đội quân khổng lồ các lực lượng Nga tập trung ở con đường phía nam thủ đô Kiev, quân đội Ukraine có thể chặn đội quân này và tấn công các xe tăng, xe bọc thép bằng các hệ thống tên lửa chống tăng, ngăn các lực lượng Nga kiểm soát Kiev.
Theo Viện Các quân chủng thống nhất Hoàng gia Anh (RUSI), Ukraine có nguồn cung cấp các hệ thống tên lửa vác vai được thiết kế trong nước hoặc có từ thời Liên Xô, nhưng họ cần ít nhất một tháng để học cách sử dụng chúng. "Javelin dễ sử dụng hơn rất nhiều, chỉ mất vài ngày để biết cách sử dụng", RUSI cho biết.
Vũ khí chống tăng hạng nhẹ thế hệ mới (NLAW)
NLAW, do Thụy Điển và Anh hợp tác phát triển, được đưa vào sử dụng từ năm 2009. Giống Javelin, tên lửa này là vũ khí "bắn và quên" nhưng nhẹ và có tầm bắn gần hơn. NLAW là vũ khí dùng một lần.
Ông Lars-Örjan Hovbrandt, giám đốc quản lý sản phẩm của công ty sản xuất vũ khí Saab Bofors Dynamics (trụ sở tại Thụy Điển), cho biết: "Bạn có thể sử dụng NLAW ở bất kỳ đâu, bên trong tòa nhà, từ một tầng hầm hay từ tầng 2 tòa nhà mà tầm bắn của hầu hết các xe tăng không tới".
Ông Hovbrandt nói thêm rằng, một binh sĩ có thể sử dụng hệ thống NLAW chỉ sau một giờ được đào tạo. Nó nhẹ và dễ sử dụng với tất cả binh sĩ Ukraine. "NLAW là vũ khí quan trọng để giúp đối phó các lực lượng tấn công trên bộ của Nga trong giai đoạn đầu xung đột, đặc biệt là ở phía bắc hoặc thủ đô Kiev", BBC dẫn lời chuyên gia Justin Bronk (làm việc tại RUSI).
FIM-92 Stinger
Hệ thống phòng không vác vai Stinger. Ảnh: MDAA
Hệ thống phòng không vác vai Stinger, do công ty quốc phòng Raytheon Missiles & Defense sản xuất, được đưa vào sử dụng từ năm 1981.
"Trong giai đoạn đầu xung đột, Ukraine sử dụng song song các tổ hợp tên lửa phòng không và các hệ thống phòng không vác vai (MANPADS). Các tổ hợp tên lửa phòng không buộc các chiến đấu cơ Nga phải bay ở tầm thấp và rơi vào tầm bắn của MANPADS", RUSI lý giải cách phối hợp giữa tổ hợp tên lửa phòng không và MANPADS của Ukraine.
Khi Nga thay đổi chiến thuật, tấn công bằng pháo cùng tên lửa thì hệ thống phòng không của Ukraine bị quá tải và quá mỏng để bao phủ toàn bộ đất nước. Khi đó, Kiev bắt đầu sử dụng các hệ thống Stinger để bắn hạ tên lửa Nga. "Ngay lúc này, hệ thống phòng không của chúng tôi thực sự là những người mang Stinger", Daria Kaleniuk, làm việc tại Trung tâm Hành động chống Tham Nhũng ở Ukraine, nói trên Washington Post vào tháng 10/2022. Đó là thời điểm trước khi các hệ thống tinh vi hơn của phương Tây xuất hiện ở Ukraine.
Các hệ thống pháo phóng GMLRS
Theo Reuters, Mỹ và các đồng minh phương Tây đã cung cấp cho Ukraine hơn 20 hệ thống pháo có thể phóng GMLRS - tổ hợp tên lửa phóng loạt tăng tầm, sử dụng hệ thống dẫn đường GPS kết hợp với dẫn đường quán tính.
Các hệ thống pháo này, được biết đến với tên gọi M142 và M270, là các phương tiện sử dụng bánh xe hoặc bánh xích, có thể di chuyển nhanh hơn nhiều so với các hệ thống pháo thông thường và phóng loạt tên lửa chỉ trong vài phút sau khi đến điểm bắn.
M142 hay còn gọi là "hỏa thần" HIMARS, thu hút nhiều sự chú ý nhất vì nó có thể di chuyển với tốc độ lên tới 85 km/h, cho phép hệ thống nhanh chóng rơi khỏi vị trí sau khi phóng tên lửa để tránh bất kỳ nỗ lực tấn công nào của đối phương.
"HIMARS có khả năng sống sót cao", Ankit Panda, thành viên cấp cao tại Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế (trụ sở ở Mỹ), nói. "Các hệ thống HIMARS có thể di chuyển sau khi bắn nhanh. Nếu nhìn vào tổng công suất và số lượng được cung cấp cho quân đội Ukraine, HIMARS cho thấy tác động vượt trội".
Theo The Week, với quân đội Ukraine, HIMARS giúp tăng phạm vi tấn công lên gấp đôi so với pháo M777, xa hơn pháo phản lực BM-30 Smerch của Nga và có độ chính xác cao.
"HIMARS và các loại vũ khí chính xác cao đang xoay chuyển cục diện xung đột theo hướng có lợi cho chúng ta", ông Zelensky viết trên Facebook vào cuối tháng 7/2022. Giữa tháng 1/2023, Mỹ đã cung cấp cho Ukraine 38 hệ thống HIMARS cùng đạn dược.
Viện Các quân chủng thống nhất Hoàng gia Anh (RUSI) đánh giá, việc đưa HIMARS vào xung đột ở Ukraine "có thể coi là thời điểm xung đột bước sang giai đoạn mới".
Pháo tự hành
Quân đội Ukraine dùng pháo tự hành tấn công về phía vị trí của các lực lượng Nga ở vùng Donetsk vào tháng 8/2023. Ảnh: AP
Theo Reuters, pháo tự hành phương Tây - pháo gắn trên bệ đỡ có bánh xích hoặc bánh xe, giúp tự di chuyển từ nơi này sang nơi khác - bắt đầu có mặt ở Ukraine vào mùa hè năm 2022.
Toàn bộ số pháo tự hành này sử dụng đạn pháo 155mm, theo tiêu chuẩn NATO. Nổi bật nhất là các loại pháo tự hành như: M109, AS90, CAESAR, PzH2000, Krab, Zuzana 24 và Archer.
Có nhiều điểm khác biệt giữa các hệ thống pháo tự hành, nhưng đặc điểm chung của chúng là có tính cơ động, tự mang theo đạn và có khả năng ngắm bắn được thiết lập trên máy vi tính.
Các pháo tự hành phương Tây kể trên đều có thể sử dụng đạn pháo thông minh Excalibur (bay tới mục tiêu theo định vị GPS), giúp mở rộng tầm bắn của pháo và sai số vòng tròn đồng tâm của đạn tới mục tiêu chỉ khoảng 3-4m. Reuter cho biết, Ukraine đã nhận tổng cộng hơn 150 pháo tự hành phương Tây.
"Trong chiến tranh, pháo là vũ khí gây thương vong lớn", Rob Lee, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại (có trụ sở tại Mỹ), nói. "Chúng ta thường tập trung vào các vũ khí công nghệ cao hơn nhưng không tự nhiên người ta gọi pháo là vua chiến đấu. Nó đóng vai trò then chốt trong các cuộc chiến tranh, đặc biệt là các cuộc chiến trên bộ".
Lựu pháo bánh lốp
Ngoài pháo tự hành, Ukraine còn nhận nhiều lựu pháo được kéo bằng xe tải hoặc các phương tiện di chuyển khác.