Học nhiều để làm gì?

Đó là chia sẻ của TS. Lê Đắc Sơn – Chủ tịch HĐQT, Trường ĐH Đại Nam xung quanh câu chuyện “học nhiều để làm gì?”.

Thành công không có từ MAY – RỦI

-Thưa TS. Lê Đắc Sơn, thống kế cho thấy, 80% người nghèo khổ trong xã hội không có học lên các cấp sau phổ thông; 90% người giàu là người có học từ đại học trở lên, ông suy nghĩ gì về những con số này?

Trong cuộc sống, cơ hội làm giàu luôn chia đều cho tất cả mọi người. Giá bất động sản, giá cổ phiếu, giá vàng, việc làm, cơ hội kinh doanh, đầu tư… tất cả đều đến một cách tự nhiên và tồn tại trong thị trường giống như không khí chúng ta hít thở hằng ngày, ai cũng có quyền nắm. Điều quan trọng, ai là người có đủ kiến thức, bản lĩnh để nhận ra và nắm bắt cơ hội? Thực tế cho thấy, chỉ những người có kiến thức, được đào tạo cơ bản, mới có thể nhanh nhạy nhận biết các cơ hội, hiện thực hóa cơ hội và trở nên giàu có, thành đạt.

Con số thống kê nêu trên phản ánh rất đúng bản chất và tác động của tri thức với cuộc sống con người. Sự thành công của con người không trông chờ được vào may -rủi. Thực tế cuộc sống không hiếm trường hợp bỗng dưng trở nên giàu có sau một đêm, như: trúng xổ số, thắng bạc, được đền bù ruộng đất… Thế nhưng, phần đông trong số họ không giữ được tiền. Rất nhiều trường hợp chỉ sau một thời gian ngắn đã quay trở lại với tình trạng ban đầu do không có kiến thức để quản trị sự giàu có bất ngờ đó. Người giàu lên vì trúng số sẽ tiếp tục mua xổ sổ đến khi hết sạch tiền bạc; người giàu lên vì đánh bạc sẽ tiếp tục lún sâu vào con đường bài bạc; người được đền bù ruộng đất sẽ nhanh chóng tiêu hết số tiền đền bù bằng việc xây nhà hoặc ăn chơi…

-Rất nhiều người cho rằng, để thành công trong cuộc sống không nhất thiết phải học đại học, quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

Đại học không phải là con đường học tập duy nhất; bằng đại học không đảm bảo cho bất kỳ ai một cuộc sống dễ chịu hơn nếu bản thân người đó không cố gắng, không nỗ lực học tập và tích lũy tri thức. Tuy nhiên, vào đại học là một lợi thế cạnh tranh lớn. Trường đại học mang đến cho chúng ta cơ hội và điều kiện tốt nhất để tiếp cận tri thức một cách cơ bản, bắt nhịp được cuộc sống hiện đại. Bằng đại học là giấy thông hành quan trọng đưa bạn đến với các cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức trong nước và quốc tế. Chúng ta phải hiểu, đại học là tri thức chứ không chỉ là tấm bằng.

Những trường hợp không học đại học nhưng vẫn thành công như Bill Gates, Steve Job rất hiếm hoi, mang tính chất động viên kiểu AQ cho những người không học đại học chứ không mang tính chất xây dựng để giới trẻ noi gương.

Học đại học để làm gì?

-Thưa TS. Lê Đắc Sơn, rất nhiều bạn trẻ học đại học nhưng lại không xác định được mục tiêu của việc học đại học là gì. Vậy theo ông, học đại học là để làm gì?

Nếu bậc phổ thông dạy văn hóa, cách sống, cách làm người và những kiến thức cơ bản để hòa nhập đại trà vào xã hội thì trường đại học dạy cách tư duy, cách phát triển tri thức để giải quyết công việc ở mức độ cao, không chỉ đủ kiếm sống mà còn làm giàu cho bản thân, gia đình và đóng góp cho xã hội một cách bền vững.

Hiện nay, các cơ quan, doanh nghiệp vẫn coi trọng bằng cấp. Nhưng với họ, bằng đại học, thạc sỹ, tiến sỹ chỉ là giấy thông hành để bạn được vào phỏng vấn xin việc. Nếu bạn làm việc được, tấm bằng ấy có giá trị. Ngược lại, bạn không làm được việc, tấm bằng ấy vô nghĩa. Không ít người học có nhiều bằng cấp nhưng cả đời không làm được việc gì ra hồn với những bằng cấp ấy vì họ chỉ học chạy bằng để thăng quan tiến chức; bằng thật nhưng học giả. Rất nhiều người chỉ có bằng cơ bản là cử nhân, kĩ sư nhưng do chịu học tập mọi lúc, mọi nơi, học suốt đời nên họ phát triển khả năng làm việc, khả năng quản lý và thành công trong cuộc sống.

Cử nhân ra trường thất nghiệp đáng thương hay đáng trách?

-Thưa TS. Lê Đắc Sơn, những năm gần đây, báo đài liên tục đưa tin về tình trạng cử nhân, thạc sỹ thất nghiệp “treo bằng” đi làm công nhân. Theo ông, đâu là nguyên nhân gây nên tình trạng này?

Hệ thống giáo dục đại học và sau đại học của Việt Nam đang rất nặng về lý thuyết hàn lâm, thiếu tính ứng dụng. Hệ quả là đào tạo ra các thế hệ cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ không nắm vững kiến thức chuyên môn, không có ngoại ngữ và kỹ năng làm việc. Là người làm trong ngành giáo dục, tôi rất đau xót khi nghe các con số thống kê này.

Hệ thống giáo dục đáng trách song người học cũng không phải vô can. Cử nhân, thạc sĩ “treo bằng” đi làm công nhân là vì không có kiến thức chuyên môn, không có kỹ năng làm việc, không có trải nghiệm thực tế. 4 năm, 5 năm học trong trường đại học tiếp cận tri thức một cách thụ động, không nỗ lực để học hỏi, không năng động để trải nghiệm, cứ chạy lòng vòng để có được tấm bằng và ôm hy vọng ra trường chui được vào cơ quan Nhà nước ăn biên chế suốt đời. Khi không vào được Nhà nước mới loay hoay chạy ra doanh nghiệp nhưng lại không có khả năng làm việc và hệ quả tất yếu là thất nghiệp. Những cử nhân, thạc sỹ thất nghiệp ấy đáng trách hơn đáng thương.

-Vậy, để tạo nên những thế hệ công dân toàn cầu, có thể đáp ứng yêu cầu của nhà tuyển dụng trong và ngoài nước, giáo dục đại học Việt Nam cần đổi mới theo hướng nào, thưa TS?

Bằng cấp chỉ là minh chứng cho một giai đoạn học tập của con người, trong khi đó sự học là cả 1 quá trình lâu dài. Mỗi cá nhân cần xác định rõ mục tiêu học tập của mình là gì và nỗ lực không ngừng nghỉ cho mục tiêu đó. Học nhiều khác bằng nhiều; thực học không gắn liền với bằng cấp; học nhiều không phải chỉ có mục đích để trở thành giáo sư, tiến sĩ, để có bậc hệ số lương cao mà học nhiều để có nhiều kiến thức phục vụ cho việc kiếm sống và tìm kiếm thành công. Trong thời đại công nghệ số, sinh viên có thể học mọi lúc, mọi nơi không bị giới hạn về không gian, thời gian.

Lý thuyết, kiến thức hàn lâm cần thiết nhưng không đủ cho một công dân của thế kỷ 21. Nếu chỉ có lý thuyết, không có kỹ năng, không có trải nghiệm, doanh nghiệp chắc chắn sẽ không chọn bạn.

Kiến thức chuyên môn, công nghệ thông tin, ngoại ngữ và kỹ năng mềm là những yếu tố doanh nghiệp nào cũng cần, trong khi đó chương trình đào tạo của các trường đại học lại đang rất thiếu. Nhà nước cần có những chính sách, cơ chế đòn bẩy để các trường đại học phát huy tính tự chủ, đổi mới, sáng tạo trong dạy học; các cơ sở giáo dục phải thực sự được cải tổ để làm giáo dục một cách có TÂM, có TẦM hơn.

-Trân trọng cảm ơn những chia sẻ của ông!

Thu Hòe (thực hiện)