Ông Trần Văn Bản, người đã có hơn 30 trong nghề làm khuôn bánh Trung thu
Cùng với sự hội nhập công nghiệp hóa – hiện đại hóa hiện nay, ông cũng luôn đổi mới cách làm khuôn bánh Trung thu để tối ưu công đoạn sản xuất một cách nhanh nhất. Từ một bản gỗ to, đầu tiên cần phải vẽ phác họa khuôn để cho lên máy xẻ.
Ông Bản áp dụng máy móc vào sản xuất để giảm thiểu thời gian làm khuôn. Theo ông chia sẻ: “Ngày xưa khi phải gia công bằng tay thì mất khá nhiều thời gian mới có một chiếc khuôn bánh Trung thu dạng thô nhưng bây giờ chỉ mất hơn phút là được rồi”.
Khi có một khuôn bánh Trung thu truyền thống dạng thô, bước tiếp theo sẽ đưa lên máy bào để cho mặt khuôn đỡ sần sùi.
Kích cỡ lòng khuôn bánh Trung thu sẽ phụ thuộc nhiều vào cách vẽ của người làm.
Công đoạn này cũng cần có sự tỉ mỉ cao độ chính xác từng minimet, chỉ lệch một chút sẽ khiến chiếc khuôn bị méo.
Ngày xưa để đục một chiếc khuôn như này mất hàng tiếc đồng hồ mà cũng không được chính xác 100%. Sử dụng máy móc thì chỉ mất có hơn 1 phút sẽ xong phần đã được vẽ.
Với sự hỗ trợ của máy móc cũng khiến gia đình ông Bản đỡ vất vả trong việc gia công khuôn bánh.
Sau khi đục xong, chiếc khuôn được đưa tiếp đến máy lấy mặt khuôn, bước khá quan trọng để tiến tới điêu khắc các chi tiết của khuôn.
Có lẽ điều đặc biệt vẫn nằm ở khâu quan trọng này – khâu điêu khắc. Khâu này được thủ công 100%, đòi hỏi sự chính xác cao và phải thật kiên trì. Vì để điêu khắc xong một chiếc khuôn phải mất vài giờ đồng hồ, tùy thuộc vào các chi tiết mẫu cầu kì đến đâu.
Sẽ có những mũi đục khác nhau liên tục được thay đổi để tạo ra sự hài hòa và bắt mắt.
Công đoạn cuối cùng là tiện chuôi và đánh giấy nhám để tạo nên sự mềm mại của chiếc khuôn.Với những phụ nữ đã từng thử sức mình để làm nên một cặp bánh nướng bánh dẻo theo kiểu truyền thống, hẳn sẽ phải gật đầu đồng ý vởi cái công phu mà người ta phải đặt vào.
Nói về các sử dụng để kéo dài tuổi thọ của khuôn bánh, ông Bản cho biết: “ Khi sử dụng xong rửa sạch, phơi ở nơi thoáng mát, không phơi dưới nắng vì như vậy sẽ khiến gỗ bị nứt. Tuổi thọ lâu nhất của chiếc khuôn có thể đến 5-6 năm".
Có rất nhiều mẫu mã khuôn, từ nhỏ đến lớn, từ đơn giản đến cầu kì. Giá trung bình trên thị trường là 200 nghìn đồng đến 500 đồng/chiếc, có chiếc đến vài triệu đồng tùy thuộc vào chi tiết điêu khắc và kích cỡ khuôn.
Hiện nay, trên cả nước không còn quá nhiều những nghệ nhân bám trụ với nghề điêu khắc khuôn bánh Trung thu, bởi nhiều người tiêu dùng chuyển sang sử dụng các khuôn nhựa được gia công bằng máy móc.
Ở thôn Phùng Xá, xã Tiền Phong, huyện Thường Tín, Hà Nội, ông Trần Văn Bản – người vẫn đang tìm hướng phát triền nghề điêu khắc khuôn bánh Trung thu. Hiện nay, ông đã ngoài 50 tuổi và có hơn 30 năm theo đuổi và đang cố gắng truyền lại cho con cháu để nghề của cha ông không bị mai một.
Trong thời buổi công nghiệp hoá ngày nay, những chiếc khuôn bánh “thủ công” của ông Bản có vẻ dần “lỗi thời”, nhưng đâu đó trong sâu thẳm tâm hồn, người ta vẫn hiểu đây là một nét văn hoá không thể thiếu, và chiếc bánh Trung thu làm từ những khuôn đúc truyền thống có hương thơm, mùi vị khác hẳn. Bởi trong đó không chỉ có vị ngọt của đường, mà còn chan chứa cả hương thơm của sự kiên nhẫn, sự dung dị và tình người qua năm tháng.
