Người nổi tiếng livestream bán hàng: Quảng cáo thổi phồng, thao túng niềm tin người mua

Chiều 13/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Thương mại điện tử.

Làm rõ trách nhiệm liên đới của người livestream khi đưa thông tin sai lệch

Tham gia phát biểu, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (đoàn Tây Ninh) cho biết, hiện nay, dư luận đặc biệt quan tâm đến việc người nổi tiếng livestream bán hàng với doanh thu lớn nhưng quảng cáo sai sự thật, bán hàng giả, hàng kém chất lượng hoặc né tránh trách nhiệm khi người tiêu dùng phản ánh.

Trong dự thảo Luật, các điều khoản từ Điều 20 đến Điều 22 đã xác định tương đối đầy đủ trách nhiệm của 3 chủ thể chính trong hoạt động livestream bán hàng gồm: người bán, người livestream và nền tảng.

Song, nữ đại biểu cho rằng, khi đối chiếu với một số tình huống trong thực tế, chẳng hạn các vụ việc người nổi tiếng livestream bán hàng kém chất lượng, thổi phồng công dụng thực phẩm chức năng hoặc có trường hợp dùng kỹ thuật seeding ảo để thao túng niềm tin của người mua thì vẫn còn "một số khoảng trống" cần phải được rõ hơn để tăng tính khả thi của Luật.

Trong đó, về nghĩa vụ không cung cấp thông tin gian dối của người livestream quy định tại khoản 3 Điều 22 mang tính nguyên tắc, nhưng dự thảo chưa làm rõ các cơ chế để kiểm soát trước khi phát sóng đối với các mặt hàng có nguy cơ tác động đến sức khỏe của cộng đồng.

Bên cạnh đó, quy định lưu trữ dữ liệu livestream tối thiểu là 1 năm có thể chưa đủ để đảm bảo khi xảy ra tranh chấp hoặc xử lý vi phạm kéo dài. Ngoài ra, dự thảo chưa nói rõ quyền tiếp cận bản ghi livestream của người tiêu dùng khi có tranh chấp và cũng chưa quy định rõ trách nhiệm cung cấp bản ghi theo yêu cầu của cơ quan quản lý.

Trường hợp người livestream đưa ra thông tin vượt quá nội dung quảng cáo đã được xác nhận thì chưa có cơ chế xử lý riêng, nhất là trách nhiệm liên đới với người bán. Trong khi đó, nền tảng hiện chỉ ràng buộc về nghĩa vụ phải gỡ bỏ nội dung vi phạm, chưa có quy định liên quan đến kiểm soát thuật toán đề xuất ưu tiên hiển thị livestream. Trong khi đây là một yếu tố bị cho là phần tạo hiệu ứng lôi kéo khách hàng mua theo đám đông ảo.

Để đảm bảo dự thảo phù hợp hơn với thực tiễn đang diễn ra rất nhanh của thương mại qua livestream, đại biểu Thanh Thúy đề nghị cân nhắc thêm 5 điểm:

Một, bổ sung cơ chế kiểm soát trước khi phát trực tiếp đối với các phiên livestream quảng cáo công dụng đặc biệt đối với sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm theo hướng người bán hoặc người livestream phải cung cấp hồ sơ sản phẩm cho nền tảng thương mại điện tử để rà soát có điều kiện.

Hai, làm rõ trách nhiệm liên đới của người livestream trong trường hợp đưa thông tin vượt quá hoặc sai lệch so với hồ sơ hàng hóa cho người bán cung cấp, kèm theo biện pháp xử lý bổ sung như cấm livestream trong thời gian nhất định.

Ba, mở rộng thời hạn lưu trữ dữ liệu livestream lên 2 năm, tối thiểu 2 năm và quy định nghĩa vụ cung cấp bản ghi, bình luận, bằng chứng chốt đơn cho người tiêu dùng hoặc cơ quan có thẩm quyền khi có tranh chấp hoặc yêu cầu điều tra.

Bốn, bổ sung nghĩa vụ nền tảng công khai tiêu chí hiển thị livestream, kiểm soát bình luận ở bình luận, seeding ảo và có cơ chế để cảnh báo khi phát hiện lưu lượng tương tác bất thường.

Năm, có thể xem xét để phân loại người livestream có ảnh hưởng lớn hoặc phiên livestream có doanh thu lớn để áp dụng cơ chế kiểm soát chặt hơn tương tự như cách mà một số quốc gia đã và đang thực hiện.

Cần xác định rõ trách nhiệm của từng chủ thể

Tham gia góp ý, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng) cho rằng, dự thảo Luật quy định nhiều trách nhiệm của các bên đối với hoạt động livestream bán hàng bao gồm: trách nhiệm của chủ quản nền tảng thương mại điện tử, của người bán, người livestream, của tổ chức cung cấp dịch vụ tiếp thị liên kết, người tiếp thị liên kết trong thương mại điện tử.

Theo bà Nga, điều này là vô cùng cần thiết và cần tiếp tục rà soát các nghĩa vụ khác cần tuân thủ của từng chủ thể trong hoạt động livestream để đảm bảo quyền lợi của các bên, đặc biệt là của người mua hàng trong các phiên livestream. Đồng thời cũng là căn cứ để xác định chủ thể chịu trách nhiệm chính trong từng khâu cụ thể của hoạt động livestream khi có phát sinh tranh chấp hoặc phát hiện các sai phạm.

Tuy nhiên, bà Nga cho rằng việc quy định cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm của từng chủ thể như: Người bán chịu trách nhiệm chính về chất lượng, nguồn gốc hàng hóa; Người livestream chịu trách nhiệm trong phạm vi nội dung mà họ trình bày hoặc khẳng định, quảng cáo; Tổ chức cung cấp dịch vụ tiếp thị liên kết chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi dịch vụ kỹ thuật.

Bên cạnh đó, người tiếp thị chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi họ kiểm soát được; không áp đặt nghĩa vụ vượt quá khả năng hoặc tính chất công việc; Nền tảng thương mại điện tử chịu trách nhiệm khi không thực hiện biện pháp kỹ thuật theo quy định, không phải là cơ quan tiền kiểm nội dung, không biến nền tảng thương mại điện tử thành "cơ quan thẩm định quảng cáo" - vì điều này vừa không đúng chức năng, vừa không khả thi.

Bà Nga cho rằng, việc dự án Luật bổ sung quy định các nghĩa vụ phù hợp với tính chất, vai trò của từng chủ thể thì việc tuân thủ pháp luật trên thực tế của các chủ thể mới khả thi, việc xử lý các sai phạm, tranh chấp mới đảm bảo đúng người, đúng vai trò, trách nhiệm.