Hơn hai chục năm sưu tầm cổ vật, người đàn ông quê đất võ Bình Định vẫn chưa thể lý giải được cái cơ duyên nào đã mang ông đến với niềm đam mê này. Càng không thể lý giải động lực nào đã giúp ông sưu tầm những ấn triện - biểu tượng cho một thời vàng son của xã hội phong kiến nước ta.
Cơ duyên lạ lùng
"Bảo tàng" ấn triện mà chúng tôi muốn nhắc đến là của ông Nguyễn Văn Phẩm (ngụ đường Lê Văn Sỹ, quận 3, TP.HCM). Khi chúng tôi đến, chủ nhân của "bảo tàng" đồ cổ nhỏ này đang chăm chút cho những chiếc ấn triện ở phòng khách, thật bất ngờ vì số lượng cổ vật của nhiều nền văn hóa khác nhau mà người đàn ông này thu gom được tại nơi đây. Nhưng có lẽ, ấn tượng hơn cả là số ấn triện được đặt trang trọng trong khu trưng bày tại phòng khách. Tiếp chúng tôi là người đàn ông mang dáng vẻ hiền lành, nhanh nhẹn, với chất giọng trầm ấm của vùng đất võ Tây Sơn: "Tôi quê gốc ở vùng đất võ Bình Định, vào Nam định cư tại Sài Gòn từ hơn hai chục năm trước. Việc sưu tầm đồ cổ đến với tôi rất tình cờ, bởi trước đó tôi không có đam mê với nó. Trải qua hàng chục năm sưu tầm, giờ tôi đã có một bộ sưu tập đồ cổ đáng kể. Nhưng ấn tượng nhất vẫn là những ấn triện của các triều đại phong kiến".
Bộ sưu tập ấn triện là niềm tự hào của người đàn ông quê vùng đất võ Tây Sơn.
Niềm đam mê sưu tầm đồ cổ đến với người đàn ông này cũng thật lạ lùng, ông Phẩm tâm sự: "Rời xa quê lâu ngày, trong một lần về thăm quê hương, khi sang nhà ông chú chơi, thấy có nhiều người đưa phế liệu thu gom được mang đến bán, trong đó có những con dấu. Tò mò bởi những dòng chữ khắc trên những con dấu này, tôi mua vài chiếc về chơi vì nghĩ rằng nếu người ta không biết mà đem nấu phế liệu thì rất uổng. Thế là, trong những lần về quê sau đó, lần nào tôi cũng mua vài món đồ cổ người ta bỏ đi. Từ đó nhen nhóm trong tôi niềm đam mê đồ cổ, và đặc biệt là những con dấu của các triều đại phong kiến nước nhà. Rồi cứ ngày này qua tháng khác, tôi thấy mình đam mê sưu tầm ấn triện lúc nào không biết".
"Ấn triện đầu tiên mà tôi sưu tầm được là cái mà người ta đã mang đi vứt dưới sông, nó đã mang dấu thời gian rõ rệt. Theo những người nghiên cứu về lịch sử, văn hóa các triều đại phong kiến thì đây là con dấu của một vị tướng của triều Tây Sơn. Trên con dấu có ghi: Khâm sai tiền thủy chi Đô Đốc (Khâm sai trước khi đi sứ đã giữ chức Đô Đốc, ấn được tạo vào năm 1791) được cho là của ông Võ Văn Dũng - vị tướng giỏi nhất, thân cận nhất của vua Quang Trung. Năm 1992, tôi mua được con dấu này, và khởi đầu cho một niềm đam mê không ngừng cho đến ngày nay. Cái cơ duyên để tôi đến với sưu tầm cổ vật nghe có vẻ lạ lùng, nhưng con dấu đầu tiên ấy nhóm lên trong tôi một hướng sưu tầm đồ cổ mới. Để rồi đến giờ đã có cả một kho cổ vật cũng như nhiều loại ấn triện của các vương triều đang được tôi lưu giữ cẩn thận", ông Phẩm cho hay.
Mang tâm niệm được giữ lại truyền thống cha ông và lòng tự tôn dân tộc của một thời, trải qua hàng chục năm, hàng trăm món đồ của nhiều nền văn hóa và hàng trăm ấn triện của các vương triều đang được ông lưu giữ. Để có thể đánh giá được những món đồ ông gặp, ông đã đến rất nhiều bảo tàng, học hỏi nhiều người có chuyên môn. Rồi thì ông học từ bạn bè, và đặc biệt ông tự học. Sưu tầm đồ cổ đã trở thành thú vui lớn nhất trong cuộc đời ông. Đam mê sưu tầm ấn triện nên giờ đây, chỉ cần nhìn thoáng qua mỗi con dấu ông đã có thể nói rành rẽ nguồn gốc đương thời và cả cơ duyên tái xuất của con dấu, được phát hiện ở đâu và như thế nào.
Ông Nguyễn Văn Phẩm trò chuyện với PV.
Chúng tôi tỏ ra ngạc nhiên vì có quá nhiều đồ được bài trí, nhưng người đàn ông này có thể nhớ tỉ mỉ từng món một. Từ những chiếc rìu đá, dao đá, vòng đeo cổ, trống, hay những tô, chén bằng đồng đã lên màu Platin xanh bóng... Đến những cổ vật của nền văn hóa Sa Huỳnh, Óc Eo, Chămpa, Đông Sơn... được bảo toàn nguyên vẹn, hoàn hảo như vừa mới nguyên dù đã trải qua ngàn niên đại. Chỉ tính riêng bộ sưu tập ấn triện của ông Phẩm đã chiếm tới hơn 400 chiếc các loại của bốn triều đại phong kiến nước ta. Hỏi thì ông Phẩm cho hay: "Cái gì mình đam mê thì mình nhớ lâu lắm. Với lại mỗi vật dụng trong nhà này đều có cái thần của nó, mình đã cất công sưu tầm nó thì mình nhớ, để còn giới thiệu cho người khác biết nữa. Mình sưu tầm được mà không biết gì về nó thì không thể nói cho người khác biết, và như thế, những món đồ đó đâu có giá trị".
Người tìm lại vàng son của bóng hình quá khứ
Sự đổi thay của các vương triều thường kéo theo việc những vật dụng của vương triều trước bị phá hủy. Khi triều Tây Sơn sụp đổ, triều Nguyễn lên ngôi thì tất cả những gì còn sót lại của triều Tây Sơn đều bị nhà Nguyễn ra lệnh giết sạch, đốt sạch, phá sạch. Những con dấu cũng vì thế mà mất hết. Những con dấu còn sót lại chẳng qua là vì trong quá trình trốn chạy của các tướng lĩnh thì họ mang theo rồi vứt đâu đó. Sau này họ làm mương, rà phế liệu nên họ tìm thấy được. Tôi cũng rất may mắn và có cơ duyên nào đó nên tôi mới được sở hữu những con dấu này.
Ấn triện được đặt trang trọng trong khu trưng bày ở phòng khách.
Với ông Phẩm, chơi cổ vật là không màng đến giá trị tiền bạc, mà chơi để hiểu được giá trị lịch sử của từng món đồ, và qua đó, chiêm nghiệm được lịch sử hào hùng của dân tộc. Ông Phẩm đặc biệt tự hào về bức tượng đồng Đức thánh Trần Hưng Đạo đã lên men Platin xanh bóng như màu ngọc bích, bức tượng được ông đặt trang trọng ở gian trên, như răn dạy con cháu đời sau biết noi theo gương bậc thánh hiền về lẽ sống ở đời. Những đồ vật khác tuy quý hiếm và độc đáo, nhưng với ông Phẩm không gì sánh bằng bộ sưu tập ấn triện. Ông kỳ công vun đắp và hy vọng có thể sưu tầm thêm những chiếc ấn tín khác, bởi những chiếc ấn vô tri này từng là biểu tượng uy quyền của cả một thời đại vương triều. Nếu biết rằng khắp nước số ấn triện được phát hiện áng chừng 600 chiếc, thì bộ sưu tập khoảng hơn 400 chiếc của ông Phẩm đáng nể chừng nào.
Mấy chục năm trời sưu tầm đồ cổ, đến giờ ông không nỡ bán đi món nào cả, mỗi món đồ đều gắn liền với một kỷ niệm, bán đi thấy tiếc. Vì không bán nên ông Phẩm mới có cơ ngơi như ngày hôm nay. Ông Phẩm chia sẻ: "Tôn kính người anh hùng áo vải Quang Trung Nguyễn Huệ đứng lên quy tụ nhân dân để lập nên nghiệp lớn, nên tôi đã cất công sưu tầm nhiều vật dụng thuộc triều đại Tây Sơn, như là một cách đền ơn các bậc thánh nhân giúp dân mình no đủ". Cảm phục người đàn ông cần mẫn này bao nhiêu, chúng tôi lại thấy những món đồ mà ông sưu tầm được có giá trị bấy nhiêu. Không giữ riêng cho mình, ông Phẩm hiện là Phó chủ tịch hội Cổ vật TP.HCM, ông đã không ngần ngại chia sẻ, trao gửi cho nhiều bảo tàng để triển lãm cho công chúng thưởng lãm. Mới đây, ông còn gửi tặng bảo tàng TP.HCM ba chiếc ấn triện mà ông ưa thích nhất. Ông còn tặng các bảo tàng những cổ vật quý hiếm mình sưu tầm được, bổ sung cho kho cổ vật nước nhà.
| Sứ giả kết nối quá khứ - hiện tại Với ông Phẩm, tiền bạc để lại rồi cũng hết, chỉ có những tinh hoa của các bậc tiền nhân là còn mãi đến ngàn đời. Những chiếc ấn vô tri đang kể tiếp câu chuyện đời mình với lịch sử dân tộc, le lói chút ánh sáng vàng son còn sót lại của các vương triều phong kiến nước nhà. Cũng từ đây, niềm đam mê sưu tầm ấn triện lại cháy bỏng trong trái tim của người đàn ông này, ông như một sứ giả trung gian kết nối quá khứ - hiện tại, hay như người ta vẫn gọi ông là người tìm lại ánh vàng son của bóng hình quá khứ. |
Công Thư
