Xây dựng bộ SGK thống nhất: Những yêu cầu cốt lõi

Trong bối cảnh triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 và yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, việc lựa chọn một bộ sách giáo khoa (SGK) phù hợp đóng vai trò quan trọng nhằm đảm bảo tính ổn định, chất lượng và hiệu quả trên phạm vi toàn quốc.

Một bộ SGK thống nhất không chỉ giúp giáo viên thuận lợi trong tổ chức dạy học mà còn tạo sự đồng đều về tiếp cận tri thức giữa các vùng miền, góp phần hạn chế tình trạng chênh lệch chất lượng giáo dục. Việc sử dụng một bộ SGK thống nhất cũng tạo điều kiện để các cơ sở giáo dục dễ dàng tổ chức tập huấn, bồi dưỡng giáo viên, đồng thời giúp phụ huynh giảm gánh nặng lựa chọn và thích ứng với nhiều bộ sách khác nhau.

Hơn nữa, trong giai đoạn giáo dục đang chuyển mình mạnh mẽ, một bộ SGK đồng nhất còn là cơ sở quan trọng để xây dựng ngân hàng học liệu dùng chung, thúc đẩy chuyển đổi số, hỗ trợ giáo viên trong việc đổi mới phương pháp và kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.

Ủng hộ chủ trương một bộ SGK chung cho cả nước

Đồng tình với chủ trương thống nhất một bộ sách giáo khoa trên phạm vi cả nước là hoàn toàn cô Trần Thị Thơ - giáo viên Trường THPT Hoàng Văn Thụ (Hà Nội) cho rằng đây là hướng đi hoàn toàn phù hợp và cần thiết.

"Bộ sách giáo khoa do Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam phát hành luôn bảo đảm chất lượng, có quy trình kiểm định nội dung uy tín và nhận được sự tin tưởng của phụ huynh, học sinh trên toàn quốc", cô Thơ chia sẻ.

Theo nữ giáo viên, với vị thế là đơn vị có thẩm quyền và uy tín cao nhất trong lĩnh vực xuất bản sách giáo dục, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam tạo cho cô sự yên tâm về công tác kiểm định cũng như chất lượng của sách giáo khoa.

Cùng quan điểm, cô Trần Mỹ Linh - giáo viên Trường THPT Yên Phong 2 (Bắc Ninh) nhận định một bộ SGK chung phù hợp với mục tiêu và định hướng của Chương trình GDPT 2018, bộ sách bám sát chuẩn đầu ra, chú trọng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, thay vì chỉ truyền thụ kiến thức.

"Theo tôi, nội dung bộ SGK chung cần được thiết kế theo hướng tích hợp và phân hóa linh hoạt, đúng tinh thần của chương trình mới. Hệ thống kiến thức được phân bố từ dễ đến khó một cách rõ ràng, phù hợp với đặc điểm nhận thức của từng độ tuổi, đồng thời gắn kết chặt chẽ với các tình huống thực tiễn của đời sống", cô Linh chia sẻ.

Đáp ứng đồng thời nhiều tiêu chí

Trao đổi với Người Đưa Tin, về tiêu chí để xác định một bộ sách giáo khoa phù hợp ĐBQH Nguyễn Thị Sửu - Phó trưởng đoàn chuyên trách đoàn ĐBQH Thành phố Huế cho rằng, một bộ sách giáo khoa được xem là phù hợp khi đáp ứng đồng thời các tiêu chí:

Tính chuẩn mực về pháp lý và học thuật. Trong đó, bám sát yêu cầu của Chương trình GDPT 2018; nội dung khoa học, chính xác, cập nhật; bảo đảm tính hệ thống, tích hợp và phân hóa.

Tính sư phạm và khả dụng cao, cấu trúc bài học hợp lý; ngôn ngữ rõ ràng; thiết kế hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học, phát triển phẩm chất, năng lực; phù hợp đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi.

Cùng với đó là tính nhất quán và ổn định. Hạn chế sai sót, mâu thuẫn nội dung; đảm bảo tính liên thông giữa các lớp, cấp học; ít phải chỉnh sửa gây xáo trộn.

Tính khả thi trong tổ chức dạy học đó là dễ sử dụng đối với giáo viên; có tài liệu bổ trợ đầy đủ; hỗ trợ ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số.

Đồng thời có tính bình đẳng trong tiếp cận. "Học sinh ở mọi vùng miền, nhất là vùng khó khăn, có thể tiếp cận thuận lợi; bảo đảm công bằng trong học tập", bà Sửu nói.

Ngoài ra, có ý kiến cho rằng sách giáo khoa cần phải có giá thành hợp lý, theo đại biểu vấn đề này hoàn toàn xác đáng. Nữ đại biểu cho rằng, khi xem xét trong quy trình lựa chọn sách giáo khoa cần chú trọng:

Minh bạch chi phí toàn chuỗi, từ biên soạn, thẩm định, thiết kế, bản quyền, in ấn, phát hành – từng khâu phải được chuẩn hóa và kiểm soát để tránh đội chi phí.

Tối ưu hóa quy trình xuất bản như ứng dụng công nghệ in ấn; quy mô in phù hợp từng địa phương nhằm giảm chi phí đơn vị, hạn chế độc quyền.

"Khuyến khích cạnh tranh lành mạnh. Nhiều nhà xuất bản tham gia nhưng phải tuân thủ quy chuẩn quốc gia về chất lượng và giá; cơ chế kiểm soát giá trần ở mức hợp lý", bà Sửu nêu ý kiến.

Song song với đó là hỗ trợ đối tượng yếu thế. Nhà nước cần có cơ chế trợ giá, cấp bù hoặc cung ứng SGK miễn phí cho học sinh vùng khó khăn; phát triển SGK điện tử để giảm gánh nặng tài chính.

"Việc lựa chọn bộ sách phải đặt trong bài toán tổng chi phí xã hội, tránh thay đổi liên tục làm phát sinh chi phí tái đào tạo, tài liệu kèm theo và đầu tư thiết bị", nữ đại biểu nhìn nhận.

Nói thêm về lợi ích của việc lựa chọn một bộ SGK phổ biến, đại biểu Sửu cho rằng, việc chọn một bộ SGK có mức độ phổ biến cao, được sử dụng rộng rãi mang lại nhiều lợi ích rõ rệt:

Giảm thiểu xáo trộn hệ thống; tăng độ tin cậy xã hội; tối ưu hóa đào tạo và bồi dưỡng giáo viên; tăng hiệu quả quản lý và kiểm định chất lượng; hỗ trợ phát triển học liệu mở và hệ sinh thái dạy học.

"Khi đa số giáo viên đã quen sử dụng, việc triển khai đồng bộ trên phạm vi rộng trở nên ổn định, nhất quán. Phụ huynh và học sinh cũng yên tâm hơn khi sử dụng bộ sách được đánh giá cao, có tính kiểm chứng thực tế. Đồng thời, giáo viên có cơ sở chia sẻ tài liệu, kinh nghiệm; ngành giáo dục dễ tổ chức tập huấn, giảm chi phí và tăng hiệu quả", bà Sửu phân tích.

Nữ đại biểu đoàn Tp.Huế cũng cho rằng một bộ sách phổ biến tạo thuận lợi cho việc chuẩn hóa đánh giá, triển khai học liệu số và đảm bảo sự tương thích giữa các công cụ dạy – học.

"Khi sử dụng rộng rãi, hệ thống bài giảng, học liệu, thiết bị dạy học được phát triển phong phú, sẽ giúp giảm tải cho giáo viên và nâng cao chất lượng dạy học", đại biểu kỳ vọng.

Theo PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, ĐHQGHN, một bộ sách phải dựa trên những nền tảng khoa học vững chắc: khoa học giáo dục, khoa học nhận thức, tâm lý - thần kinh học, đặc biệt là hệ số tải nhận thức của học sinh ở từng nhóm tuổi.

Bên cạnh đó ông Nam cũng cho rằng, nội dung sách giáo khoa phải bám sát chuẩn năng lực đầu ra của Chương trình GDPT 2018. Sách không chỉ là "chất liệu" kiến thức mà còn phải đóng vai trò định hướng phương pháp dạy học, hỗ trợ giáo viên triển khai các phương pháp tích cực nhằm đạt được mục tiêu năng lực.

"Một bộ sách cũng cần thể hiện được tính thống nhất về quan điểm và triết lý giáo dục. Sách giáo khoa không phải là tập hợp rời rạc của từng môn học, bên trong nó phải "nhúng" (embedded) một triết lý chung.

Ngoài triết lý, logic nội tại của từng sách và sự đồng bộ ngang giữa các môn học cũng vô cùng quan trọng. Ví dụ, trong những thời điểm có các ngày lễ lớn, các môn học có thể khai thác những chất liệu liên quan để giúp học sinh hình thành lòng tự hào dân tộc, giáo dục cảm xúc xã hội, nuôi dưỡng ước mơ hoặc tình yêu quê hương đất nước. Tất cả phải hướng đến một tổng thể nhất quán", ông Nam nói.

Hoàng Bích - Hoàng Nhung