Đăng ký tài sản có ngăn được tài sản tham nhũng “ẩn nấp”?

Công tác PCTN không “chững lại” hay “chùng xuống”

Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho hay, công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2020 tiếp tục có những bước tiến mạnh mẽ. Tham nhũng được kiềm chế, từng bước ngăn chặn và có chiều hướng thuyên giảm.

Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, kiểm toán, chú trọng vào những lĩnh vực có nhiều nguy cơ xảy ra tham nhũng như các dự án đầu tư lớn, việc quản lý, sử dụng đất đai, tài chính công, tài sản công. Cơ quan điều tra, VKSND, TAND tập trung khám phá, đẩy nhanh tiến độ khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế, nhất là các vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm…

Theo Tổng Thanh tra, các vụ án thụ lý đưa ra xét xử đảm bảo đúng người, đúng tội, không có oan sai, bỏ lọt tội phạm, được dư luận và nhân dân đồng tình, đánh giá cao.

Ở góc độ cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga khái quát, “với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, công tác đấu tranh PCTN đạt nhiều kết quả tích cực cả về phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng”.

Theo nhận định của các chuyên gia, trong bối cảnh tác động chưa từng có do đại dịch Covid -19 gây ra, công tác PCTN đã không “chững lại” hay “chùng xuống” mà tiếp tục được duy trì, đẩy mạnh và đạt được nhiều kết quả tích cực, khẳng định mạnh mẽ quyết tâm chống tham nhũng “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ” của Đảng. Thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng có những chuyển biến tích cực.

Đánh giá như thế nào về kết quả thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng thời gian gần đây, nguyên Viện trưởng VKSND tỉnh Lâm Đồng Nguyễn Bá Thuyền cho rằng có những chuyển biến tốt.

“Theo báo cáo của Viện trưởng VKSND Tối cao, trong nhiệm kỳ 2016- 2021, tổng số tài sản thu hồi trong các vụ án tham nhũng đạt gần 80.000 tỷ đồng, tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng vượt trội so với nhiệm kỳ trước. Điều này cho thấy, biện pháp để phát hiện, thu hồi tài sản các vụ án tham nhũng kinh tế có bước chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần nhìn nhận thẳng thắn, việc thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế, tham nhũng và chức vụ thấp hơn nhiều so với số tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt và tài sản tham nhũng được ẩn nấp dưới nhiều hình thức khác nhau", ông Thuyền đánh giá.

Làm thế nào để ngăn được tài sản tham nhũng “ẩn nấp”?

Để phòng chống tham nhũng và ngăn được tài sản tham nhũng “ẩn nấp” dưới nhiều hình tinh vi, cách đây không lâu, Viện trưởng VKSND Tối cao về việc ban hành luật Đăng ký tài sản.

Xung quanh đề xuất này, trao đổi với PV Người Đưa Tin Pháp Luật, ĐBQH khóa XIII, nguyên Viện trưởng VKSND tỉnh Lâm Đồng Nguyễn Bá Thuyền cho rằng, không nhất thiết phải có luật Đăng ký tài sản. Nếu ban hành luật đó sẽ phát sinh nhiều vấn đề khác (ai là người đăng ký, quy mô đối tượng thực hiện ra sao, xác minh thế nào và cơ quan nào chịu trách nhiệm-PV). Chúng ta chỉ cần thực hiện cho thật tốt những đạo luật đã ban hành, làm một cách minh bạch, công khai.

Cũng theo ông Thuyền, hiện nay, môi trường giao dịch bằng tiền mặt dung dưỡng tham nhũng. Chính sách sử dụng tiền mặt trong giao dịch dân sự tạo điều kiện cho việc tẩu tán tài sản tham nhũng một cách dễ dàng, rửa tiền một cách hợp pháp. Việc thanh toán tiền mặt tạo điều kiện cho tệ nạn hối lộ cán bộ, công chức Nhà nước, gây ra tình trạng nhũng nhiễu của cán bộ, công chức trong quá trình xử lý sự vụ, tạo thành thói quen xấu cho người dân, muốn xong việc nhanh thì phải có “phong bì”.

Với các giao dịch dân sự như mua bán tài sản giá trị lớn, mua bán nhà đất... hầu hết đang thực hiện bằng tiền mặt, giá trị giao dịch kê khai nộp thuế thấp hơn rất nhiều lần giá trị giao dịch thật, gây thất thoát nguồn thu từ thuế rất lớn cho ngân sách Nhà nước cũng như tạo cơ hội để che giấu tài sản cá nhân do tham ô mà có…

“Theo tôi, điều cần làm là phải quản lý cả xã hội (kể cả trong Nhà nước, ngoài tư nhân) đều phải dùng hệ thống tài khoản, bằng thẻ. Tất cả giao dịch đều phải thể hiện trên tài khoản thì mới quản lý được. Khi anh mua một tài sản nào đó, anh phải chứng minh được nguồn tiền từ đâu. Tôi đã từng đi học tập ở nhiều nước và cách quản lý của họ thông qua tài khoản, thanh toán không dung tiền mặt. Doanh nghiệp tư nhân họ cũng lấy tiền như doanh nghiệp nhà nước (lấy phần trăm để tăng chi phí, giảm lợi nhuận, giảm tiền thuế, thậm chí trốn thuế…-PV)”, ông Thuyền nhấn mạnh.

Có ý kiến cho rằng, người đã tham nhũng thì không bao giờ tự mình đứng tên tài sản nên việc thu hồi tài sản tham nhũng như “bát nước hắt đi hốt lại không thể đầy”. Phải chăng chúng ta đang thiếu cơ chế xác minh tài sản nên khó thu hồi? Nhận định về vấn đề này, ông Nguyễn Bá Thuyền nhìn nhận: “Chúng ta không thiếu cơ chế pháp lý để xử lý, thu hồi tài sản tham nhũng; điều quan trọng là chúng ta vận hành cơ chế đó như thế nào, có làm hết trách nhiệm hay không. Chúng ta cũng đã có luật Phòng chống tham nhũng, quy định rất rõ về nghĩa vụ kê khai tài sản, có luật về thanh tra, rồi Bộ luật Hình sự để phát hiện hành vi và xử lý tham nhũng hay quy định về kê khai tài sản của cán bộ… Nếu phát hiện ra tài sản bất minh, cứ căn cứ vào đó để xử lý.

Thế nhưng việc xác minh tài sản cũng còn nhiều bất cập. Đối tượng cán bộ công chức trong diện phải kê khai tài sản chỉ với khoảng 1 triệu người nhưng chỉ xác minh được vài chục trường hợp. Cán bộ phải kê khai tài sản nhưng con cái họ chưa thành niên thì không phải kê khai và họ tuồn hết tài sản cho con cái họ đứng tên. Đó cũng là lý do vì sao, có người 20, 30 tuổi đã đứng tên tài sản cả trăm tỷ, nghìn tỷ. Như vậy việc kê khai có ý nghĩa gì? Kê khai phải thực chất và đúng luật”.

Hương Lan