Cụm di tích đền Bạch Vân – chùa Thịnh Xá (xã Sơn Tiến, tỉnh Hà Tĩnh) được xây dựng từ thời Hậu Lê, hơn 300 năm trước. Đây là công trình kiến trúc, điêu khắc đặc sắc bậc nhất trong vùng. Năm 2008, nơi đây được Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật Quốc gia.
Theo sử sách, đền Bạch Vân ban đầu được Tiến sĩ Đinh Nho Công xây dựng từ năm 1670 (Canh Tuất) để thờ người bạn thân là ông Trần Toản, quê ở Thanh Hóa. Sau khi ông Đinh Nho Công qua đời, người dân địa phương đã tôn thờ ông như một vị Thành Hoàng của làng.
Đến cuối thời Lê, đầu thời Nguyễn, đền được tu sửa, tôn tạo lại với kiến trúc ba tòa Thượng - Trung - Hạ điện vô cùng lộng lẫy và tinh xảo. Ngoài ra, nơi đây còn là nơi lưu giữ nhiều hiện vật quý như voi đá, ngựa gỗ, kiệu rồng, nghi trượng, hoành phi, câu đối sơn son thếp vàng. Về sau, chùa Thịnh Xá và gác chuông được xây thêm, nằm phía sau đền Bạch Vân, trở thành nơi sinh hoạt Phật giáo của người dân cho đến ngày nay.
Sau hơn 3 thế kỷ tồn tại, cùng những biến cố thăng trầm của lịch sử, nhiều hạng mục của đền Bạch Vân và chùa Thịnh Xá đã bị hư hại nghiêm trọng.
Mối mọt tàn phá các cấu trúc gỗ, trong đó có những hiện vật quý như kiệu rồng và các đồ thờ sơn son thếp vàng đã phai màu, xuống cấp.
Đặc biệt, một trong hai con ngựa gỗ cổ đã hư hỏng hoàn toàn, con còn lại cũng không còn nguyên vẹn và đang có dấu hiệu bị xuống cấp nặng.
Ông Đinh Văn Dương, trước làm bảo vệ đền Bạch Vân, không giấu được sự xót xa: “Cụm di tích này không chỉ là chốn linh thiêng mà còn là công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc hiếm có. Chúng tôi nóng lòng mong di tích sớm được tôn tạo, bảo vệ để yên tâm hơn vào mùa mưa bão cũng như những lúc có bà con, nhân dân đến thắp hương”.
Ghi nhận của phóng viên, ở chùa Thịnh Xá, phần mái ngói nứt vỡ, dột nước, nhiều hoa văn chạm trổ rồng phượng đã mờ nhạt.
Cổng tam quan tám mái xiêu vẹo, trụ cổng nứt toác, vô cùng nguy hiểm.
Chùa Thịnh Xá tuy đã được nâng cấp năm 2004 nhưng đến nay đã xuống cấp, nhiều phần gỗ bị hư hỏng nặng.
Tình trạng xuống cấp của cụm di tích không chỉ gây mất mỹ quan mà còn khiến người dân lo lắng, bất an mỗi khi đến tham quan, hành lễ.
Trước thực trạng này, bà Tống Lệ Hằng, phòng Văn hóa UBND xã Sơn Tiến cho biết, đầu năm 2024, chính quyền địa phương đã làm tờ trình lên cấp trên để xin kinh phí trùng tu, tôn tạo lại 2 di tích này. “Hiện nay, địa phương vẫn đang chờ nguồn kinh phí để thực hiện”, bà Hằng thông tin.
