Biển Đông 2016: Phán quyết PCA – Bước ngoặt mang tính quyết định

Năm 2016 khép lại khi những tranh chấp ở Biển Đông vẫn tiếp tục diễn biến theo chiều hướng phức tạp, khó lường. Đây được coi là một “điểm nóng” trong năm qua tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương mà cốt lõi là sự tranh chấp lãnh thổ giữa Trung Quốc và các quốc gia Đông Nam Á, cùng với đó là sự tìm kiếm và xung đột lợi ích của các nước lớn tại khu vực.

Đáng chú ý nhất trong năm 2016 là phán quyết của Tòa trọng tài thường trực PCA về vụ kiện Biển Đông. Ngày 12/7, PCA tuyên bố Trung Quốc không có “quyền lịch sử” ở Biển Đông, đồng thời tòa phủ nhận yêu sách “đường lưỡi bò” phi lý mà Bắc Kinh đơn phương vẽ ra ở vùng biển này.

Sau đó, Trung Quốc lớn tiếng phản đối phán quyết trên và tiếp tục bành trướng, bồi đắp trái phép các đá ở Biển Đông thành đảo nhân tạo và ngang nhiên xây dựng những cơ sở quân sự trên đó.

Tuy nhiên, thời gian gần đây, Bắc Kinh đã có một số điều chỉnh về sách lược, trở nên yên ắng hơn ở Biển Đông.

“Bắc Kinh không muốn làm rầm rĩ lên bởi phán quyết của tòa quá rõ ràng, Trung Quốc không có cơ sở pháp lý ở vùng biển này, nên việc làm đó chỉ có bất lợi cho họ. Về vấn đề nội bộ, Trung Quốc cũng đang chuẩn bị cho Đại hội 19 đảng Cộng sản Trung Quốc, do vậy xử lý “êm” vấn đề Biển Đông sẽ có lợi cho Bắc Kinh. Trung Quốc đã chủ động giảm tông, giảm căng thẳng để cải thiện quan hệ với ASEAN. Đó là động cơ, tính toán riêng khôn khéo của Trung Quốc. Đó chỉ là chiến thuật tạm thời, còn mục tiêu lâu dài của Trung Quốc là không đổi”, TS. Trần Việt Thái, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Học viện Ngoại giao, nhận định với PV báo Người Đưa Tin.

Theo TS. Việt Thái, Biển Đông trong năm 2016 có bước thay đổi về chất, đó không chỉ là tranh chấp chủ quyền biển đảo giữa một vài nước Đông Nam Á với Bắc Kinh mà đã trở thành vấn đề an ninh khu vực giữa Trung Quốc và ASEAN với tư cách là một khối.

“Biển Đông trở thành vấn đề quản trị toàn cầu, là tâm điểm cạnh tranh giữa các nước lớn, nơi mà một bên Trung Quốc muốn phá bỏ trật tự cũ để xây dựng trật tự mới, còn một bên là Mỹ muốn duy trì trật tự mà Washington và các nước trong khu vực đã xây dựng trong hơn 70 năm qua”, TS. Việt Thái nhận định.

Theo ông, phán quyết của PCA quá rõ ràng, một mặt nó rất có lợi về mặt pháp lý nhưng mặt khác nó khiến các bên không còn khả năng nhượng bộ về mặt đối ngoại. Điều đó ảnh hưởng rất lớn bởi thời điểm này không chỉ cần dùng vấn đề pháp lý mà phải phối hợp cả 2 kênh đối ngoại, pháp lý, cùng với truyền thông. “Do vậy, tình hình hiện nay diễn biến rất khó lường. Sự ổn định này chỉ là ngắn hạn và tạm thời, quan trọng là chúng ta phải tỉnh táo để xử lý cho phù hợp”, TS. Trần Việt Thái nhấn mạnh.

Sau một thời gian tạm yên ắng, gần đây, Trung Quốc lại tiếp tục có những động thái gây gia tăng căng thẳng ở khu vực Biển Đông khi Mỹ hồi tháng 12 cho biết Bắc Kinh đã ngang nhiên triển khai trái phép nhiều loại vũ khí, gồm cả hệ thống chống tên lửa và chống máy bay ở 7 đảo nhân tạo mà Trung Quốc bồi đắp phi pháp ở Biển Đông.

Cụ thể, theo Trung tâm nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược Mỹ (CSIS), từ tháng 6 và tháng 7/2016, Trung Quốc đã phi pháp xây dựng nhiều cấu trúc hình lục giác ở trên các đá Chữ Thập, Vành Khăn và Subi thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Trước đó, Bắc Kinh còn ngang nhiên xây dựng những bãi đáp quân sự dài trên những đảo nhân tạo này.

Hành động ngang ngược trên của Trung Quốc khiến cộng đồng quốc tế và giới học giả quan ngại bởi Bắc Kinh luôn miệng khẳng định rằng không có ý định quân sự hóa Biển Đông nhưng hành động lại hoàn toàn trái ngược.

Chưa hết, ngày 21/12 vừa qua, Tân Hoa Xã cho biết, Trung Quốc đã ngang nhiên bắt đầu những chuyến bay dân sự thường nhật tới sân bay mà nước này xây dựng trái phép ở đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam.

Đáng chú ý hơn nữa, tờ International Business Times ngày 25/12 dẫn lời giới chức quân sự Mỹ cho rằng Trung Quốc có thể đang chuẩn bị triển khai tên lửa đất đối không CSA-6b và HQ-9 từ Hải Nam tới các đảo nhân tạo chiếm giữ trái phép trên Biển Đông vào đầu năm 2017.

Cũng trong tháng 12/2016, vệ tinh tình báo Mỹ phát hiện ra hệ thống tên lửa phòng không SA-21 được Trung Quốc kéo đến căn cứ không quân Yết Dương ở Quảng Đông, nơi các lô vũ khí Trung Quốc thường dừng chân tạm thời trước khi kéo ra Biển Đông.

Tướng về hưu David Deptula, cựu Giám đốc cơ quan tình báo thuộc Không quân Mỹ chỉ rõ: “Thêm một ví dụ nữa cho thấy sự gây hấn, táo tợn của Trung Quốc trong chính sách (ở Biển Đông) mà chúng ta từng chứng kiến trong 8 năm qua”.

Trước những diễn biến đó, Bộ Ngoại giao Việt Nam tiếp tục khẳng định quan điểm Việt Nam có đầy đủ chứng cứ lịch sử và cơ sở pháp lý để khẳng định chủ quyền của mình đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa. Việt Nam phản đối mọi hoạt động xâm phạm chủ quyền của Việt Nam, phản đối các hoạt động quân sự hóa, đe dọa hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông.

Xem thêm: Trung Quốc chuẩn bị triển khai trái phép tên lửa ra Biển Đông?

Danh Tuyên