Ở Quảng Ninh có một loài đặc sản ít người biết tới, có cùng họ với ngao, đó là con ngán. Ngán chỉ có tại khu vực cửa sông Bạch Đằng nơi giáp ranh giữa Quảng Ninh và Hải Phòng. Hiện nay, ngán là đặc sản của Quảng Ninh.
Loài này hầu hết là khai thác được từ tự nhiên từ tháng 3 đến hết tháng 10 âm lịch. So với ngao, ngán có kích thước lớn hơn. Về hương vị thì ngán cũng ngon hơn vài phần.
Ngoài ra, về giá trị dinh dưỡng thì ngán cũng vượt trội hơn ngao. Trong thịt ngán có đầy đủ các chất protit, gluxit, lipit, nhiều vitamin và những chất khoáng cần thiết cho cơ thể.
Chia sẻ với Dân Việt, anh Nguyễn Văn Tấn (Cẩm Phả, Quảng Ninh) cho biết: “Loài ngán này có giá trị dinh dưỡng rất cao và đặc biệt rất tốt với phụ nữ mang thai, tôi được nghe lời từ khuyên bác sĩ chuyên khoa nên mua loài này về cho bà xã tẩm bổ. Đây là đặc sản, khó mua nên hàng ngày, tôi luôn nhờ người quen đặt hàng hộ tại các chợ có nguồn.”
Chị Lê Thị Hương (Cầu Giấy, Hà Nội) cho hay: “Vào hè năm 2016 sau khi được giới thiệu, với cái tên rất lạ và được bạn bè khen rất nhiều. Tôi đã ăn thử và thấy loài này có mùi vị ngọt thanh rất đặc trưng, đặc biệt là nhiều chất dinh dưỡng. Mê nhất vẫn là ngán nướng than.”
Ngán là một loại nhuyễn thể sống phổ biến trong các vùng biển nước mặn và nước lợ. Dù có giá trị dinh dưỡng cao nhưng việc khai thác ngán biển lại không hề dễ.
Theo kinh nghiệm của những người dân chài lưới, thời gian tốt nhất để đánh bắt ngán đó là vào mùa hè và mùa thu. Còn vào mùa đông thì chúng thường nằm lẩn sâu trong cát nên rất khó để tìm. Bởi vậy ngán vào mùa đông sẽ có giá cao hơn hẳn.
Một ngư dân chuyên đánh bắt ngán tại Quảng Ninh chia sẻ: “Ngán rất hiếm, khai thác hầu hết là ở các đầm nên rất vất vả. Mỗi ngày chỉ khai thác được vào khoảng thời gian thủy triều xuống. Trung bình nhóm tôi khai thác được 3kg/ngày/4người”.
“Chúng tôi thường được lái buôn đặt hàng, không có đủ hàng để bán. Mỗi kg ngán có giá dao động 250.000 – 450.000 đồng/kg tùy kích thước”, người này cho biết thêm.
Trên thị trường bán lẻ, có 2 loại ngán. Loại 1 khoảng 8 – 10 con/kg, giá dao động 750.000 – 1 triệu đồng/kg. Còn loại 2, trung bình 15 – 20 con/kg, giá bán ra từ 450.000 – 600.000 đồng/kg.
Chị Thu, tiểu thương chuyên buôn ngán tại chợ Vân Đồn (Quảng Ninh) cho biết: “Loài ngán hiện nay đã được nhân giống ở nhiều nơi trong vùng, tuy nhiên, đặc sản ngán tự nhiên ở Quảng Ninh không thể bị pha trộn. Mỗi ngày, tôi thường thu mua từ những mối quen thân thuộc. Ngày nhiều thu mua được hàng tạ, ngày ít chỉ được 20, 30kg.”
Chị Thu chia sẻ thêm, hiện nay nhiều nơi đặt mua, giá trung bình bán ra khoảng 700.000 đồng/kg. Như vậy, cứ mỗi kg ngán bán ra chị Thu có lợi nhuận từ 300.000 đồng/kg.
Ngán biển nướng có hương vị thơm ngon, béo ngậy.
Về cách chế biến, để giữ được độ ngọt của ngán thì đơn giản nhất là làm ngán nướng hoặc ngán hấp. Ngán sau khi nướng và hấp sẽ đều được chấm với tương ớt trộn thêm một ít bột canh, hạt tiêu, cho chanh tươi và ăn kèm với một số loại rau thơm khác nữa. Cũng đừng quên húp sạch phần nước ngọt bên trong con ngán bạn nhé. Ngán biển nướng là món ăn được rất nhiều người khen ngợi bởi vị thơm ngon, béo ngậy.
Lưu ý khi hấp hay nướng ngán thì nên buộc chặt lại để tránh ngán mở vỏ sẽ mất nước bên trong, giảm bớt vị ngọt. Bên cạnh đó, ngán hấp thì chỉ nên hấp sơ qua, nếu hấp chín quá sẽ còn hương vị thơm ngon nữa.
Gỏi ngán với hương vị đan xen của nhiều loại nguyên liệu là món ăn được nhiều người yêu thích.
Ngoài ra, người Quảng Ninh còn rất ưa chuộng món gỏi ngán. Phần thịt ngán được tách khỏi vỏ, mang đi rửa sạch, thái nhỏ rồi trộn đều cùng hoa chuối và những loại gia vị đi kèm. Đây là món ăn mà bạn chỉ thử một lần là sẽ nhớ mãi hương vị đặc biệt này.
Món ăn sẽ ngon hơn khi cho thêm tôm, đậu phộng và các loại rau thơm. Gỏi ngán mang hương vị tươi mát, dễ ăn, chua chua ngọt ngọt rất thích hợp trong những bữa tiệc và uống cùng bia rượu.
Ngán có vị rất ngọt nên nhiều người cũng dùng để nấu cháo bồi bổ sức khỏe. Con ngán sẽ được chần qua với nước sôi rồi tách lấy thịt. Thịt ngán được đảo qua với hành phi thơm, nêm nếm gia vị cho vừa ăn. Cháo đã nấu nhừ rồi mới cho ngán vào. Tô cháo ngán nóng hổi, mềm mịn và đậm vị ngọt của ngán sẽ khiến cơ thể thêm phần khỏe khoắn.
Dù vậy, món độc đáo nhất làm từ con ngán ấy là những ly rượu ngán. Đồ uống này chỉ có ở Quảng Ninh mà thôi. Để có rượu ngán chất lượng, người thực hiện phải nắm được bí quyết và làm từng bước theo đúng quy trình.
Trước tiên nhẹ nhàng tách vỏ ngán để lấy bầu tiết ra, bước này đòi hỏi rất nhiều sự khéo léo để bầu tiết còn nguyên vẹn, không bị vỡ ra và hao hụt tiết. Sau đó, đưa bầu tiết đã lấy được đổ vào trong cốc thủy tinh, cần rất nhiều bầu tiết mới có thể đủ ngâm rượu.
Tùy thuộc vào lượng rượu và người thực hiện sẽ cân nhắc lượng tiết ngán phù hợp, sau đó đổ rượu vào rồi khuấy đều lên. Món rượu này được coi là đặc sản Quảng Ninh và có tác dụng tốt đối với nam giới.
Ngoài các món kể trên, loại hải sản này còn có thể chế biến thành rất nhiều món ăn thơm ngon như: ngán hấp sả ớt, hấp hành và bún ngán. Món ăn nào cũng vô cùng thơm ngon, có vị ngọt thanh tự nhiên.
Minh Hoa (t/h)
