Sáng 1/10, Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách cho ý kiến vào 7 luật, trong đó có Luật Viên chức (sửa đổi).
Bổ sung quy định cấm đăng tải, phát tán, phát ngôn thông tin sai lệch
Nêu ý kiến thảo luận, đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long) cho biết dự thảo luật đã mở rộng phạm vi nguồn lương không chỉ từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập mà còn bao gồm nguồn thu hợp pháp khác. Đây là bước tiến quan trọng tạo điều kiện cho viên chức được hưởng thu nhập đa dạng hơn.
Tuy nhiên, dự thảo luật chưa nêu rõ cơ chế phân bổ minh bạch nguồn thu cũng như cách bảo đảm quyền lợi giữa viên chức làm việc ở các đơn vị có điều kiện khác nhau.
"Nếu không cụ thể có thể nảy sinh tình trạng chênh lệch thu nhập quá lớn gây mất công bằng. Do đó, cần bổ sung nguyên tắc phân phối công bằng gắn thu nhập tăng thêm với hiệu quả công việc và quy định nghĩa vụ công khai minh bạch tài chính để đảm bảo công bằng giữa các đơn vị", ông Bình nêu ý kiến.
Đại biểu Thạch Phước Bình nêu ý kiến (Ảnh: Media Quốc hội).
Về quản lý viên chức, dự thảo luật ghi nhận nguyên tắc trao quyền gắn với trách nhiệm giải trình và khuyến khích viên chức đổi mới sáng tạo.
Theo đại biểu đây những quy định tiến bộ, tuy nhiên còn thiếu cơ chế bảo vệ viên chức trong trường hợp đổi mới sáng tạo nhưng kết quả không như mong muốn.
Theo ông, nhiều viên chức e ngại rủi ro, ngại đổi mới vì sợ bị quy trách nhiệm. Do đó, cần luật hóa cơ chế miễn, giảm trách nhiệm cho viên chức dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung nhưng kết quả không thành công.
Về những việc viên chức không được làm, dự luật bổ sung quy định cấm đăng tải, phát tán, phát ngôn thông tin sai lệch.
Theo ông, đây quy định cần thiết trong kỷ nguyên số nhằm phòng ngừa hành vi làm ảnh hưởng đến uy tín của cơ quan, nhà nước.
Tuy nhiên, khái niệm thông tin sai lệch trong luật chưa được giải thích cụ thể, dễ dẫn đến cách hiểu, áp dụng tùy tiện, thậm chí có thể hạn chế quyền tự do ngôn luận hợp pháp.
Ông Bình đề nghị cần đưa ra tiêu chí xác định thế nào thông tin sai lệch và bổ sung nguyên tắc bảo đảm quyền tự do phản biện, quyền nêu ý kiến chính đáng của viên chức miễn không trái pháp luật.
Quang cảnh hội nghị (Ảnh: Media Quốc hội).
Về tiền lương, tiền thưởng, dự thảo luật nhấn mạnh "gắn thu nhập với kết quả, hiệu quả công việc, phù hợp với xu thế trả lương theo vị trí việc làm". Tuy nhiên, dự thảo Luật chưa làm rõ cơ chế tiền thưởng, chưa phân biệt rõ giữa lương cơ bản và thu nhập tăng thêm.
Đại biểu cho rằng nếu chỉ quy định chung chung, các đơn vị sẽ khó khăn xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ minh bạch, dễ dẫn đến khiếu nại, tranh chấp.
Từ đó, đề nghị nghiên cứu bổ sung cơ chế khoán quỹ tiền thưởng theo hiệu quả công việc, trao quyền tự chủ cho đơn vị trong phân bổ nhưng phải công khai, minh bạch gắn với kết quả đánh giá viên chức hàng năm.
Về quyền tham gia hợp đồng nghề nghiệp và hoạt động kinh doanh, dự thảo cho phép viên chức được ký hợp đồng lao động, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp ngoài công lập nếu không trái pháp luật.
Ông Bình quan ngại nếu không kiểm soát chặt chẽ sẽ dẫn đến xung đột lợi ích khi viên chức có thể lợi dụng vị trí công tác để phục vụ lợi ích cá nhân.
Vì vậy, cần quy định rõ danh mục lĩnh vực, ngành nghề viên chức được phép tham gia, đồng thời yêu cầu báo cáo minh bạch và chịu sự giám sát của đơn vị quản lý.
Về tuyển dụng viên chức, dự luật thay đổi căn cứ tuyển dụng theo vị trí việc làm, quỹ lương và nguồn thu hợp pháp, thay vì chỉ dựa vào chức danh nghề nghiệp như luật hiện hành. Ông Bình nhấn mạnh, đây thay đổi quan trọng, giúp tuyển chọn sát với nhu cầu thực tế.
Tuy nhiên, quy trình tuyển dụng vẫn còn nặng về thủ tục hành chính, chưa đủ linh hoạt để thu hút nhân tài. Ông tha thiết đề nghị mở rộng cơ chế tiếp nhận trực tiếp các chuyên gia, nhà khoa học, nhân tài.
Đồng thời, mạnh dạn phân cấp hơn nữa để đơn vị sự nghiệp công lập có thực quyền tự chủ trong tuyển dụng, gắn với trách nhiệm giải trình.
Về áp dụng luật với viên chức đã nghỉ hưu, ông Thạch Phước Bình cho biết đây nội dung mới. Dự thảo quy định mọi hành vi vi phạm trong thời gian công tác dù đã nghỉ hưu vẫn phải bị xử lý.
"Quy định này cần thiết để bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, phòng ngừa hành vi trục lợi trong quá khứ. Tuy nhiên, nếu áp dụng không giới hạn dễ dẫn đến hình sự hóa các quan hệ hành chính", ông nói và đề nghị bổ sung nguyên tắc xử lý với những hành vi vi phạm nghiêm trọng, gây hậu quả lớn, đồng thời quy định thời hạn xử lý để đảm bảo tính nhân văn và ổn định.
Hướng tới quản lý viên chức theo vị trí việc làm
Tham gia ý kiến, đại biểu Nguyễn Văn Mạnh (đoàn Phú Thọ) cho biết dự thảo luật nêu khái niệm "viên chức quản lý" là người được bổ nhiệm giữ chức vụ quản lý có thời hạn.
Ông đề nghị làm rõ "người được bổ nhiệm là viên chức công tác tại đơn vị sự nghiệp được bổ nhiệm hay bao gồm cả công chức từ cơ quan quản lý Nhà nước được bổ nhiệm sang giữ chức vụ quản lý ở đơn vị sự nghiệp công lập".
Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long (Ảnh: Media Quốc hội).
Giải trình ý kiến đại biểu sau đó, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long cho biết, dự thảo luật lần này được xây dựng trong bối cảnh Quốc hội đã thông qua nhiều nghị quyết quan trọng về đổi mới khoa học công nghệ, sáng tạo và Luật Nhà giáo.
Theo đó, dự thảo luật đã mở rộng đáng kể các quyền của viên chức so với trước đây nhằm đảm bảo tính tự chủ trong hoạt động nghề nghiệp; cho phép viên chức ký hợp đồng làm việc tại các đơn vị sự nghiệp công lập khác.
Đồng thời, tạo điều kiện tham gia điều hành doanh nghiệp để phát huy tối đa năng lực và tận dụng nguồn nhân lực chất lượng cao.
Về công tác tuyển dụng và bổ nhiệm, dự thảo luật hướng tới việc quản lý viên chức theo vị trí việc làm nhằm nâng cao chất lượng và cơ cấu lại đội ngũ.
Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, đang có sự chưa thống nhất trong thẩm quyền tuyển dụng, bổ nhiệm viên chức lãnh đạo tại các cơ sở giáo dục giữa các văn bản của Chính phủ và Bộ chuyên ngành.
Ông giải thích, Luật Viên chức là luật khung, mang tính nguyên tắc chung. Để tránh xung đột pháp lý, dự thảo đã có hướng mở "trường hợp pháp luật chuyên ngành có quy định khác thì sẽ được ưu tiên áp dụng".
"Thực hiện yêu cầu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cơ quan chủ trì sẽ rà soát kỹ lưỡng, bổ sung điều khoản cần thiết để đảm bảo không có sự xung đột giữa luật chung và các luật chuyên ngành", ông Long nói.
Đồng thời khẳng định Bộ Nội vụ sẽ tiếp thu ý kiến của các đại biểu để bổ sung các cơ chế kiểm soát, giám sát và giải trình nhằm tránh lạm dụng quyền.
Bộ Nội vụ sẽ hoàn thiện dự thảo để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và trình Quốc hội trong kỳ họp thứ 10 tới.
