Nhắc đến các loại cá đặc sản của vùng sông nước miền Tây, không thể không nhắc tới con cá xác.
Cá xác còn có tên gọi khác là cá xác sọc, cá sóc sọc, cá sát, tên khoa học là Pangasius macronema. Nghe tên "cá xác" nhiều người sẽ thấy e dè, sợ hãi nhưng đây là một đặc sản nổi tiếng của vùng thượng nguồn sông Tiền, sông Hậu.
Cá xác là loại cá da trơn nước ngọt, xuất hiện nhiều vào khoảng tháng 4 đến tháng 6 âm lịch. Cá có tập quán sống nơi tầng mặt và tầng đáy của thủy vực; là loài ăn tạp, mồi ưa thích của chúng là các sinh vật ươn (hôi).
Theo Tri thức & Cuộc sống, cá xác có hình dáng khá giống cá basa nhưng kích thước nhỏ hơn nhiều. Cá trưởng thành thường dài tối đa khoảng 30cm, nặng khoảng 400 gram. Phần đầu của cá có hình nón, miệng nằm gần mép dưới và không thể co duỗi. Vòng cung miệng của cá xác cong rõ, với bốn vùng răng nhỏ và mịn được chia tách rõ ràng. Hai vùng răng ở giữa có dạng hình tròn, trong khi hai vùng bên ngoài có hình bầu dục. Thịt cá xác sọc mềm, ngọt, thơm ngon và nhất là lườn cá (bụng cá) đầy những mỡ, có vị béo rất riêng.
Loài cá này vốn gắn liền với cuộc sống của người dân ở miền sông nước. Cứ đến mùa người ta lại đi bắt cá xác về làm đủ món ăn dân dã. Theo đó, mỗi khi nước đầu nguồn sông Tiền, sông Hậu chuyển sang màu đục, đó cũng là lúc bà con bước vào mùa đánh bắt cá xác.
Theo Dân Việt, ngày xưa, cá xác cũng như cá chốt, cá linh,... giá khá rẻ nên ít ai để ý tới. Nay, cá xác được người dân phố thị ưa chuộng, nhất là qua bàn tay khéo léo của các bà nội trợ miền Tây đã trở thành những món ngon "đặc sản" như: nấu canh chua, nướng muối ớt,…
Hiện nay, cá xác được bán ra thị trường với giá khoảng 100.000-200.000 đồng/kg tùy thời điểm. Trong các nhà hàng, quán ăn, cá xác cũng được đưa vào thực đơn để đãi khách.
"Trước đây, cá xác sọc chỉ được dùng làm nguyên liệu cho những món ăn ở quê và ít được chú ý. Tuy nhiên, ngày nay loài cá này đã trở nên quen thuộc hơn và được nhiều người tìm mua. Do nguồn cá xác trong tự nhiên ngày càng khan hiếm, giá bán hiện cũng cao hơn trước. Cá tôi cung cấp đã được làm sạch, đóng gói trong túi zip và bảo quản lạnh. Khi mua về, khách chỉ cần rửa sơ qua là có thể chế biến ngay, vô cùng tiện lợi", một người bán cá trên chợ mạng chia sẻ.
Một trong những món ăn được ưa thích nhất từ cá xác là món cá xác kho tộ. Chế biến món ăn này tuy dễ dàng nhưng cũng cần có những bí quyết riêng của người đầu bếp. Trước hết, cá mua ở chợ phải lựa cá còn tươi, mang còn đỏ. Cá xác sọc vốn nhiều nhớt và mùi tanh. Để khử mùi tanh, cá khi làm xong phải rửa với một ít nước cốt chanh (hoặc giấm) rồi xả nhiều lần với nước lạnh cho sạch, cắt cá thành từng khúc, để ra rổ cho ráo.
Tiếp đến, cho cá vào tô ướp gia vị (nước mắm + bột ngọt + đầu hành lá xắt nhuyễn + nước màu dừa + ớt…) cho vừa khẩu vị, để ngấm khoảng 15 phút. Bắc tộ lên bếp với ngọn lửa liu riu. Khi nước ướp sôi, dùng đũa trở đều 2 mặt cho đến khi nước rút gần cạn đáy nồi là cá chín. Cuối cùng, cho thêm một ít mỡ, một ít tiêu xay, nhấc xuống, dọn ra bàn là xong.
Khi thưởng thức, thực khách sẽ cảm nhận được vị ngọt, béo của thịt cá xác sọc (nhất là bụng cá) quyện với các loại gia vị lan tỏa khắp các giác quan.
Minh Hoa (t/h)
