Nhờ "nghèo" mắt mà biết đàn, ca
Gặp ông Nguyễn Quang Ái trong ngôi nhà hai gian nhỏ bé, xiêu vẹo mà chúng tôi ớn lạnh cho cuộc sống của ông. Điều làm chúng tôi ấn tượng với ông là mặc dù bị mù hai mắt và tuổi đã cao nhưng bước đi vẫn nhanh nhẹn, linh hoạt. Tất cả mọi lối đi, ngóc ngách trong nhà ông đều thuộc như lòng bàn tay. Ông Ái sinh ra trong một gia đình nghèo ở làng biển Quỳnh Dị, nơi người dân chỉ biết bám trụ vào hai nghề đó là lênh đênh trên biển để đánh cá và trồng thuốc lào.
Nhờ tài đàn ca, ông luôn sống vui vẻ.
Tuổi thơ của người "nghèo" mắt này là những chuỗi ngày khổ cực vì thiếu thốn, đói, nghèo. Ông Ái kể, lúc 7 tháng tuổi, căn bệnh đậu mùa đã cướp đi hai con mắt. Là người con thứ 2 trong gia đình có 5 anh em, từ nhỏ cậu bé Ái đã phải thường xuyên theo cha mẹ lênh đênh trên chiếc thuyền nhỏ ngoài khơi để kiếm sống. Buồn, tự ti, mặc cảm nên suốt ngày ông chỉ biết chơi một mình.
Năm 15 tuổi, sau một lần được anh trai dẫn đi xem hội làng, tiếng đàn bầu, tiếng đàn ghi ta, câu hát chèo đã đánh thức tâm hồn héo úa của chàng trai mù. Lúc đó, vừa nghe, cậu vừa vỗ tay, còn chân thì dẫm xuống đất theo từng nhịp phách. Về nhà, cậu thanh niên Ái liền nhờ một bác thợ mộc trong làng tận dụng tre, gỗ thừa đẽo cho hao hao giống chiếc đàn bầu để tập đánh. Mãi sau này, ông mới được sở hữu chiếc đàn thực thụ do một người tốt bụng tặng.
Do không được tiếp xúc với cuộc sống bên ngoài nên người bạn tri kỷ nhiều năm của ông là chiếc đài bán dẫn cũ kỹ do ông nội để lại. Từ lần được thưởng thức các giai điệu của nhạc cụ trong hội làng, ông Ái quan tâm hơn tới các chương trình ca nhạc được phát sóng trên đài Tiếng nói Việt Nam. Chỉ một thời gian ngắn, ông đã thuộc một số làn điệu dân ca ví dặm, sau đó, ông tự mày mò đánh lại những bản nhạc đó.
Với tài năng thiên bẩm, ông đã chơi nhuần nhuyễn nhiều bài dân ca, nhạc cổ bằng chiếc đàn bầu tự chế, khiến gia đình và những người hàng xóm không khỏi ngạc nhiên, thán phục. Thành thạo đàn bầu, ông Ái lại tìm thấy niềm đam mê với đàn nguyệt, ghita... Nghe tin ở đâu có người chơi được nhạc cụ dân tộc là ông tìm đến xin học. Có lẽ vì cảm phục niềm đam mê của con người đặc biệt này nên không một ai từ chối dạy cho ông. Có những loại nhạc cụ ông chỉ học trong thời gian ngắn, nhưng cũng có những loại ông phải mò mẫm cả mấy tháng trời mới thành thục được. Mỗi lần học như vậy, ông lại phải xin gia chủ cho ở nhờ.
30 tuổi, cái tên Nguyễn Quang Ái được nhiều người trong huyện biết tới, ông được mời đi dạy nhạc cho các cụm tổ dân ca của các xã trong huyện như: Quỳnh Vinh, Quỳnh Thiện, Quỳnh Dị, Quỳnh Lộc. Đến đâu, ông cũng nhận được sự tiếp đón nồng nhiệt của mọi người. Chính gia đình là nguồn động viên để ông theo đuổi đam mê ca hát.
Hạnh phúc muộn màng
Hàng ngày, ông Ái lang bạt nhiều nơi để biểu diễn. Đến đâu biểu diễn, ông cũng nhận được sự cảm thông, chia sẻ của những người xung quanh. Cảm mến tài năng của người đàn ông mù tài hoa, đã có hai cô gái thôn quê lần lượt kết duyên cùng ông. Họ đến với nhau như một lẽ thường tình vì ông là một tay chơi đàn giỏi, còn hai cô là những ca sỹ nghiệp dư. Tuy nhiên, do không có con nên cả hai bà vợ đều tình nguyện ra đi để ông tìm duyên mới, có được hạnh phúc trọn vẹn.
Năm 1970, Nguyễn Quang Ái đến công trường xây dựng khe Bung thuộc xã Quỳnh Vinh, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An biểu diễn cho những công nhân đang làm việc nơi đây. Không biết duyên số đưa đẩy thế nào mà ông được ghép với một o (cô) công nhân tên Nguyễn Thị Viên (SN 1954) quê ở huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa.
Niềm hạnh phúc lớn nhất đối với ông là có người vợ đảm đang, hiểu mình
Bà Viên thời điểm đó đã có một đời chồng nhưng cuộc hôn nhân đó đã đổ vỡ. Bà Viên đem theo con gái nhỏ tha phương, cầu thực xứ người. Cuộc sống thời gian đó khó khăn, nhưng bà Viên vẫn cố gắng làm việc để có tiền nuôi con. Chỉ sau vài đêm biểu diễn, được nghe tiếng đàn, hát của người đàn ông mù, người phụ nữ ấy đã say ông "như điếu đổ". Chính bà Viên là người chủ động gợi ý rằng "Anh có lấy tôi làm vợ không?". Câu nói vội vàng vì e thẹn của bà Viên giữa chốn đông người nhưng cũng đủ để ông Ái nghe được.
Một chút tư lự, ông nói: "Tôi đã hai đời vợ rồi, giờ chỉ mong ước có một mái ấm nhỏ, có những đứa con". Như đọc được tâm trạng của ông, bà Viên cố theo đuổi. Hàng ngày, cứ thời gian rảnh rỗi bà lại đến tâm sự, giặt giũ quần áo cho ông. Chính những việc làm đó đã giúp ông nhận ra tình yêu chân thành của người phụ nữ đã qua một đời chồng.
Không lâu sau đó, ông bà đã bắt xe ra Thanh Hóa để xin gia đình cho phép họ kết duyên với nhau. Thế nhưng, vừa bước chân vào nhà bà Viên, ông Ái đã bị gia đình, họ hàng bà Viên phản đối kịch liệt. Cha mẹ bà Viên không muốn con gái phải chịu khổ khi kết duyên cùng một người đàn ông mù lòa. Chính bố bà Viên đã tuyên bố: "Mày mà lấy nó xem như đoạn tuyệt với gia đình, họ hàng" - bà Viên nhớ lại.
Mặc dù bị gia đình phản đối kịch liệt, nhưng người phụ nữ đó vẫn cương quyết đến với chàng trai mù lòa Nguyễn Quang Ái. Hai vợ chồng đã quyết định ở lại quê ngoại sinh sống. Hàng ngày, bà Viên đi gặt lúa thuê, còn ông Ái đi hát rong kiếm tiền. Cuộc sống chật vật, khiến họ không thể cầm cự lâu dài được. Năm 1975, ông bà quay về Quỳnh Lưu để lập nghiệp. Trước khi rời xa quê ngoại, họ vẫn chưa nhận được sự chấp thuận của gia đình bà Viên.
Về quê nội sống chung với bố mẹ được một thời gian, ông bà quyết định ra ở riêng trong căn nhà hai gian, vách đất đã gần đổ nát. Cuối năm 1980, họ sinh đứa con trai kháu khỉnh, nhưng con ra đời mới được 27 ngày thì cha mẹ đau đớn, vì con nhỏ bệnh nặng đã qua đời. Sau đó, ông bà tiếp tục sinh thêm hai đứa con nữa, nhưng chỉ sống được từ 1, đến 2 tháng tuổi là những người con đó lại đổ bệnh, bỏ ông bà ra đi mãi mãi.
Không còn nước mắt để khóc con, hàng ngày ông chỉ biết động viên vợ đừng nghĩ quẩn, làm liều, còn ông đi xin củ khoai, bát gạo về nuôi gia đình qua ngày đoạn tháng. Và, hạnh phúc đã đến với gia đình họ khi 3 đứa con tiếp theo đều khỏe mạnh. "Dù không nhìn được mặt con, nhưng được ôm và nghe giọng nói của các con là niềm hạnh phúc lớn nhất trong tôi", ông Ái nói.
Thế nhưng, tai họa chưa bao giờ buông tha gia đình này, vào năm 1994, phần vì hoàn cảnh khó khăn, phần vì thương bố mẹ và đàn em, người con gái lớn Nguyễn Thị Lợi (con riêng của vợ) đã theo chân người phụ nữ cùng làng đi làm thuê. Chuyến đi đó đã xô đẩy cuộc đời cô gái trẻ vào chốn nhơ nhớp tưởng chừng không có đường về. Lợi bị bán làm vợ một người đàn ông Trung Quốc. Sau 18 năm trời lưu lạc, vào tháng 5/2012, Lợi đã trở về nhà trước sự vui mừng tột cùng của ông bà Ái - Viên. Hiện nay, chị Lợi đang làm phiên dịch tiếng Trung cho một công ty nước ngoài ở xã Quỳnh Lập. Đó là niềm vui nhất mà chị Lợi và bố mẹ có được sau nhiều năm khổ cực, không lối thoát.
"Đối với một con người, việc có nhiều tài năng là niềm hạnh phúc, nhưng niềm hạnh phúc hơn cả đó là có những đứa con khỏe mạnh và mái ấm gia đình hạnh phúc" - ông Ái chia sẻ.
Kim Long
