Độc đáo lễ cúng nhà mới của người Ê Đê

Sáng 30/12, đồng bào dân tộc Ê Đê tại buôn Kdoh, xã Ea Tar, huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk tổ chức lễ cúng nhà mới theo phong tục truyền thống.

Lễ cúng được tổ chức trong không khí hân hoan của Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc và khánh thành Nhà cộng đồng của buôn.

Lễ cúng nhà mới là một nét đẹp văn hóa của đồng bào Ê Đê. Đây cũng là cơ hội để người dân trong buôn gặp nhau và sinh hoạt văn hóa cộng đồng, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Để chuẩn bị cho lễ cúng nhà mới, từ sáng sớm bà con các dân tộc buôn Kdoh cùng nhau về nhà cộng đồng buôn chuẩn bị các lễ vật. Nghi lễ cúng nhà mới được người dân thực hiện trang trọng theo phong tục.

Thầy cúng Y Chôch Niê (trú tại xã Ea Tar) chia sẻ, theo phong tục của đồng bào Ê Đê, khi khánh thành nhà mới, gia chủ sẽ làm lễ cúng nhà cầu xin các vị thần linh cho ngôi nhà mát mẻ, vững chắc, gia chủ khỏe mạnh, làm ăn thuận lợi.

Lễ cúng lớn hay nhỏ phụ thuộc vào điều kiện từng gia đình để cúng heo hay gà.

Tại lễ cúng nhà mới của buôn Kdoh gồm các lễ vật: Một con gà luộc, một chén cơm, một bát bằng đồng để rượu cần, một vòng đồng, cuống tàu chuối.

Đặc biệt, lễ cúng nhà mới không thể thiếu các ché rượu cần. Trong ngôi nhà cộng đồng mới của buôn Kdoh, các ché rượu cần được xếp thẳng tắp ở giữa ngôi nhà theo thứ tự từ lớn đến bé.

Thầy cúng để các lễ vật vào mâm, rồi bê đến trước cửa sổ ở gian giữa ngôi nhà. Sau đó, thầy cúng mời chủ nhà là trưởng buôn (đại diện cho bà con trong buôn Kdoh) ngồi bên mâm cúng để thực hiện nghi lễ.

Sau khi chuẩn bị xong lễ vật, thầy cúng đọc bài cúng khấn các vị thần linh xin các vị thần bảo vệ ngôi nhà và bà con buôn làng. Ngay sau đó, thầy cúng cầm chiếc vòng đồng đeo vào tay cho chủ nhà, mời chủ nhà uống một ngụm rượu cần, lấy 1 miếng lòng gà, ăn một miếng cơm.

Tiếp đến, thầy cúng cầm cuống tàu chuối nhúng vào bát rượu cúng quét lên tường, cột, các góc nhà, khung cửa sổ... rồi bước đến cửa chính của ngôi nhà khấn thần giữ cửa. Ngoài khấn các vị thần ở cửa chính, thầy cúng còn khấn ở cửa sổ nơi đặt mâm cúng bằng lời khấn riêng.

Trong lúc thầy cúng thực hiện các nghi thức quét rượu và khấn ở cửa chính ngôi nhà, chủ nhà sẽ đi mời rượu bà con, từng vị khách tham gia lễ cúng.

Theo ông Y Chôch, lễ cúng nhà cộng đồng ở buôn Kdoh có một số điểm khác là chủ đầu tư hỗ trợ xây dựng nên sẽ thực hiện thêm nghi thức cúng cảm ơn nhà đầu tư. Lễ vật gồm 1 con gà trống sống, một chiếc vòng đồng.

Nghi thức thực hiện tại 2 chóe rượu cần lớn nhất. Bắt đầu thực hiện nghi thức, thầy cúng lấy rượu trong choé bôi lên chân, cánh, đầu gà, khấn bài khấn, sau đó trao vòng đồng cho chủ đầu tư, tặng chủ đầu tư con gà cúng tỏ lòng cảm ơn của bà con, mời chủ đầu tư uống. 

Bà Ra Lan H'Tưởng – Trưởng buôn Kdoh cho hay, trên địa bàn buôn Kdoh có 141 hộ dân, với 4 dân tộc anh em. Trong đó, đó dân tộc Ê Đê có 108 hộ dân.

Người dân trên địa bàn chủ yếu sinh sống bằng việc sản xuất nông nghiệp nhưng diện tích hạn chế nên cuộc sống của bà con trong buôn vẫn còn nhiều khó khăn, thiếu thốn. Toàn buôn có 10 hộ nghèo và 25 hộ cận nghèo.

Theo bà Ra Lan H'Tưởng, lễ cúng nhà mới là một nét đẹp văn hóa của đồng bào Ê Đê. Tuy nhiên, hiện nay nghi lễ này đang bị mai một dần, rất ít hộ dân trên địa bàn duy trì, bảo tồn và thực hiện.

Khánh Ngọc