Chật vật vì thiếu nước sạch
Tìm về xã Yang Tao (huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk) vào một ngày tháng 3, chúng tôi dễ dàng bắt gặp hình ảnh nhiều người dân lỉnh kỉnh chai, bình, can nhựa thay nhau vào con suối cách nhà hàng kilômét để lấy nước về ăn uống, sinh hoạt. Hỏi ra mới biết, nhiều năm nay, hàng trăm hộ dân nơi đây phải đối diện với tình trạng thiếu nước sạch nghiêm trọng.
Dưới cái nắng oi ả giữa trưa Tây Nguyên, anh Do Na Ry (SN 1958, trú tại buôn Năm Pă, xã Yang Tao) cặm cụi xách can nước từ dưới suối lên để mang về phục vụ nhu cầu ăn, uống trong gia đình. Anh Na Ry tiết lộ, tình trạng thiếu nước sạch đã diễn ra nhiều năm nay và trở nên quen thuộc với người dân nơi đây.
Người dân tại buôn Năm Pă, xã Yang Tao cho biết, nước giếng bị nhiễm phèn, có mùi hôi tanh nên chỉ sử dụng để tắm, giặt.
“Việc đào, khoan giếng để lấy nước phục vụ sinh hoạt là một thách thức lớn đối với nhiều hộ dân trên địa bàn xã Yang Tao. Bởi nền đất cát không đủ mạnh để duy trì cấu trúc của giếng nên đào giếng được tàm 6-7m là bị sụt lún. Mặt khác, việc khoan giếng cũng gặp khó khăn do gặp phải đá bàn, không thể tiếp khoan sâu hơn. Nhiều gia đình may mắn, đào, khoan giếng thành công nhưng nước lại bị nhiễm phèn, có mùi hôi tanh nên chỉ dùng để tắm, giặt. Cách đây hơn 4 năm, gia đình tôi cũng bỏ ra số tiền gần 30 triệu đồng để khoan giếng phục vụ sinh hoạt nhưng chưa đầy một năm thì giếng đã bị sụt lún” – anh Na Ry giải thích.
Thiếu nước sạch, mỗi ngày, anh Na Ry đều phải vào suối Dak Lôh Teh cách nhà hơn 1km để lấy từng can nước về phục vụ nhu cầu ăn, uống của gia đình. Mỗi lần, anh chỉ có thể xách được 30 lít nước từ suối lên, rồi dùng xe máy chở về nhà. Điều này buộc anh phải quay lại suối nhiều lần trong ngày để đảm bảo đủ nước ăn, uống cho gia đình. Ngoài ra, hàng ngày, gia đình anh Na Ry cũng phải ra con suối cách nhà khoảng 500-600m để tắm, giặt.
Cùng cảnh ngộ, anh Y Niên Cil (SN 1982, trú tại buôn Biăp, xã Yang Tao) cho hay: “Gia đình tôi đã khắc phục tình trạng thiếu nước sinh hoạt bằng cách đào một giếng sâu khoảng 9m. Tuy nhiên, vào mùa mưa, nước giếng bị đục, còn vào mùa khô cứ đến tháng 3 thì nước giếng lại cạn. Do đó, mỗi ngày, tôi phải tận dụng tất cả các chai, lọ, bình nhựa trong nhà để mang đến suối Dak Lôh Teh (cách nhà khoảng 4km) lấy nước về ăn, uống. Việc đi xa lấy nước không chỉ tốn kém thời gian mà còn khiến cho người dân khá vất vả. Nhiều hôm, chúng tôi phải sử dụng xe máy cày vượt chặng đường dài để vào suối lấy nước về sử dụng trong nhiều ngày”.
Hàng ngày, người dân tại nhiều buôn ở xã Yang Tao vượt chặng đường hàng kilômét vào suối Dak Lôh Teh lấy nước về sử dụng.
Theo người dân, trước đây, mỗi lần lấy nước tại suối Dak Lôh Teh, người dân phải dùng bẹ chuối để dẫn nước từ trong khe suối ra, rồi xếp hàng dài chờ đến lượt. Cách đây khoảng 10 năm, một hộ dân trên địa bàn đã bỏ tiền ra mua đường ống dẫn nước dài 30m để tiện cho bà con lấy nước.
Tương tự, gia đình bà H’In Long Ding (SN 1964, trú tại buôn Năm Pă) cũng phải dựa vào nguồn nước ở suối Dak Lôh Teh để ăn, uống, sinh hoạt quanh năm, ngày tháng. Bà H’In chia sẻ: “Để thuận lợi cho việc sinh hoạt hàng ngày, gia đình tôi cũng từng khoan giếng nhưng gặp lớp đá nên chỉ khoan được gần 20m thì đành bất lực. Vì vậy, hàng ngày, mọi người trong gia đình đều phải thay nhau ra suối lấy từng bình nước lên sử dụng dè dặt. Điều đáng lo ngại hơn, vào mùa khô, khi lượng nước trong suối giảm dần, việc lấy nước trở nên vất vả hơn. Có năm, nước suối Dak Lôh Teh cạn kiệt, buộc người dân phải tìm đến các khe suối khác ở các vùng lân cận để lấy nước hoặc mua nước đóng bình mang về sử dụng”.
Hai người phụ nữ cố mở nắp bình để xuống suối lấy nước.
Giải pháp nào để khắc phục?
Bà H’Loan Uông - Chủ tịch UBND xã Yang Tao cho hay, xã Yang Tao có 10 buôn, với hơn 9.000 nhân khẩu. Trong đó, đồng bào dân tộc thiểu số chiếm khoảng 96%, chủ yếu là đồng bào dân tộc M’Nông. Hiện nay, chỉ có 1 là buôn Cuôr Tak có nguồn nước sạch, còn lại người dân ở các buôn khác phải sử dụng nước giếng để sinh hoạt. Tuy nhiên, nước giếng ở nhiều buôn như Dơng Yang, Năm Pă, Biăp bị nhiễm phèn nên không đảm bảo chất lượng. Hơn nữa, việc đào, khoan giếng lại dễ bị sụn lún. Do đó, hơn 600 hộ dân tại các buôn trên phải tìm đến suối Dak Lôh Teh (một nhánh của thác bìm bịp, thuộc địa phận buôn Năm Pă, xã Yang Tao) để lấy nước suối về sử dụng.
Việc đi xa lấy nước suối không chỉ tốn kém thời gian mà còn khiến cho người dân khá vất vả.
“Người dân nói rằng, nước lấy từ suối không chỉ trong mà ngon và sạch sẽ hơn nước giếng. Bên cạnh đó, do phong tục thích uống nước suối nên hàng ngày, người dân đều lấy nước suối về dùng” – bà H’Loan tâm sự.
Cũng theo bà H’Loan, chính quyền xã Yang Tao đã đăng ký công trình nước sạch tập trung cho 3 buôn gồm: Dơng Yang, Năm Pă, Dơng Guôl theo chương trình mục tiêu quốc gia. Hiện nay, cấp trên đang xem xét và sắp tới sẽ đầu tư công trình nước sạch tập trung này.
Chính quyền địa phương cho biết, hàng trăm hộ dân trên địa bàn đang thiếu nước sạch.
Bà Loan cũng thông tin thêm, ngay gần suối Dak Lôh Teh, tỉnh đã phê duyệt đầu tư xây dựng hồ Buôn Biếp (thuộc dự án hồ chứa nước Yên Ngựa). Công trình đã khởi công từ tháng 10/2020 nhưng đã tạm dừng nhiều năm nay. Được biết, sắp tới, công trình này sẽ tiếp tục được đầu tư, xây dựng. Nếu công trình này hoàn thành, đi vào hoạt động thì không chỉ đáp ứng nhu cầu nước sinh hoạt mà còn phục vụ nước tưới tiêu cho sản xuất của người dân địa phương. Từ đó, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội tại địa phương” – bà H’Loan hay.
Công trình hồ Buôn Biếp (thuộc dự án hồ chứa nước Yên Ngựa) đã tạm dừng thi công nhiều năm nay.
Ông Nay Y Phú, Chủ tịch UBND huyện Lắk cho hay, do không có nguồn nước để dẫn nên hiện nay xã Yang Tao chưa có hệ thống nước sạch. Huyện đã và đang đề nghị tỉnh tiếp tục xây dựng hồ Buôn Biếp (thuộc dự án hồ chứa nước Yên Ngựa). Nếu công trình này hoàn thành thì sẽ đảm bảo nước sinh hoạt cho bà con xã Yang Tao và tưới tiêu cho hơn 300ha lúa trên địa bàn hai xã Bông Krang và Yang Tao.
Khánh Ngọc
