Tàng hình không còn “đi vào chỗ trống”
Cho đến trước khi chiếc máy bay tàng hình F-117A của Mỹ được công khai, thế giới hầu như mù mờ về khái niệm máy bay tàng hình. Trong nhiều sự kiện, thậm chí người ta còn nhầm lẫn F-117A với đĩa bay (vật thể bay không xác định – UFO).
Hiệu quả chiến đấu cao của máy bay tàng hình trong các cuộc xung đột cục bộ diễn ra trong 30 năm gần đây trên toàn thế giới đã tạo ra một thần thoại phổ biến xung quanh các máy bay ứng dụng công nghệ Stealth (tàng hình). Tuy nhiên, rồi thì vỏ quýt dày cũng sẽ có móng tay nhọn.
F - 35
Ngay cả các máy bay tàng hình tối tân nhất như F-35B Lightning II nay cũng có thể chạm trán với các hệ thống phòng không mà các chuyên gia đối phương cho là có khả năng phát hiện và bắn hạ máy bay tàng hình.
Trong cuộc chiến chống tàng hình, nhiều quốc gia đã được trang bị các hệ thống radar thụ động chống máy bay tàng hình như Tamara, Vera-E, Kolchuka (Việt Nam hiện đã đưa vào trực chiến hệ thống radar chống máy bay tàng hình Kolchuka).
Ngoài ra, buôn bán vũ khí là một công việc béo bở. Thương vụ gần đây của Almaz-Antei bán cho Trung Quốc 15 tiểu đoàn tên lửa phòng không S-300PMU2 Favorit đã mang lại cho Nga 2 tỷ USD. Mỗi tiểu đoàn trong số đó được biên chế 2-3 radar và 4 bệ phóng. Các radar này có khả năng đồng thời bám theo đến 100 mục tiêu, còn mỗi bệ phóng có thể phóng đi 4 tên lửa bay đến mục tiêu với tốc độ 6М. Tổng cộng là 60 bệ phóng cơ động với cái giá có thể mua 4 tiêm kích tàng hình F-22 Raptor. Các radar nhạy và tên lửa cao tốc của các hệ thống S-300 hiện đang trực chiến ở khu vực eo biển Đài Loan, tạo ra một cái ô bảo vệ tin cậy cho quân đội Trung Quốc một khi Trung Quốc nảy ra ý định tấn công Đài Loan.
Các tên lửa mới dĩ nhiên là mối đe dọa nghiêm trọng, nhưng đối với các máy bay tàng hình thì nguy cơ còn lớn hơn là các hệ thống radar. Thế hệ kỹ sư Nga hiện nay đã truyền thêm sức sống mới vào thiết kế các radar sóng mét. Các radar này tồn tại từ những năm 1970, nhưng cùng với các máy tính mạnh, khả năng của chúng được mở rộng đến mức một hệ thống như vậy có thể rút lấy những thông tin hữu ích từ dòng dữ liệu ngẫu nhiên. Sự phản xạ dù yếu nhất của các tín hiệu radar sóng mét mà trước đây bị coi chỉ là tạp âm nền và nhiễu thì nay sau khi được xử lý bằng máy tính, nó lại là nguồn thông tin khá tin cậy.
Máy bay F-117 A
“Các radar làm việc ở sóng mét có khả năng phát hiện các máy bay chế tạo theo công nghệ Stealth. Người Mỹ đã nhận thấy, chương trình chế tạo máy bay tàng hình đã không đem lại những kết quả mong muốn”, ông Viktor Ozherelev, Trưởng Phòng Thông tin KHKT, thuộc Viện Nghiên cứu kỹ thuật vô tuyến điện Nizhny Novgorod (NNIIRT, nay nằm trong thành phần Tập đoàn Phòng không Almaz-Antei) phát biểu tại triển lãm quân sự MILEX-2007 ở Minsk.
Phần lớn các chuyên gia cho rằng, đó là sự phóng đại quá mức, nhưng khẳng định đó cũng có cơ sở nhất định.
Sự tương tác giữa radar và máy bay là vấn đề của vật lý. Các máy bay ứng dụng công nghệ Stealth có hình dáng sao cho các sóng đến từ radar bị tán xạ ra các hướng và không quay về máy phát. Tuy nhiên, các radar khác nhau làm việc ở các tần số khác nhau. Khi nâng tần số tín hiệu radar, chúng ta làm giảm độ dài bước sóng, và độ dài bước sóng càng ngắn thì tín hiệu phản xạ về càng chứa đựng nhiều thông tin và độ phân giải sẽ càng cao.
Các nhà thiết kế máy bay đã phát triển máy bay tàng hình với tính toán rằng, nó sẽ có độ bộc lộ thấp đối với các radar làm việc ở băng X (sóng centimet), 8-12 GHz. Chính dải tần này được đa số các hệ thống phòng không sử dụng vì sóng centimet bảo đảm sự hài hòa giữa tầm và độ phân giải cần để nhận dạng và giám sát mục tiêu. Nhưng nếu như các máy bay tàng hình lọt vào tia radar sóng mét thì sự phản xạ về hướng máy phát có thể cao hơn nhiều.
Chưa có gì đảm bảo ưu thế tuyệt đối của F-35
Máy bay tàng hình tối tân nhất của Mỹ F-35 Lightning II là máy bay tinh vi nhất về mặt kỹ thuật trong lịch sử hàng không. Máy bay sẽ được đưa vào biên chế vào năm 2016, ít nhất 8 quốc gia đã sẵn sàng mua F-35 và có lẽ chính máy bay này sẽ phải đối đầu với các radar và tên lửa mới của Nga.
Để giảm độ bộc lộ radar, toàn bộ vũ khí của F-35 được bố trí trong các khoang chứa bên trong, ở các đường viền quanh máy bay không có các mối nối gồ ghề, còn tất cả các anten được tích hợp. Tuy nhiên, F-35 được cho là có nhiều cơ hội bị phát hiện hơn F-22 Raptor, chủ yếu là do hình dáng truyền thống hơn. Trung tướng về hưu Mike Dunn, Chủ tịch Hiệp hội Không quân (AFA, Mỹ), có thái độ hoài nghi đối với máy bay mới khi nói rằng, “Chỉ có F-22 mới sẽ có thể sống sót trong không phận được bảo vệ bởi các hệ thống phòng không ngày càng hoàn thiện”.
F-35 là máy bay đa nhiệm, có khả năng thực hành không chiến, thực hiện các đòn tấn công điểm vào các mục tiêu điểm mặt đất và trinh sát. Mỗi nhiệm vụ trong số đó đều có đặc trưng của mình và để hoàn thành chúng, máy bay được trang bị các module đặc biệt. Các giải pháp có tính xân xiu thỏa hiệp làm cho nó vạn năng đến thế cũng có mặt trái - đó là máy bay trở nên kém tàng hình hơn và kém cơ động hơn F-22 Raptor, vốn được phát triển cơ bản như một tiêm kích giành ưu thế trên không.
F-22 Raptor
Hình dáng F-35 từ góc độ độ bộc lộ radar không được hoàn thiện như F-22 và B-2, vốn được thiết kế với sự tính toán đến việc chiếu xạ radar từ các góc độ rất khác nhau và ở các tần số khác nhau. Dải các góc độ “tàng hình” của Lightning II hẹp hơn nhiều - từ phía trước, nó gần như không thể nhìn thấy, còn từ bên sườn, mọi chuyện tồi tệ hơn nhiều.
Các nhà chế tạo máy bay cho rằng, các radar phòng không mạnh có khả năng phát hiện F-35 thậm chí trực diện, nếu như nó đồng thời bị chiếu xạ từ mấy góc độ bên sườn. Bức xạ radar bị tán xạ thậm chí trên các vật cản nhỏ như đinh tán và một chi tiết khác nhô lên trên lớp vỏ nhẵn. Bill Sweetman, phóng viên tạp chí Aviation Week, lưu ý rằng, mặc dù khẩu pháo trên F-35 được giấu trong một khoang, nó được đậy bằng một nắp rẽ dòng nhô ra. Ông cho là sự không bằng phẳng đó hoàn toàn có khả năng làm lộ toàn bộ máy bay.
Tuy nhiên, bảo đảm chính cho thành công của Lightning II là radar anten mạng pha chủ động. Khác với các radar thông thường quét không gian nhờ việc quay cơ khí anten, tia của radar anten mạng pha chủ động quay bằng cách thay đổi pha của các bộ phát xạ riêng biệt trong khi mạng anten không di chuyển. Điều đó cho phép quét nhanh hơn và đạt độ phân giải cao hơn, nên cho phép các hệ thống trang bị radar anten mạng pha chủ động tạo bản đồ địa hình bên dưới máy bay và bám hàng trăm mục tiêu. Radar anten mạng pha của F-35 cũng có thể dùng để tác chiến điện tử. Các sensor bức xạ điện từ cảnh báo cho phi công F-35 về mối đe dọa, sau đó, anh ta có thể hoặc là né tránh nguy hiểm, hoặc là sử dụng radar của mình để chủ động chế áp radar của đối phương.
Khi phát hiện có tên lửa được phóng đi, F-35 bám theo chúng trong khi vẫn kiểm soát toàn bộ không gian xung quanh bằng các sensor hồng ngoại. Trong một số trường hợp, điều đó cho phép “làm mù” hệ dẫn của tên lửa đang bay đến bằng radar anten mạng pha chủ động của bản thân F-35. “Công nghệ radar tàng hình ở đây được ứng dụng kết hợp với nhiều phương tiện bảo vệ khác, và kết quả là F-35 có thể được coi là máy bay được bảo vệ nhất trong lịch sử hàng không”, ông O’Brian nói.
Tuy nhiên, đây cũng là con dao hai lưỡi. Radar anten mạng pha chủ động bảo vệ rất tốt F-35, nhưng đối phương cũng có thể sử dụng công nghệ này. Năm 2011, ông Yuri Bely, Giám đốc Viện Nghiên cứu chế tạo dụng cụ mang tên Tikhomirov (NIIP, Nga) tiết lộ trên tạp chí hàng không vũ trụ Vzlet (Cất cánh) rằng, NIIP đã phát triển được radar anten mạng pha chủ động băng L trang bị cho máy bay “không thua kém gì bất kỳ radar nước ngoài cùng loại nào”. Năm nay, Nga đã bắt đầu bay thử radar anten mạng pha chủ động băng X lắp trên tiêm kích tương lai của Nga Т-50 (PAK FA).
Các nước chạy đua phát triển máy bay tàng hình
Sự tiến bộ trong lĩnh vực phòng không đang bắt đầu định trước các phương hướng chiến lược mới của Lầu Năm góc. Không ai nói là đã đến lúc từ bỏ công nghệ Stealth, nhưng những người có sứ mệnh hoạch định các hoạt động chiến đấu tương lai cần phải tính đến tiến bộ đạt được trong lĩnh vực phòng không. Ở đây, đang diễn ra trận đấu trên sân khách nên các chi phí tài chính có thể cho phép cho mục đích này cũng được đưa vào xem xét.
Máy bay tàng hình ATD - X của Nhật
Bên cạnh đó, nhiều quốc gia cũng đã chủ động phát triển các dòng máy bay tàng hình thế hệ 5 của mình. Nga có dự án Sukhoi T-50 PAK-FA. Ấn Độ cũng đã nhanh tay hợp tác với Nga để phát triển máy bay chiến đấu thế hệ 5. Sau khi không thuyết phục được Mỹ bán máy bay tàng hình F-22, Nhật Bản cũng đã tự phát triển mẫu chiến đấu cơ tàng hình cho riêng mình (ATD-X).
Máy bay J - 31
Trong cuộc đua này, dù đi sau nhưng Trung Quốc là quốc gia “thập thò” nhiều mẫu máy bay tàng hình nhất, trong khi mẫu J-20 còn chưa thấy trang bị thì đã có thêm J-31 được khoe.
Máy bay J - 20
Để đảm bảo giành hoàn toàn quyền kiểm soát trên không trong tương lai, ngay từ hiện nay, Mỹ đã bắt tay vào nghiên cứu máy bay thế hệ 6. Năm 2011, nhà máy của hãng Boeing đã công bố một ý tưởng máy bay chiến đấu “thế hệ thứ sáu” với mục tiêu rõ ràng, đưa ra phản ứng với cuộc tranh chấp máy bay chiến đấu trang bị cho tàu sân bay sau năm 2025.
Đây là máy bay chiến đấu 2 chỗ ngồi, 2 động cơ, không có đuôi buông, dòng chữ “F/A-XX” trên hình ảnh về máy bay này là mã số chương trình nghiên cứu phát triển máy bay chiến đấu thế hệ mới của Hải quân Mỹ.
Máy bay thế hệ sau FA-XX-1200
Tháng 5/2012, hãng Boeing đã trưng bày một mô hình máy bay chiến đấu thế hệ tiếp theo với tỷ lệ 1:16. Theo quan chức của hãng Boeing, chương trình mua sắm máy bay chiến đấu kiểu mới của Hải quân và Không quân Mỹ đã bắt đầu, Hải quân đã đổi tên kế hoạch F/A-XX thành kế hoạch “Ưu thế trên không thế hệ tiếp theo” (NGAD), điều này có nghĩa là chương trình này đã bước vào giai đoạn luận chức phân tích. Đồng thời, Không quân cũng bày tỏ quan điểm tìm kiếm người thay thế F-22.
Máy bay thế hệ sau FA - XX - Umanned Variant
Không chỉ về công nghệ hàng không, tất cả các lĩnh vực quân sự khác như tàu chiến, binh khí/vũ khí, hàng không vũ trụ, mạng, công nghệ hạt nhân…, quân Mỹ đều tìm cách nới rộng khoảng cách với đối thủ, lấy ưu thế dẫn trước đối thủ 1-2 thế hệ để củng cố vị thế bá chủ của mình.
Phong Nhĩ (TH)
