Giáo sư Nano Nguyễn Đức Nghĩa, tâm huyết trọn đời cho dược liệu nano

Ngày nay, theo xu hướng của nhiều nước trên thế giới, Việt Nam ngày càng quan tâm nhiều hơn đến ứng dụng của công nghệ nano trong y dược. PV đã phỏng vấn GS Nguyễn Đức Nghĩa (Viện trưởng viện Y dược Nano, Liên hiệp hội khoa học & kỹ thuật Việt Nam) về lĩnh vực này.

Xin Giáo sư hãy lý giải, vì sao mặc dù còn non trẻ so với lịch sử y học nhưng công nghệ nano đã có những ứng dụng vượt trội trong ngành dược học?

Trong lĩnh vực sản xuất dược phẩm, công nghệ nano đang là đề tài “hot” được quan tâm nhiều bởi những vượt trội của nó trong việc sản xuất những thuốc có hiệu quả điều trị cao. Hệ dẫn thuốc nano là lĩnh vực được ứng dụng mạnh mẽ nhất trong công nghệ bào chế, nó đang góp phần tạo ra nhiều chế phẩm với những đặc điểm hấp thu có ưu điểm vượt trội. Những phân tử thuốc ở kích thước nano làm tăng hấp thu và hiệu quả điều trị lên gấp hàng trăm, thậm chí hàng nghìn lần so với những nguyên tử thuốc thông thường, đặc biệt là giúp phát triển các dạng thuốc tác dụng tại đích, điều trị một cách hiệu quả nhiều loại bệnh và giảm nhiều tác dụng phụ của thuốc. Bên cạnh đó, nó còn khắc phục được nhiều nhược điểm của dạng bào chế quy ước như độ hòa tan, khả năng thẩm thấu, đào thải…

Thị trường Việt Nam hiện nay đã có nhiều dòng sản phẩm sử dụng công nghệ nano như: Nano Rutin từ cây hoa hòe, Nano Curcumin từ cây nghệ vàng, Nano Gingerol từ cây gừng, Nano Notogingseng Saponins từ cây tam thất, Nano NgocLinh Saponin từ cây sâm ngọc linh, Nano Cinnamomum zeylanicum từ cây quế, Nano Licopen từ cây gấc, Nano Artemisin từ cây thanh hao hoa vàng... Chúng ta hoàn toàn có quyền tin tưởng vào tương lai của công nghệ nano trong bào chế thảo dược sẽ góp phần tạo ra một hệ thống y khoa mới hiệu quả, an toàn với giá thành bệnh nhân có thể chi trả được bởi nó đang hội tụ những tiềm năng rất lớn.

Xin Giáo sư chia sẻ rõ hơn về tiềm năng này?

Với khí hậu nhiệt đới đặc trưng cùng nhiều loại địa hình khác nhau nên Việt Nam sở hữu nguồn tài nguyên sinh vật phong phú và đa dạng hệ sinh thái. Năm 2016,Việt Nam đã ghi nhận được trên 5000 loài thực vật được sử dụng làm thuốc (Cục Quản lý Y dược Cổ truyền – Bộ Y tế). Trong đó, gần 200 loài có tiềm năng khai thác và phát triển trồng để đáp ứng nhu cầu sử dụng trong nước và hướng tới xuất khẩu. Nhu cầu sử dụng dược liệu trong thị trường nội địa cũng như thế giới là rất lớn. Nếu công nghệ nano được ứng dụng rộng rãi thì hiệu quả của nó đối với sức khỏe cộng đồng sẽ ngày càng cao cũng như giá trị của dược liệu Việt được nâng tầm. Nhưng trên thực tế, sự phát triển của công nghệ này vẫn đang đối mặt với một số những khó khăn.

Đó là những khó khăn gì?

Hợp tác với doanh nghiệp để ứng dụng công nghệ vào thực tế sản xuất luôn được xác định là hướng đi của viện Y dược Nano thuộc Liên hiệp hội khoa học & kỹ thuật Việt Nam nói riêng và các đơn vị nghiên cứu khác nói chung. Tuy nhiên, sự liên kết giữa các doanh nghiệp và chúng tôi vẫn còn manh mún nên chưa thực sự tạo hiệu quả, hiệu ứng tốt cho đôi bên cũng như thị trường. Họ chỉ hợp tác chuyển giao công nghệ một hoặc vài dòng sản phẩm chứ chưa có chiến lược lâu dài để phát triển cho hệ sinh thái các sản phẩm.

Việc hợp tác giữa doanh nghiệp và nhà khoa học đã mở ra cơ hội cho nhiều công trình nghiên cứu về ứng dụng công nghệ nano trong bào chế được giới chuyên môn đánh giá xuất sắc nhưng trước đây vẫn im lìm đắp chiếu.

Xin Giáo sư chia sẻ cụ thể hơn về tiềm năng phát triển của thị trường dược phẩm khi đã có cái bắt tay giữa doanh nghiệp và những đơn vị nghiên cứu như viện Y dược Nano thuộc Liên hiệp hội khoa học & kỹ thuật Việt Nam?

Ví dụ, phức hệ nano solid lipid là một trong những dạng bào chế nano mới nhất & tương đối phức tạp trên thế giới, nhưng đây là 1 trong những thành quả đáng tự hào của Viện Y dược nano từ những năm 2019. Từ 2019 đến thời điểm hiện nay viện Y dược nano tự hào là đơn vị nghiên cứu đầu tiên tại Việt Nam có 2 chế phẩm dược nano nhận được bảo hộ độc quyền sáng chế từ Singapore. Trong đó đề tài “Chế phẩm Nano Sol Gel hữu cơ từ Panax Notoginseng, Rutin, Ginkgo Biloba có tác dụng tăng cường hoạt động bảo vệ não, tim mạch” được coi là 1 trong những thành quả đáng tự hào nhất. Chúng tôi đã hợp tác cùng công ty dược phẩm Vietlife Nano chuyển giao thành công công trình này vào sản phẩm Bình An Nano - Hiện đang được kê đơn ở nhiều viện lớn tuyến trung ương và được phân phối tại hầu hết các nhà thuốc lớn trên toàn quốc.

Việt Nam chúng ta đã đạt được trình độ ngang tầm trên thế giới nghiên cứu dược học về nano. Hiện tại chúng tôi đang kết hợp cùng với Vietlife Nano để phát triển một loạt các phức hệ dược liệu nano cho các bệnh mạn tính. Những hợp tác chiến lược toàn diện này không chỉ tối ưu hóa các công trình nghiên cứu, tạo nền tảng cơ sở khoa học vững chắc cho sản phẩm của doanh nghiệp, mà còn góp phần giải quyết vấn đề đầu ra cho dược liệu của nhiều bà con nông dân tại một số vùng ở nước ta. Chúng tôi tin càng nhiều những hợp tác như vậy sẽ phát huy hiệu quả lớn, mang lại lợi ích thiết thực và giá trị gia tăng cao cho cộng đồng.

Xin cảm ơn Giáo sư!