Chiều 18/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi).
Tham gia góp ý, đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) đánh giá dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) mang tính đột phá và có thể thúc đẩy sự phát triển ngành công nghiệp đường sắt.
Góp ý cụ thể, ông Cường đồng tình với quy định giao Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục các hàng hóa, dịch vụ, sản phẩm công nghiệp đường sắt sẽ được giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng cho doanh nghiệp Việt Nam sản xuất.
"Để doanh nghiệp Việt Nam được đặt hàng yên tâm sản xuất, phải bảo đảm thị trường đầu ra, tức là thị trường trong nước phải được dành cho họ, không có chuyện nhập khẩu các sản phẩm này. Tuy nhiên, trong dự thảo Luật lại có quy định miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ đường sắt mà trong nước chưa sản xuất được", ông Cường nói.
Đại biểu Hoàng Văn Cường (Ảnh: Media Quốc hội).
Đại biểu Cường cho rằng thực tế, chúng ta chưa có ngành công nghiệp đường sắt, nên hầu hết các sản phẩm phục vụ công nghiệp đường sắt đều chưa sản xuất được trong nước.
"Nếu quy định như vậy, rất có thể các doanh nghiệp được đặt hàng sẽ đi nhập khẩu sản phẩm từ nước ngoài, thậm chí thuê sản xuất linh kiện rồi về lắp ráp, điều này sẽ triệt tiêu mục tiêu phát triển công nghiệp đường sắt", ông Cường nói.
Do đó, vị đại biểu đề nghị quy định rõ ràng không được nhập khẩu các sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ kể cả linh kiện để lắp ráp thành hàng hoá, dịch vụ thuộc danh mục Nhà nước đã giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng cho doanh nghiệp trong nước sản xuất.
Về quy định khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài Nhà nước, theo ông Cường, đây là một chủ trương rất đúng.
Tuy nhiên, dự thảo Luật chỉ mới quy định chỉ định thầu đối với nhà đầu tư tự đề xuất dự án hoặc các dự án đường sắt đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP). Còn đối với các dự án đường sắt dự kiến đầu tư công bằng nguồn vốn Nhà nước, như dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, thì chưa có cơ chế nào để nhà đầu tư tư nhân tham gia.
Vì vậy, đại biểu đoàn Hà Nội đề nghị cần bổ sung thêm phương thức lựa chọn nhà đầu tư tư nhân tham gia vào các dự án đường sắt dự kiến đầu tư bằng ngân sách Nhà nước, có thể đầu tư toàn bộ hoặc một phần. Hoặc, giao Thủ tướng Chính phủ ban hành quy định về tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư tư nhân tham gia đầu tư vào các dự án với 3 nguyên tắc.
Gồm: mục tiêu và yêu cầu kỹ thuật của dự án không được thay đổi; chi phí vốn đầu tư khi có tư nhân tham gia không được vượt quá dự kiến ban đầu của Nhà nước; hiệu quả vận hành mang lại cho Nhà nước phải cao hơn so với việc Nhà nước tự đầu tư.
Về chỉ định thầu, đại biểu đồng tình với báo cáo giải trình của Chính phủ rằng những trường hợp cấp bách, đặc biệt cần được chỉ định thầu, vì nhiều hạng mục công trình đường sắt mang tính cá biệt, không thể cạnh tranh. Đồng thời, phải công khai tất cả các hợp đồng để phòng chống tham nhũng khi chỉ định thầu.
Về quản lý hạ tầng giao thông, đại biểu cho rằng, trừ đường sắt chuyên dùng, còn lại tất cả các tuyến đường sắt khác, dù đầu tư bằng ngân sách Nhà nước hay tiền của tư nhân, đều tạo nên hệ thống hạ tầng giao thông công cộng. Do đó, phải được sử dụng cho các mục đích công cộng và phải quản lý theo quy định về quản lý tài sản công.
"Ví dụ một nhà đầu tư tư nhân đầu tư đường sắt từ sân bay Nội Bài – Hà Nội, nếu coi đó là tài sản riêng và vận hành theo ý doanh nghiệp dễ dẫn đến ách tắc giao thông, thiệt hại cho xã hội", ông Cường nói và đề nghị quy định theo hướng kết cấu hạ tầng đường sắt do doanh nghiệp đầu tư đều là hạ tầng giao thông công cộng và phải tuân thủ quy định của Nhà nước về quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì.
Đại biểu Phạm Văn Hòa (Ảnh: Media Quốc hội).
Cũng góp ý, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) đồng tình với việc cần có những chính sách ưu đãi vượt trội để thu hút các nhà đầu tư vào lĩnh vực đường sắt, một ngành đòi hỏi số vốn khổng lồ.
Tuy nhiên, ông đề nghị cân nhắc quy định cho phép Chính phủ bảo lãnh 100% vốn tín dụng cho nhà đầu tư, có thể nghiên cứu quy định theo hướng ưu đãi về vốn, về lãi suất (thậm chí lãi suất rất thấp).
Về mô hình phát triển mô hình TOD, đại biểu cho rằng đây là hướng đi đúng đắn. Tuy nhiên, ông đề nghị cần quy định rõ quyền lợi của nhà đầu tư để khuyến khích doanh nghiệp tham gia.
Ủng hộ việc chia dự án thành nhiều gói thầu thành phần tạo điều kiện thuận lợi trong triển khai, tuy nhiên, đại biểu đoàn Đồng Tháp cho rằng, cần có cơ chế kiểm soát để nhà đầu tư không lợi dụng.
