Loại cây dại độc đáo nhắc đến ở đây là cây trâm rừng. Ở Việt Nam trâm rừng hay còn gọi là vối rừng, trâm mốc là một loài cây to, thường mọc dại ven rừng ở nước ta, chủ yếu phân bố ở các tỉnh phía Nam. Cây ưa sáng, thích nghi tốt trên mọi loại đất.
Hơn nửa triệu/kg "phân dê" mọc trên cây, hái bán là hốt bạc, ở Việt Nam có đầy.
Thoạt nhìn trái trâm nhỏ, hơi dài, mọc thành từng chùm, khi mới có trái có màu xanh, già màu đỏ tươi và lúc chín sẽ chuyển sang màu tím đen. Trái trâm chín sẽ đen bóng, no tròn, mọng nước, ăn vào có vị chua chua, ngọt ngọt và hơi chát; trái càng đen càng ngọt.
Quả trâm rừng chín có màu đen sẫm, vỏ căng bóng, dáng thuôn, có nhiều nét tương đồng với quả nho. Quả khi còn non có vị chua và chát, khi chín sẽ chuyển sang vị ngọt. Đây không chỉ là món ăn vặt dân dã thơm ngon mà còn đem đến nhiều lợi ích cho sức khỏe con người.
Mặc dù là quả dại nhưng trâm rừng rất tốt cho sức khỏe. Trong quả trâm rừng chứa nhiều loại vitamin như vitamin A, vitamin C, riboflavin, thiamine, choline... Đây là nguồn bổ sung vitamin C và sắt rất tốt cho cơ thể. Một số công dụng khác của quả trâm rừng có thể kể đến như hỗ trợ làm đẹp da, sáng mắt, bảo vệ sức khỏe tim mạch, tăng cường hệ miễn dịch…
Ở Trung Quốc, quả trâm rừng còn có một cái tên kỳ quặc là "quả phân dê" bởi đặc điểm về hình dạng. Chúng thường phân bố ở các vùng phía Nam nước này. Người dân xứ Trung còn ngâm quả trâm rừng vào nước để làm nước uống, giúp làm dịu cổ họng.
Không chỉ quả mà lá đến vỏ thân của cây trâm rừng đều có giá trị sử dụng. Lá trâm rừng sở hữu nguồn protein và tanin dồi dào, lượng tinh dầu với mùi hương dễ chịu.
Thông thường ở Việt Nam, quả trâm rừng có giá bán khá cao, mức giá năm 2024 khoảng 130.000đ/kg. Tại Trung Quốc, loại quả này cũng rất có giá trị kinh tế, có nơi lên đến 160 Nhân Dân Tệ/kg, tương đương 591.000 đồng/kg.
Nhận thấy loại cây này tốt và có giá trị ở Trung Quốc đã thử nghiệm trồng nhưng chất lượng và hương vị vẫn kém xa loại mọc tự nhiên trong rừng.
Cây trâm sinh trưởng hoàn toàn phụ thuộc vào tự nhiên. Hằng năm, cứ đến mùa trâm, đồng bào Khmer tập trung hái trái từ sáng đến chiều. Tuy không tốn công chăm sóc nhưng khâu hái trái cũng khá vất vả. Hàng năm, từ cuối tháng 3 đến tháng 6 (âm lịch) là cây bắt đầu ra trái.
Cây khoảng 7 năm tuổi mới bắt đầu cho thu hoạch, tuổi thọ của cây trâm kéo dài đến trên 50 năm. Điều đặc biệt là cây càng lớn tuổi sẽ cho trái càng sai.
Việc thu hoạch trái trâm khá vất vả và tiềm ẩn nhiều nguy hiểm, nên chỉ có những người đàn ông làm công việc này. Để hái được những trái trâm chín mọng, người ta phải trèo lên những ngọn cây cao rồi dùng tay để hái. Đối với những trái trâm ở tán lá ngoài, bà con dùng thang tre hoặc những cây tre to, dài được đục lỗ nhỏ và cố định những thanh sắt vào để làm bàn đạp đi lên.
Trúc Chi (t/h)
