Là nhà văn thành công trong mảng văn học thiếu nhi, một mảng văn học mà nhiều năm trở lại đây được đánh giá là “suy thoái” nhất của nền văn học nước nhà. Giữa sự yếu kém nhất lại tồn tại một nhà văn thành công nhất, hiện tượng Nguyễn Nhật Ánh đang khiến người ta phải suy ngẫm khi muốn vực dậy văn học thiếu nhi hiện nay.
Không bao giờ biết buông xuôi
Năm 13 tuổi ông được đăng báo lần đầu tiên. Nguyễn Nhật Ánh cũng là tên và bút danh là một nhà văn chuyên viết cho tuổi mới lớn. Ông sinh ra ở huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam, đến năm 1973 thì chuyển vào Sài Gòn sống và theo học ngành sư phạm.
Tốt nghiệp ra trường, Nhật Ánh không được phân nhiệm sở vì lúc đó bố ông là viên chức của chế độ cũ đang đi học tập và cải tạo. Không buông xuôi, đầu hàng số phận, ông đăng kí gia nhập thanh niên xung phong (TNXP).
Theo Nguyễn Nhật Ánh “môi trường TNXP đã rèn luyện ông trở thành một con người biết vượt khó, sống có nghị lực và luôn yêu đời. Chính nó đã giúp ông có một niềm tin và cái nhìn trong trẻo với cuộc sống. Nếu không có khoảng thời gian đi TNXP thì có lẽ ông không có những trang viết tươi tắn như bấy giờ. Dẫu vậy, cuộc sống những năm tháng đó của Nguyễn Nhật Ánh cũng lắm gian nan. Khi ở TNXP do “hoàn cảnh” về lí lịch, chưa bao giờ ông vượt qua chức tiểu đội trưởng và chỉ được kết nạp Đoàn khi sắp hết tuổi Đoàn. Nhưng với tình thương yêu của đồng đội đã giúp ông viết được những vần thơ cháy bỏng đầy khát vọng về cuộc sống.
Con đường sáng tác của Nguyễn Nhật Ánh chỉ bắt đầu từ sau khi đất nước hoàn toàn độc lập. Nghĩa là từ khi bài thơ “Quê nhà” được đăng trên tuần báo Văn nghệ giải phóng tháng 4/1976 cho đến khi được bạn đọc ở TP.HCM chọn là nhà văn được yếu thích nhất. Ông nói, con đường ấy không hề bằng phẳng chút nào. Đoạn đường hơn chục năm, nhất là vài năm sau khi miền Nam mới giải phóng là thời gian thử thách gay gắt nhất đối với Nguyễn Nhật Ánh. Cuộc sống nhờ vả, lay lắt ở các gia đình bà con nghèo, đạp xích lô khi còn ở giảng đường đại học, làm đủ việc kiếm sống qua ngày cũng chẳng dẫn ông tới đâu.
Nguyễn Nhật Ánh cho biết, ông bắt đầu viết truyện thiếu nhi, thiếu niên từ những năm 80 của thế kỷ trước. Với niềm yêu mến trẻ thơ, nhiều nhà văn cũng đã viết về thiếu nhi như một lần lật giở kí ức của chính mình. Ông viết về thiếu nhi, viết cho các em theo một mạch nhiệt huyết hầu như không thay đổi theo thời gian.
Ai cũng biết: “nhất quỷ nhì ma, thứ 3 học trò” Nguyễn Nhật Ánh biết từng chân tơ, kẽ tóc, biết ngọn ngành những trò nghịch ngợm của lủ trẻ chỉ đứng sau ma quỷ ấy. Viết về những trò đùa vui đôi khi quá trớn của của trẻ thơ, Nguyễn Nhật Ánh tỏ ra rất thông cảm. Am hiểu và nói trúng những suy nghĩ non nớt của các em, những tính toán bé bỏng ngây thơ bao giờ cũng mang một nụ cười hóm hỉnh vừa độ lượng vừa nhân từ. Vì thế mà các em luôn cảm thấy gần gũi và yêu mến Nguyễn Nhật Ánh.
Giống như nhiều người, trước khi là một người lớn Nguyễn Nhật Ánh cũng trải qua tuổi thơ ngọt ngào, cay đắng và khó quên của mình. Nói chung các nhân vật trẻ em trong những tác phẩm của ông là những cô bé, cậu bé đều có tính cách duy cảm, duy tình chứ không duy lí. Cũng có thể nói đó cũng là một đặc điểm tự nhiên trong tính cách của trẻ thơ mà nhà văn vốn am hiểu.
Nhiều nhà văn cùng thời cho biết, Nguyễn Nhật Ánh may mắn có tuổi thơ êm ả hơn so với các bạn bè cùng trang lứa. Đồng thời, ông là chú bé hiếm hoi có được dáng vẻ văn minh của thành thị. Cũng có thể nói, bầu không khí hạnh phúc ấy có lẫn vào trong tác phẩm của ông và ít nhiều tạo ra được nét riêng biệt. Song nó không thật sự quan trọng bởi chính ông đã từng tâm sự “ông vốn là đứa trẻ nhà quê và ông luôn yêu thôn quê hơn thành phố”.
Các cô bé, câu bé trong truyện cũng giống như ông luôn yêu thôn quê và hướng về nơi có chan chứa tình cảm đắm thắm, thiết tha. Những tình cảm ấy được giãi bày qua Thiên thần nhỏ của tôi, Hạ đỏ, Đi qua hoa cúc, Mắt biếc”…
Nguyễn Nhật Ánh là một trong những nhà văn best seller (có sách bán chạy nhất) của iệ Nam
“Ông hoàng” tâm tình của trẻ thơ
Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh chia sẻ: “Dù là nhà thơ, nhà giáo nhà báo hay nhà văn, ở cương vị nào tôi cũng dành tình cảm của mình cho các em nhỏ nhiều nhất. Không định trở thành người hướng dẫn dạy dỗ bằng những lời giáo huấn nặng nề, cứng nhắc. Tôi chỉ muốn là một người bạn tâm tình của trẻ thơ kể cho các em nghe những câu chuyện về tâm hồn. Vì thế, rất tự nhiên tôi trở thành người giữ gìn và nuôi dưỡng những ước mơ trong sáng và khát vọng được bay tới những chân trời xa thẳm của tuổi trẻ hôm nay”.
Nguyễn Văn Tình, một nhà nguyên cứu văn chương tại TP.HCM, cho hay: “Sau này, khi đã trở thành một nhà văn thuộc loại Best Seller Nguyễn Nhật Ánh vẫn lặng lẽ mang đến hơi ấm của tình thương và lòng nhân ái qua tiếng cười của trẻ thơ. Ông chỉ có một mong muốn khiêm nhường là giúp các em yên tâm vui sống. Bởi Nguyễn Nhật Ánh nghĩ “Trẻ em thời nào cũng có những nét tương đồng về tính cách, tâm lý cả những lỗi lầm và những giấc mơ. Còn về điều kiện và hình thức sinh hoạt ở mỗi thời khác nhau nhưng bản chất mối quan hệ gia đình xã hội cụ thể: ông bà, cha mẹ thầy cô, bạn bè không có gì thay đổi”.
Chia sẻ với chúng tôi, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh luôn tâm niệm đích đến cuối cùng của nhà văn là độc giả, nhưng các giải thưởng cũng có ý nghĩa khích lệ rất lớn đối với hứng thú của nhà văn. Và ít ra nó cũng cho thấy lao động nghề nghiệp của nhà văn được công nhận.
“Lần đầu tiên viết tác phẩm cho thiếu nhi được đề nghị trao giải thưởng văn học ASEAN với tác phẩm “Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ” với phiếu bầu chọn “100% được yêu thích” không chỉ là niềm vui mà mà còn là động lực tích cực cho quá trình sáng tác sau này”, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh chia sẻ.
Trong cuộc sống đời thường, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh luôn tâm niệm “yếu tố quyết định sự thành công của một nhà văn viết cho trẻ em nằm ở chỗ tác giả có thể chạm vào tâm hồn của trẻ em hay không. Nếu tác giả thể hiện đúng thần thái, đặc trưng của trẻ em thì trẻ em thời nào cũng tìm được bóng dáng của mình ở trong đó”.
Bên cạnh đó cũng không ít người nhận xét Nguyễn Nhật Ánh là nhà văn năng động nhất trong sáng tác hiện nay, từ tác phẩm thiếu nhi mơ mộng đến rung động tuổi mới lớn, từ chuyện vui dí dỏm đến éo le của tình yêu, từ truyện dài kỳ hằng ngày đến huyền ảo. Để có thể có nguồn tư liệu và mạch nguồn sáng tạo mãnh liệt như thế Nguyễn Nhật Ánh đã phải quan sát và óc tưởng tượng với ký ức tuổi thơ. Tất cả những yếu tố đó đã làm cho bạn đọc xích lại gần hơn với những sáng tác của mình.
Đến nay, Nguyễn Nhật Ánh đã được xuất bản gần 100 tác phẩm và từ lâu đã trở thành nhà văn thân thiết của các bạn đọc nhỏ tuổi ở Việt Nam. Và tác phẩm mới nhất của Nguyễn Nhật Ánh được NXB Trẻ ấn hành “ Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ” vừa được xuất bản tháng 6 năm 2012.
| Nhà văn được yêu thích nhất 20 năm Qua cuộc trưng cầu ý kiến bạn đọc về các gương mặt trẻ tiêu biểu trên mọi lĩnh vực của thành đoàn TP.HCM và báo Tuổi Trẻ, Nguyễn Nhật Ánh là nhà văn được yêu thích trong 20 năm (1975-1995). Đồng thời, được Hội nhà văn TP.HCM chọn là một trong 20 nhà văn tiêu biểu trong 20 năm. Năm 1998 ông được NXB Kim Đồng trao giải cho nhà văn có sách bán chạy nhất. Năm 2003, bộ truyện nhiều tập Kính Vạn Hoa được Trung ương ĐTNCS Hồ Chí Minh trao huy chương Vì thế hệ trẻ. |
Quyên Triệu
