Bài 2: Mở hầm đào wolfram gốc Khu A. Thiện Kế

> Đọc kỳ 1

Khi được mấy công nhân cung cấp thông tin, chỉ dẫn kỹ lưỡng về cách tiếp cận đường hầm khai thác tài nguyên trái phép, nhưng được nguy trang khá bí mật. Do đó, họ đã lấy nhiều quặng wolfram gốc Khu A. từ nhiều năm qua mà không hề hay biết. Còn hiện tại, cửa hầm này đang được Công ty chỉ đạo bảo vệ nghiêm ngặt, không phải ai cũng có cơ hội tiếp cận.

Đường hầm khai thác quặng wolfram gốc Khu A. tại xã Thiện Kế.

Chính vì sự bí mật, đã thu hút chúng tôi quyết tâm "đột nhập" xem họ khai thác ở đó như thế nào. Qua nhiều ngày lân la tại khu vực được dân đặt tên gọi là Xóm Mỏ xã Thiện Kế, rồi nghiên cứu dòng suối nơi có những phụ nữ và trẻ em hàng ngày dùng máng tóc vét sái sẩm, rồi mới tìm cách tiếp cận khu mỏ wolfram gốc Khu A. Thiện Kế. Từ đó, chúng tôi mới tìm cách "đột nhập cửa hầm" đang được giới khai khoáng ca ngợi là đường lò khai thác quặng trái phép lớn nhất tỉnh Tuyên Quang và quy mô vào bậc nhất ở miền Bắc. Vì theo mô tả, đây là nơi bí mật, có sự canh phòng cẩn thận nên không ai có thể xâm nhập, ngay cả công nhân làm ở đường hầm này cũng phải có lý lịch "trong sạch", mới được tuyển dụng và bố trí làm việc ở hầm này.

Vì đại công trường wolfram Thiện Kế là tâm điểm khiếu nại suốt nhiều năm qua của các thôn Linh Tân, Kế Tân, Vạt Chanh thuộc vùng hạ lưu xã Thiện Kế. Dân thì "tố" Xí nghiệp wolfram Thiện Kế để xả nước, đất thải xuống hồ Bộ Đội, lấp hồ nước. Khi mưa lớn thì tràn bùn đất, chất độc hại từ trên núi xuống giếng nước ăn, ao cá, ruộng lúa nên tình trạng nước ô nhiễm làm lúa và cá chết, vịt gà cũng bị còi cọc. Do đó, việc canh phòng đối với báo chí hay người lạ là việc làm được ưu tiên. Nếu phát hiện một người lạ, có khả nghi đến đây chụp hình, sẽ ngay lập tức được mời gọi vào Xí nghiệp thẩm vấn!.

Một ngày đẹp trời đầu tháng 7/2013, chúng tôi đã làm quen được mấy anh công nhân trong đội khai thác tại hầm lò này. Qua thỏa thuận, một anh đã nhận lời dẫn đường để vượt qua hệ thống bảo vệ, rồi dẫn vào tận cửa hang, chui vào trong hang chụp ảnh thỏa mái. Cuối cùng, tất cả chúng tôi cũng đã có mặt tại hầm khai thác quặng gốc wolfram khu A. Thiện Kế, đúng lúc công nhân đang làm việc miệt mài, xe gong chở đá và quặng liên tục được kéo lên mặt đất, đổ vào thùng xe tải chở đi nơi khác tuyển lọc quặng.

Qua quan sát thấy rằng, công việc mở hầm lò nơi đây đã diễn ra rất quy củ, từ hệ thống điện, đường nội bộ. Chỉ có kho chứa thuốc nổ quá gần với cửa hầm (chỉ cách cửa hầm khoảng 15 mét), hệ thống máy thông gió thổi đinh tai, đường ray để kéo quặng, chất thải lên mặt đất rất quy củ. Nhưng do hoạt động nhiều năm, nên thân đường ray đã mòn vẹt, dầu mỡ lênh láng. Do đào sâu, có chỗ sâu hơn lòng suối nên ở trong hang nước rơi tí tách suốt. Ngay từ cửa hang đến khu vực khai thác, mùi thuốc nổ khét lẹt, cùng với mùi hăng hắc rất khó chịu. Còn trên cửa hang, bảng nội quy làm việc được viết bằng mực xanh, trên nền phông trắng do Giám đốc Xí nghiệp - Lê Văn Thực ký, cùng với biển hiệu "an toàn lao động", biển cấm người không nhiệm vụ vào khu vực sản xuất, đều được viết bằng chữ màu vàng trên nền đỏ nom rất hoành tráng.

Cách cửa hang khoảng 10 mét, có một chốt bảo vệ gác 24/24 giờ. Còn tại khu vực cửa hang, có 4 ống kính camera giám sát chĩa ra xung quanh, một phòng nhỏ gần đó có máy tính kết nối với đường dẫn camera để chuyển tín hiệu về Công ty, tiện cho việc quan sát, theo dõi hoạt động của Xí nghiệp. Nếu không ngụy trang tốt và có người dẫn đường tới tận cửa hang, thì khó có thể tiếp cận được cửa hang này, do cửa hang này cách xa văn phòng cỡ khoảng 1km, đường đến cửa hang lại lầy lội và khá hiểm trở, cũng như được che chắn kín đáo, hơn nữa ngay phía ngoài cổng Xí nghiệp đã có người gác cổng, kiểm tra bất cứ ai đi vào khu vực này.

Chỉ vì cửa hầm địa đạo nhỏ gọn, có mấy mét vuông ngoài mặt đất, rồi đi sâu vào lòng núi, nó cứ sâu hun hút và sâu như thế nào, dài bao nhiêu km và trong đó bị đào rỗng lòng núi ra sao, hay thả bao nhiêu cửa giếng lần theo các thân vỉa quặng trong lòng núi, cũng như lấy được bao nhiêu tấn quặng gốc, chỉ có người đứng đầu nơi này mới nắm rõ.

Đường hầm khai thác quặng wolfram gốc Khu A. tại xã Thiện Kế.

Lúc chui vào hang, nước rơi tí tách làm lạnh toát cả sống lưng, cái đèn pin của người dẫn đường đã sáng mức cực đại, mà nhiều chỗ không thể soi tới. Lòng núi quặng gốc chưa được cấp phép khai thác, mà nó đã bị Xí nghiệp khai thác tận diệt. Người công nhân dẫn đường cho hay; mấy năm trước đây ông Lê Văn Thực làm giám đốc Xí nghiệp, ông ta biết chỉ huy đào quặng giỏi, anh em công nhân của Xí nghiệp thường nói là thời kỳ "hoàng kim" nhất của Xí nghiệp, lương cao và liên tục đào trúng các ục quặng lớn. Ông Thực vẫn biết là đào lò để thăm dò, thế nhưng ông vẫn "ngầm" chỉ đạo công nhân khai thác tận diệt tài nguyên, anh em công nhân chỉ biết tuân lệnh ông Thực là lấy hết quặng lên để giao nộp cho Xí nghiệp. Tất cả quá trình đào hầm thăm dò nhưng thực tế là đào lấy quặng là chính. Chỗ nào có quặng đã được ông Thực chỉ đạo đánh đuổi lấy hết, mà không hề thực hiện thăm dò theo quy định ghi trong Giấy phép thăm dò.

Đến nay, quặng wolfram gốc tại Khu A. Thiện Kế bị lấy đi bao nhiêu chỉ có "trời biết đất biết", chứ người công nhân ăn lương mỗi tháng khoảng 2 triệu đồng như anh bạn dẫn đường, thì đâu có biết mỗi ngày Xí nghiệp thu được bao nhiêu kg, giá mỗi kg là bao nhiêu tiền. Tất cả chỉ là những người lỡ theo nghề đào mỏ sinh nhai, giờ bỏ khỏi tay chiếc xà beng, thì lấy gì mà nuôi sống bản thân.

Cũng theo nhận định của người dẫn lối, đường hầm lò này đã được mở để khai thác quặng từ trước những năm 2010, đến nay đã sâu khoảng vài trăm mét, phục vụ đường hầm này hiện nay chỉ còn khoảng hơn 100 người, làm tất bật các ca liên tục. Chỗ nào có vỉa quặng đã được các tổ đội khai thác đuổi theo để lấy quặng. Những năm trước quặng nhiều lắm, sang năm 2013 thì mỗi ngày cũng chỉ được khoảng 1 đến 2 tạ gì đó. Vì trong hầm lò đã đào, nổ mìn phá đá suốt nhiều năm, bây giờ đã thông rỗng như hội trường...

Do quy mô khai thác hoành tráng, biển hiệu cửa lò khá rõ ràng, công nhân khai thác luôn mặc đúng trang phục của Xí nghiệp, nên các cơ quan chức năng mỗi lần đến kiểm tra, sẽ khó phát hiện Xí nghiệp wolfram đang lợi dụng giấy phép thăm dò để khai thác trái phép tài nguyên quốc gia.

Song Hỷ