Nghe tên con ruốc, hẳn nhiều người lầm tưởng là con ruốc sống ở biển (thuộc họ bạch tuộc) nhưng đây là con ruốc sống ở sông.
Con ruốc sông có kích thước nhỏ hơn rất nhiều, nhìn nhỏ tí như hạt cát và là loài động vật giáp xác sống ở vùng nước ngọt hay nước lợ. Chúng có màu nâu sậm và mùi tanh của tôm, cá.
Con ruốc sông có thể lạ với nhiều người nhưng với người dân ở Đông Triều (Quảng Ninh) thì đặc sản này không còn gì lạ lẫm.
Những người có kinh nghiệm săn ruốc cho biết: Ruốc cũng giống như rươi, thường có vào mùa đông (thường là từ tháng 10 âm lịch năm trước đến hết tháng Giêng). Cũng như con rươi, nó chỉ nổi lên khi có con nước. Người dân sẽ sử dụng đáy hoặc dụng cụ lưới mắt thật nhỏ để đi bắt vì con ruốc có kích thước rất nhỏ.
Một người có kinh nghiệm nhiều năm bắt ruốc ở Đông Triều cho biết chỉ cần nhìn thời tiết và biết con nước sắp lên bà sẽ mang dụng cụ đi bắt. Vào đúng mùa, có ngày vợ chồng bà có thể bắt được cả tạ ruốc, còn những ngày bình thường chỉ khoảng 50-60kg, có những hôm ít chỉ thu hoạch được 20-30kg. Ruốc cứ thu hoạch về đến nhà, thương lái đều thu mua hết.
Con ruốc thường có 3 màu: màu nâu đỏ, màu nâu sậm và màu nâu hồng nhạt. Trong đó, con ruốc có màu nâu đỏ là ruốc ngon nhất; ruốc màu nâu sậm là ruốc già, còn màu nâu hồng nhạt là ruốc non. Ruốc già và ruốc non kém chất lượng hơn. Thời gian con ruốc xuất hiện là lúc nước sông rất trong.
Khi bắt ruốc về, bà mang về nhặt đất, cát, sỏi, đá hay rác lẫn vào rồi rửa sạch mới bán cho khách hàng. Giá bán cũng không cố định, đầu vụ và cuối vụ thường giá cao hơn chính vụ.
Một tiểu thương bán ruốc sông ở Quảng Ninh cho biết, con ruốc là loài sinh vật nhỏ bé như hạt cát nên muốn bắt hay rửa sạch thường phải dùng loại khăn có mắt nhỏ để chúng không bị lọt rồi cho vào thau nước sạch khuấy đều để loại bỏ bẩn. Khi thấy ruốc mịn như cát và nước trong thì dừng lại, để ruốc ráo nước.
Ruốc phải rang tay và đảo đều thì mới cho ra thành phẩm thơm ngon.
Hiện, chị bán ruốc sống giá là 45.000 đồng/kg, còn ruốc rang khô là 240.000 đồng/kg. Sở dĩ ruốc khô bán giá cao là vì phải gần 4kg ruốc tươi rang tầm 3 giờ mới đc 1kg ruốc khô. Loại khô có thể để ngăn mát tủ lạnh bảo quản và sử dụng được 3-4 tháng.
Ruốc rang khô có thể ăn trực tiếp với cơm.
Chị cho biết, làm ruốc khô phải thủ công hoàn toàn, phải sử dụng chảo chống dính, lửa thật nhỏ và đảo đều tay liên tục trong khoảng 3-4 tiếng. Vì ruốc có kích thước rất nhỏ, nếu đảo không đều hay chỉ cần chúng dính một chút ở chảo nó sẽ cháy và mẻ ruốc sẽ mất ngon.
Con ruốc sông được nhiều người ưa chuộng vì vị của nó rất lạ. Người dân Đông Triều thường hay nấu ruốc xốt với cà chua, ăn kèm với rau sống.
Ruốc sông xốt cà chua ăn kèm với rau sống.
Nguyên liệu để nấu món ăn này gồm: Ruốc đã rửa sạch, cà chua, khế chua, gừng, hành tím, ớt và rau răm. Cách chế biến tương đối đơn giản: Cà chua, khế chua (bỏ hạt) thái hạt lựu nhỏ; gừng, hành tím, ớt, rau răm thái nhỏ. Trộn tất cả các nguyên liệu (trừ rau răm) này với ruốc, cho thêm 2 thìa canh dầu ăn và nêm thêm gia vị. Đun nhỏ lửa đến khi cà chua và khế chín nhừ, thời gian khoảng 20 phút. Trước khi tắt bếp, nếm lại gia vị cho vừa miệng và rắc rau răm. Món ăn này vô cùng thơm ngon ngay từ khi nấu đến khi thưởng thức.
Ruốc xốt cà chua có đầy đủ vị chua, cay dịu ngọt và dậy mùi thơm của con ruốc, của gừng, rau răm; có thể dùng làm nước chấm ăn kèm với rau xà lách hoặc ăn cùng với cơm nóng đều rất ngon.
Minh Hoa (t/h)
