Lấy ngựa của hàng xóm đem bán
Những ngày đông ở vùng núi Lào Cai thời tiết thường lạnh hơn nhiều địa phương khác. Trong tiết lạnh ấy, căn phòng làm việc của chị Nguyễn Thị Hương Thủy - Chi nhánh trưởng Chi nhánh số 4 (Trung tâm Trợ giúp pháp lý (TGPL) nhà nước tỉnh Lào Cai) vẫn lan tỏa không khí ấm áp.
Không khí vô hình đó được tạo nên bởi những câu chuyện nhân văn suốt bao năm hành nghề TGPL của chị, mỗi câu chuyện chị kể đều chứa đựng những mảnh đời không giống nhau về câu chuyện, nhưng giống nhau nơi những phận người yếu thế cần được giúp đỡ.
"Ở vùng cao, mỗi vụ việc không chỉ là một vụ án. Đó là một hoàn cảnh, một cuộc đời và đôi khi chỉ một lời tư vấn đúng lúc cũng có thể cứu một cuộc đời," chị nhẹ nhàng nói khi kể lại hành trình của mình.
Chị Nguyễn Thị Hương Thủy - Chi nhánh trưởng Chi nhánh số 4 (Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Lào Cai) đã tham gia trợ giúp pháp lý miễn phí giúp nhiều trường hợp thoát vòng lao lý để có cơ hội làm lại cuộc đời.
Một trong những vụ việc khiến chị nhớ mãi là câu chuyện của Lâm Văn T. (thanh niên người Tày) với ánh mắt lúc nào cũng ngơ ngác như một đứa trẻ, dù đã hơn hai mươi tuổi.
T. sinh ra với sự hạn chế về nhận thức và hành vi. Trong ký ức non nớt của mình, T. chỉ hiểu đơn giản "cái gì muốn thì lấy". Và rồi một buổi sáng định mệnh giữa thung lũng Mường Hum, T. lặng lẽ dắt ba con ngựa của người hàng xóm đem bán lấy tiền tiêu.
Hành vi ấy khiến T. bị khởi tố về tội Trộm cắp tài sản với khung hình phạt từ 2 - 7 năm tù. Đây là mức án quá nặng nề đối với chàng trai không biết mình làm sai điều gì.
Nhận hồ sơ, chị Thủy hiểu ngay vấn để. Chị đến tận nhà, gặp cha mẹ T. để hướng dẫn thu thập các hồ sơ điều trị tâm thần, giấy xác nhận hoàn cảnh khó khăn. Rồi chị tìm đến gia đình bị hại để thay T. nói lời xin lỗi.
Nhiều lần qua lại, chờ đúng thời điểm cơn giận của gia đình bị hại nguôi dần, chị mới mở lời. Bằng sự kiên nhẫn và thấu tình đạt lý, chị thuyết phục họ làm đơn xin giảm nhẹ hình phạt cho T. "Với người vùng cao, xin lỗi chân thành quan trọng hơn bất cứ điều gì", chị Thủy nhớ lại.
Nhờ củng cố, nghiên cứu kỹ hồ sơ nên khi tranh tụng trước tòa chị đã trình bày thuyết phục luận điểm then chốt là T. không đủ năng lực nhận thức. Dù được học hết lớp 7, nhưng T.chỉ là học hòa nhập.
Những việc làm thường ngày, T. không hiểu đúng hay sai. Trong quá trình sinh sống cùng bố mẹ, mọi việc ăn, ngủ của T. đều phải phụ thuộc vào bố mẹ. Hàng ngày còn phải dùng thuốc điều trị tâm thần theo định kỳ.
Kết quả, quan điểm bào chữa của tôi đề xuất cho T. hưởng án treo. Mức án vừa thể hiện được tính nghiêm minh vừa thể hiện được tính nhân đạo của Đảng và nhà nước ta, đảm bảo quyền lợi cho người được trợ giúp pháp lý.
Giúp người đàn ông Mông thoát vòng lao lý
Nếu vụ việc của T. là bài học về khiếm khuyết nhận thức thì vụ án liên quan đến S.A.S. (người đàn ông dân tộc Mông, hộ nghèo) lại là một câu chuyện sự bồng bột, thiếu hiểu biết.
S. sống cuộc đời lam lũ, mù chữ, vợ bỏ đi, lạc mất chỗ dựa tinh thần. Trong phút mất kiểm soát, S. có hành vi xâm hại phụ nữ và bị khởi tố về tội Hiếp dâm – tội danh mà với bất kỳ ai cũng là dấu chấm hết cho danh dự và tự do.
Từ đầu năm 2025 đến nay, Chi nhánh số 4 đã tham gia thụ lý 444 vụ việc (tư vấn pháp luật và TGPL); tổ chức 16 đợt truyền thông nhằm tuyền truyền kiến thức nâng cao hiểu biết pháp luật tới người dân.
Khi được giao bào chữa miễn phí cho S. chị Thủy nhận thấy bị can không hiểu luật, không biết mình có quyền gì, càng không biết rằng vụ án thuộc loại chỉ khởi tố khi bị hại yêu cầu.
Từ đó, chị Thủy bắt đầu hành trình đi lại giữa các bản làng, lúc thì gặp Điều tra viên, lúc thuyết phục bị hại, khi lại đến gõ cửa từng họ hàng của S. để gửi niềm hy vọng họ giúp S. nộp tiền bồi thường.
Gia đình bị hại ban đầu yêu cầu 20 triệu đồng, đây là số tiền quá lớn với một hộ nghèo không có nổi khoản tích lũy nào. Thế nhưng, bằng sự khéo léo và cảm thông với cả hai phía, chị Thủy dần thuyết phục họ giảm xuống còn 17 triệu đồng. Số tiền ấy, chị vận động từ anh chị em của S., những người làm nông nhưng sẵn sàng gom góp để cứu lấy người thân.
Nhận được bồi thường, gia đình bị hại rút đơn. Thành công của vụ việc đã góp phần hàn gắn mâu thuẫn giữa các bên, giải quyết vụ việc theo hướng hòa giải, nhân đạo và phù hợp chính sách hình sự.Bên cạnh đó còn tiết kiệm nguồn lực tố tụng cho các cơ quan tiến hành tố tụng do vụ án được đình chỉ.
Giữ lại mái ấm cho người mẹ trẻ
Một vụ việc khác mà chị không thể quên là câu chuyện ly hôn của chị M. người phụ nữ Mông trẻ tuổi với người chồng cố chấp.
Ly hôn xong, người chồng được giao nuôi con chung, nhưng lại bỏ mặc đứa trẻ ở nhà ngoại, không một lời hỏi han. Oái oăm thay, dù không nuôi con nhưng anh T lại không chịu ký đơn thay đổi người trực tiếp nuôi dưỡng.
Chị M, một mình nuôi con nhỏ, vừa tủi thân vừa bế tắc, tìm đến Trung tâm TGPL. Nhận vụ việc, chị Thủy không chỉ tư vấn pháp luật mà còn đồng hành như một người chị gái, hướng dẫn chị M thu thập tài liệu, làm đơn kiện, xin xác nhận từ thôn bản, rồi trực tiếp làm việc với Thẩm phán.
Chị Nguyễn Thị Hương Thủy tuyên truyền pháp luật cho người dân tại thôn Na Nối xã Bản Lầu, tỉnh Lào Cai.
Tại phiên hòa giải, khi nghe phân tích và chứng kiến sự kiên trì của chị Thuỷ, anh T. cuối cùng cũng dịu lại và đồng ý để mẹ là người nuôi con.
Quyết định của tòa án sau đó không chỉ là thắng lợi pháp lý, mà là thắng lợi của sự tử tế – của một người trợ giúp viên dành tâm huyết để bảo vệ quyền lợi cho một đứa trẻ chưa biết nói.
Suốt bao năm qua, hành trình của chị Thủy là minh chứng rõ nhất cho sức nặng của nghề đó là mỗi quyết định đúng nghĩa có thể thay đổi cuộc đời một con người.
Ở nơi rẻo cao Lào Cai, nơi khoảng cách giữa pháp luật và người dân còn xa như những con dốc quanh co, chị Thủy và đồng nghiệp chính là chiếc cầu nối không thể thiếu giúp người dân hiểu luật, tiếp cận công lý, xóa đi sự sợ hãi khi đối diện với cơ quan tố tụng.
Có lẽ vì thế mà dù công việc vất vả, áp lực, đôi khi đối diện cả hiểm nguy, chị Thủy vẫn luôn giữ được sự dịu dàng và bền bỉ. Chỉ cần người dân được bảo vệ, được đối xử công bằng, mọi mệt mỏi đều tan biến.
