Cái bắt tay lịch sử giữa Israel-UAE đang làm thay đổi cán cân quyền lực Trung Đông.
Những liên minh bất ngờ
Sau quyết định làm rúng động khu vực khi Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) tuyên bố bình thường hóa quan hệ với đối thủ Israel, trong một động thái gây chú ý ngay sau đó, UAE đã gửi máy bay chiến đấu tới tham gia huấn luyện với không quân Hy Lạp.
Nếu trong trường hợp khác, điều này sẽ không có gì đáng chú ý. Tuy nhiên, tầm quan trọng của nó đã được đề cao khi có thêm tuyên bố của một quan chức quân sự hàng đầu của Israel, nói rằng Thổ Nhĩ Kỳ hiện nay là mối đe dọa thậm chí còn nguy hiểm hơn cả Iran.
Có thể thấy rằng, động thái của UAE trong việc bắt tay Israel và diễn tập quân sự với Ai Cập được coi là bước ngoặt chiến lược trên bàn cờ Trung Đông hiện nay. Rõ ràng, UAE muốn hợp tác với Israel để chống lại mối lo ngại đến từ Thổ Nhĩ Kỳ.
Tại đây, có hai khối thù địch với nhau đang được hình thành và có khả năng nổ ra xung đột vũ trang bất cứ lúc nào, chuyên gia Norman A Bailey tại trung tâm Nghiên cứu An ninh Quốc gia, đại học Haifa, viết trên Asia Times.
Một liên minh không chính thức đang trong quá trình hình thành, có khả năng bao gồm Ai Cập, Hy Lạp, Síp, Israel, UAE, Bahrain, Oman và cuối cùng là Saudi Arabia, đối mặt với một liên minh không chính thức khác, bao gồm Iran, Thổ Nhĩ Kỳ, Qatar, và các lực lượng ủy nhiệm của Iran ở Iraq, Syria, Lebanon, Gaza và Yemen, trong khi Jordan và Kuwait trong thời gian này đang duy trì một vị trí trung lập khó chịu.
Có mọi lý do để tin rằng hai khối sẽ thúc đẩy những lập trường cứng rắn hơn và các cuộc đối đầu sẽ ngày càng nghiêm trọng hơn theo thời gian.
Tuy nhiên, trở ngại hiện tại của Israel chính là làm thế nào để giữ gìn liên minh của mình với đồng minh mới, khi nước này vẫn không muốn Mỹ bán tiêm kích tàng hình F- 35 cho UAE.
Mâu thuẫn trên đã mang đến những câu hỏi về vai trò của các quốc gia ngoài khu vực, cụ thể là Mỹ, Nga, Trung Quốc, Pakistan và các quốc gia châu Âu.
Dưới thời chính quyền của Tổng thống Donald Trump, quan điểm của Mỹ rất rõ ràng, đó là ủng hộ mạnh mẽ cho liên minh chống Thổ Nhĩ Kỳ/Iran.
Mặc dù ảnh hưởng của Mỹ ở phía Đông Địa Trung Hải và Trung Đông đã giảm bớt trong vài năm trở lại đây, nhưng Mỹ vẫn rất tích cực về mặt ngoại giao và có lực lượng không quân và hải quân đáng kể trong khu vực mà nước này được cho là sẽ không ngần ngại sử dụng.
“Mỹ có thể là một gã khổng lồ bị thương, nhưng dù sao nước này vẫn luôn là một gã khổng lồ, và phần còn lại của thế giới sẽ luôn hiểu rõ điều đó”, chuyên gia Bailey nhấn mạnh.
Ảnh hưởng của những siêu cường
Nga hay Trung Quốc sẽ khó giữ được sự trung lập ở Trung Đông.
Vấn đề quan trọng là thực tế là kể từ ngày 20/1/2021, chính quyền Trump có thể được thay thế bởi chính quyền Joe Biden. Nếu trường hợp đó xảy ra, chắc chắn mong muốn và thiện chí của chính quyền mới ở Washington trong việc tham gia vào phe liên minh Saudi Arabia/Israel/UAE… chống lại liên minh Iran /Thổ Nhĩ Kỳ sẽ giảm đi đáng kể, bởi nhân vật dưới thời Barack Obama này sẽ đổi mới chính sách thân thiện hơn với Iran.
Trong khi vai trò của Trung Quốc và Nga vẫn còn là ẩn số. Trung Quốc rõ ràng quan tâm đến việc tăng cường sự hiện diện của mình ở các khu vực Trung Đông/Đông Địa Trung Hải, thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường và các căn cứ hải quân ở Gwadar, trên bờ biển Pakistan và Djibouti, ở cửa Biển Đỏ.
Bắc Kinh cũng có quan hệ tuyệt vời với Israel, bất chấp sự khó chịu của Mỹ và các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập. Tuy nhiên, nước này cũng có quan hệ hữu nghị với cả Iran và Thổ Nhĩ Kỳ. Do đó, chiến lược tổng thể của nước này có khả năng là nỗ lực duy trì các điều kiện hợp lý để có quan hệ tốt đẹp với cả hai liên minh mới nổi, nhưng điều này sẽ không thể kéo dài trong trung hạn.
Vai trò tương lai của Nga là đáng kể hơn. Nga dưới thời Tổng thống Vladimir Putin đã đạt được ưu thế chiến lược ở Biển Đen và đã thành công trong việc tạo ra sự hiện diện đáng kể ở phía Đông Địa Trung Hải, với sự can thiệp quân sự vào cuộc chiến Syria, sở hữu các căn cứ hải quân và không quân trên bờ biển Syria.
Nga được cho là cùng với Pháp ủng hộ lập trường của Hy Lạp /Síp liên quan đến nỗ lực của Thổ Nhĩ Kỳ nhằm tạo ra một khu vực thống trị kinh tế ở phía Đông Địa Trung Hải, trải dài từ Bosporus đến Libya, đe dọa không chỉ Hy Lạp và Síp, mà còn cả Ai Cập.
Nga duy trì quan hệ tốt với Israel và các quốc gia vùng Vịnh, nhưng cũng có quan hệ hợp lý với Thổ Nhĩ Kỳ và Iran. Nói cách khác, khả năng tiếp tục tung hứng của Tổng thống Putin với các lực lượng trong khu vực sẽ là thử thách khó khăn cho ông trong tương lai.
Xem xét tất cả các yếu tố này, rõ ràng là hai liên minh đối lập sẽ tiếp tục tìm kiếm sự liên kết giữa các thành viên. Trong khi ảnh hưởng từ bên ngoài sẽ tiếp tục tác động sâu sắc, đặc biệt nếu ứng viên Biden thắng cuộc bầu cử vào tháng 11 ở Mỹ.
Khả năng xảy ra xung đột vũ trang cuối cùng giữa các liên minh chắc chắn sẽ buộc các thế lực bên ngoài phải lựa chọn sát cánh hoặc từ bỏ, thay vì trung dung như hiện nay. Trong trường hợp này, tương lai của Trung Đông tiếp tục diễn biến phức tạp và mờ mịt.
