Phải có tính phổ biến, tập hợp được ý kiến của đông đảo người dân
Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Hải Ninh - Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Tổ trưởng Tổ Giúp việc Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật cho biết, thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng Ban chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật về việc xây dựng Đề án "Đổi mới, hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam theo mô hình phát triển mới", Tổ giúp việc của Ban Chỉ đạo đã xây dựng dự thảo đề cương Đề án.
Nhằm hoàn thiện dự thảo đề cương Đề án, Tổ giúp việc tổ chức tọa đàm để tiếp thu được nhiều ý kiến đóng góp của các chuyên gia, đại biểu.
Ông Nguyễn Hải Ninh - Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Tổ trưởng Tổ giúp việc Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật.
Góp ý tại tọa đàm, các chuyên gia đánh giá cao dự thảo đề cương Dự án. Dù mới là dự thảo lần 1, nhưng Tổ soạn thảo đã làm rõ mục tiêu, lý do, cơ sở lý luận, pháp lý để xây dựng Đề án.
Đóng góp thêm ý kiến, GS.TS Lê Minh Tâm - nguyên Tổng thư Ký Hội Luật gia Việt Nam, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội cho rằng, cơ sở quan trọng nhất để hình thành hệ thống pháp luật (HTPL) đó là các mối quan hệ cần được phản ánh trong mối quan hệ khách quan và nhu cầu khách quan cần có sự điều chỉnh của pháp luật. Pháp luật là công cụ để tác động vào các nhu cầu đó và hướng xã hội phát triển theo một trật tự.
GS.TS Lê Minh Tâm đóng góp ý kiến tại tọa đàm.
Do đó, HTPL phải phản ánh những mối quan hệ điển hình, có tính phổ biến, tập hợp được ý kiến, lý lẽ của đông đảo người dân, để người dân cảm thấy cần tuân theo để xã hội vận hành tốt hơn. Việc xác định và phân loại được các mối quan hệ này, theo ông Tâm chính là cơ sở quan trọng nhất để xác định cơ cấu của HTPL.
Vị GS.TS nhấn mạnh, khi hình thành thành hệ thống pháp luật cần có nguyên tắc để vận hành và "nếu không thể trơn tru như một bộ máy đồng hồ thì cũng không được chồng chéo, cản trở nhau".
GS.TS Phan Trung Lý - nguyên Chủ nhiệm Uỷ ban pháp luật của Quốc hội cho rằng, trước hết Dự án cần xác định rõ ràng HTPL hiện nay đang cồng kềnh thế nào, chồng chéo ra sao và gây ra những "điểm nghẽn" nào? và trong quá trình tái cấu trúc lại cũng cần làm rõ những ưu và nhược điểm của HTPL hiện nay.
Các đại biểu đóng góp ý kiến tại tọa đàm.
Bên cạnh đó, Dự án cần làm rõ HTPL hiện nay đang gồm có những loại văn bản nào? Sau khi tái cấu trúc lại thì giảm bớt loại nào? Đặc biệt, cần xác định rõ trong HTPL Việt Nam hiện nay, các hiệu lực quốc tế sẽ giữ vị trí ra sao?
Ông Lý nói thêm, hiện nay tòa án hầu như không bao giờ áp dựng điều ước quốc tế vào phán quyết. Trong khi đó chúng ta đã có quy định, trường hợp pháp luật Việt Nam khác điều ước quốc tế thì ưu tiên điều ước quốc tế.
Tránh một nội dung quy định tại nhiều văn bản
Tại tọa đàm, GS.TS Nguyễn Minh Đoan - giảng viên cao cấp Khoa Pháp luật Hành chính - Nhà nước (Trường Đại học Luật Hà Nội) ý kiến, dự thảo cần làm rõ thêm việc tái cấu trúc HTPL mới sẽ tác động thế nào đối với nội dung của pháp luật.
"Chúng ta đang tồn tại thực trạng là cùng một vấn đề nhưng ban hành Luật cũng được mà Nghị định cũng được. Cùng nội dung nhưng lặp lại ở nhiều văn bản khác nhau. Do đó, HTPL hiện nay cần tránh trùng lặp, cái gì Hiến pháp có rồi thì Luật không quy định nữa, cái gì Luật quy định rồi thì các văn bản hướng dẫn không nêu nữa", ông Đoan nhấn mạnh.
GS.TS Nguyễn Minh Đoan đóng góp ý kiến.
Bổ sung thêm ý kiến về nội dung trên, GS.TS Lê Hồng Hạnh - Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) nêu dẫn chứng, Trung tâm của ông mới nhận được kiến nghị của một nhà thầu đã trúng thầu tại Sơn La về vướng mắc trên.
Cụ thể, sau khi thực hiện gần xong gói thầu thì cơ quan nhà nước hủy hợp đồng vì cho rằng có một số nội dung nhà thầu không đúng theo quy định tại Nghị định liên quan. Thế nhưng khi đối chiếu với Luật thì nhà thầu không sai, trong khi cái không đúng theo Nghị định không ảnh hưởng đến năng lực, khả năng thi công, chất lượng dự án. Nếu quyết định được thực hiện sẽ ảnh hưởng rất lớn đến doanh nghiệp.
GS.TS Lê Hồng Hạnh - Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC).
Do đó, ông Hạnh đề nghị HTPL phải phân định rất rõ về các tầng của luật và các văn bản hướng dẫn. Xã hội phải điều hành qua luật còn các văn bản hướng dẫn là của cơ quan hành pháp và có nhiệm vụ thực thi, trong khi hiện nay các văn bản hướng dẫn lại quá nhiều tầng gây ra khó khăn trong quá trình thực thi.
Tại tọa đàm, ông Nguyễn Khánh Ngọc - Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam đánh giá cao đề cương Dự án. Đặc biệt sau 40 năm đổi mới và bối cảnh đất nước hiện nay thì việc việc tái cấu trúc lại HTPL là rất quan trọng.
Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam cho hay, nhiều lần chúng ta đặt vấn đề đổi mới pháp luật nhưng chưa thành công vì đổi mới chưa đúng chỗ. Ông nói thêm, tất cả những vấn đề "cấm, cho làm, không cho làm" đều nằm ở chính sách, trong khi văn bản chỉ phương tiện là thể hiện.
Ông Nguyễn Khánh Ngọc – Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam.
Tuy nhiên, chúng ta lại "đổ lỗi" cho văn bản và "đè" ra sửa, trong khi sai từ chính sách. Bởi vậy, không thể đổ lỗi cho pháp luật, tất nhiên trong quá trình thực thi bộc lộ những điểm yếu về pháp lý thì cần hoàn thiện.
Chủ tịch Hội Luật gia Việt Nam nhấn mạnh, đây là ý rất quan trọng để xây dựng và thực thi chính sách. Bên cạnh đó, ông đề nghị Ban soạn thảo làm rõ nội dung một số mục trong đề cương Dự án, đồng thời kỳ vọng Dự án hoàn thành sẽ đáp ứng nhu cầu phát triển mới của đất nước.
Sau khi lắng nghe các nội dung, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh đánh giá cao các ý kiến đóng góp từ các đại biểu, đồng thời cho biết sẽ chỉ đạo Tổ tiếp thu, chỉnh lý, đồng tiếp thu thêm các ý kiến để hoàn thiện đề cương Đề án.
