"Tủ lạnh" cổ đại không dùng điện vẫn giữ được băng đá giữa sa mạc

Thứ 5, 26/05/2022 | 07:00
0
Các kỹ sư thời cổ đại đã tạo ra một thiết bị làm lạnh không dùng điện có thể bảo quản băng đá và thực phẩm giữa sa mạc nóng bỏng.

Khoảng những năm 400 trước Công Nguyên, rất lâu trước khi con người phát minh ra điện, trên vùng sa mạc khô cằn nóng bỏng của đế quốc Ba Tư (Iran ngày nay), các kỹ sư cổ đại đã sáng tạo ra hệ thống làm mát có thể lưu trữ băng đá suốt mùa hè nắng nóng.

Phát minh đặc biệt này có tên "Yakhchāl", nghĩa là "hố băng". Yakhchāl có hình nón cao, giống như tổ ong trồi lên mặt đất và rỗng ruột. Khoảng không bên trong được dùng để lưu giữ băng đá và nhiều thực phẩm dễ bị hư hỏng khác. Hệ thống này giữ lạnh rất hiệu quả dù chúng được thiết kế nằm giữa sa mạc khô cằn, nóng bỏng.

Đời sống - 'Tủ lạnh' cổ đại không dùng điện vẫn giữ được băng đá giữa sa mạc
Đời sống - 'Tủ lạnh' cổ đại không dùng điện vẫn giữ được băng đá giữa sa mạc (Hình 2).

"Tủ lạnh" cổ đại giúp bảo quản băng đá và thực phẩm giữa sa mạc bỏng rát.

Theo sử liệu, trung bình một chiếc Yakhchāl cao khoảng 18m, tường dày ít nhất 2m để cách nhiệt, chống nóng. Khoảng không rỗng bên trong có sức chứa lên tới 5.000m3.

Bên dưới lòng đất là các kho ngầm rộng lớn để chứa những khối băng. Người Ba Tư cổ đại dự trữ băng vào mùa đông, cất nó trong lòng đất rồi sử dụng suốt mùa hè, giúp bảo quản thực phẩm. Phần lớn những chiếc "tủ lạnh" này có nguồn nước ngầm riêng bên dưới, dẫn nước từ sông suối ở vùng lân cận về.

Thiết kế đặc biệt của Yakhchāl cho phép không khí lạnh đi vào đáy mái vòm, đi xuống các bộ phận thấp nhất của cấu trúc. Phần mái vòm hình nón giúp thoát nhiệt lên trên và ra ngoài, trong khi đó bên trong vẫn giữ được độ lạnh quanh năm.

Đời sống - 'Tủ lạnh' cổ đại không dùng điện vẫn giữ được băng đá giữa sa mạc (Hình 3).

Một yakhchāl nằm ở Yazd, Iran ngày nay. (Ảnh: Pastaitaken).

Đáng chú ý, Yakhchāl được xây với chất liệu cách nhiệt gồm hỗn hợp đất sét, cát, lông dê, tro bếp với lòng trắng trứng, được trộn theo tỷ lệ nhất định. Chúng tạo ra một loại vữa được gọi là Sarooj, có thể ngăn sự truyền nhiệt, đóng vai trò hiệu quả ngăn ánh sáng mặt trời chiếu rọi vào mùa hè. Theo các chuyên gia khảo cổ, loại vữa này còn có khả năng chống thấm nước rất tốt.

Với việc phát minh ra yakhchāl, không chỉ tầng lớp thượng lưu ngày đó được sử dụng đồ lạnh mà các gia đình nghèo khó cũng được tiếp cận.

Một số yakhchāl được xây hàng trăm năm trước, đến nay vẫn còn tồn tại dù bị hư hại ít nhiều do bão sa mạc. Ngày nay, du khách có thể tận mắt chiêm ngưỡng những chiếc yakhchāl trên khắp Iran cũng như một số quốc gia lân cận cho đến tận Tajikistan.

Được biết, hiện ở Iran, Afghanistan và Tajikistan, thuật ngữ "yakhchāl" được dùng để chỉ những chiếc tủ lạnh được dùng trong các căn bếp thời hiện đại.

Minh Hoa (t/h)

Phát minh ra vòng tay vải giúp làm mát cơ thể vào mùa hè

Thứ 5, 14/04/2022 | 20:12
Các nhà khoa học Trung Quốc đang phát triển một loại vải có thể cung cấp điện cho các thiết bị điện tử nhỏ và giúp làm mát cơ thể người.

Phát minh pin nhỏ nhất thế giới giải quyết được hai vấn đề tồn đọng

Thứ 6, 25/02/2022 | 13:33
Phát minh có khả năng giải quyết 2 vấn đề tồn đọng trong công nghệ: thiếu nguồn điện trên chip và thách thức trong việc sản xuất các loại pin siêu nhỏ tích hợp.

Phát minh loại tivi giúp người xem nếm được mùi vị thức ăn

Thứ 6, 24/12/2021 | 19:00
Giáo sư Homei Miyashita của Đại học Meiji (Nhật Bản) đã phát minh ra loại màn hình cho phép người xem có thể nếm hương vị những món ăn được chiếu trên tivi.

Phát minh ra loại bê tông mới siêu bền, có khả năng tự vá vết nứt

Thứ 7, 09/10/2021 | 07:16
Một nhóm nhà khoa học đã thiết kế ra loại bê tông siêu chịu lực có khả năng tự vá vết nứt. Vật liệu mới đòi hỏi ít công tác bảo trì hơn và có tuổi thọ khoảng 50 năm.
Cùng chuyên mục

Loại quả nhiều vitamin C gấp 4 lần cam, hãy nhớ 5 "không" này để tránh "rước bệnh vào thân"

Thứ 2, 04/12/2023 | 08:40
Ổi là một loại trái cây quen thuộc của người Việt nhưng không phải ai cũng có thể ăn, dưới đây là những người không nên ăn ổi, biết để bảo vệ sức khỏe "vàng".

Hai con song sinh không giống nhau, xét nghiệm ADN, mẹ phát hiện sự thật "động trời"

Thứ 2, 04/12/2023 | 06:00
Suốt 18 năm, người phụ nữ luôn bị đàm tiếu vì đẻ 2 con song sinh mà không giống nhau cho đến khi sự thật được hé lộ.

Nhảy xuống biển, thanh niên rơi vào "vòng xoáy tử thần" và cái kết

Chủ nhật, 03/12/2023 | 19:18
Nhảy xuống vùng biển tưởng yên tĩnh, nam thanh niên bất ngờ rơi vào tình huống nguy hiểm và suýt mất mạng.

Cha mẹ thường làm điều này có thể vùi dập tương lai con cái

Chủ nhật, 03/12/2023 | 17:08
Việc con cái nghe lời cha mẹ tuyệt đối hay cha mẹ kiểm soát quá mức sẽ dẫn tới những bi kịch đáng buồn trong cuộc đời.
     
Nổi bật trong ngày

Món ngon cuối tuần: Cách làm ngao hấp kiểu Thái chua cay đậm đà

Chủ nhật, 03/12/2023 | 08:39
Ngao chín tới giòn ngon, nước xốt chua cay mặn ngọt hài hòa, dậy mùi thơm của riềng, sả. Món này có thể ăn cùng bánh mì hoặc chan với bún trắng đều ngon.

Hai con song sinh không giống nhau, xét nghiệm ADN, mẹ phát hiện sự thật "động trời"

Thứ 2, 04/12/2023 | 06:00
Suốt 18 năm, người phụ nữ luôn bị đàm tiếu vì đẻ 2 con song sinh mà không giống nhau cho đến khi sự thật được hé lộ.

Loại quả nhiều vitamin C gấp 4 lần cam, hãy nhớ 5 "không" này để tránh "rước bệnh vào thân"

Thứ 2, 04/12/2023 | 08:40
Ổi là một loại trái cây quen thuộc của người Việt nhưng không phải ai cũng có thể ăn, dưới đây là những người không nên ăn ổi, biết để bảo vệ sức khỏe "vàng".

Nhảy xuống biển, thanh niên rơi vào "vòng xoáy tử thần" và cái kết

Chủ nhật, 03/12/2023 | 19:18
Nhảy xuống vùng biển tưởng yên tĩnh, nam thanh niên bất ngờ rơi vào tình huống nguy hiểm và suýt mất mạng.