Hệ giá trị mới chưa cân xứng
Trao đổi về vấn đề này, PGS.TS Lâm Nhân, Phó Hiệu trưởng trường đại học Văn hóa TP.Hồ Chí Minh cho biết: “Về góc độ văn hóa, như trước kia, khi con người sống trong một làng, có một hệ giá trị chuẩn mực, con người phải tuân theo, trong cộng đồng làng phải kiểm soát hệ giá trị của nhau. Chỉ cần có những biểu hiện đi lệch hệ giá trị, họ đều biết và lên án, sự kiểm soát xã hội trong cộng đồng làng ngày trước rất chặt chẽ.
Sau khi “mở cửa”, sự phát triển kinh tế - xã hội rất nhanh, từ làng thành phố, thành đô thị, nhưng cái sự chuẩn bị cho hệ giá trị con người lại chưa có ở trong môi trường đô thị. Hiện giờ, hệ giá trị đó là những gì thì chúng ta vẫn còn đang lúng túng”.
Ông phân tích thêm: “Xã hội biến đổi rất nhanh, sự chuẩn mực của con người trong xã hội mới là chưa có. Bên cạnh đó, mạng xã hội và truyền thông lại quá tập trung vào việc câu view, câu like… nên đưa nhiều thông tin tiêu cực, tạo một bức tranh “xám”.
Trong khi đó, khi tiếp nhận thông tin, chỉ những người có trình độ, có tầm hiểu biết, mới có thể chọn lọc cái “tinh”, cái tốt để học theo, còn đối với những người ở trình độ thấp, họ chỉ có thể học được cái “thô”, cái xấu, không những vậy, cái xấu, cái “thô” lại được học rất dễ, rất nhanh.
Vì sự quan tâm của cả cộng đồng, xã hội đối với nhau là không có, vì vậy, khi chỉ cần có một người đứng ra thể hiện sự quan tâm, sẽ tạo ra hiệu ứng đám đông, hùa theo tung hô như gặp một “soái ca” anh hùng”.
Ông khẳng định: “Truyền thông cũng luôn có hai mặt, mà cái xấu thì học nhanh, nên chúng ta phải có sự kiểm soát các hoạt động truyền thông, khi vừa có biểu hiện tiêu cực nổi lên, phải răn dạy, chấn chỉnh ngay để những cái xấu không có cơ hội.
Những hiện tượng trục lợi từ mạng xã hội.
Khi chúng ta “mở cửa” quá nhanh, chuyển từ làng lên phố quá nhanh, trong khi đó, văn hóa không được chuẩn bị, hệ giá trị mới, chuẩn mực con người không được chuẩn bị, dẫn đến sự phát triển kinh tế - xã hội quá nhanh so với sự phát triển văn hóa”.
Chuyên gia tâm lý Lê Thị Túy cho rằng: “Trong giai đoạn phát triển mạng xã hội, mở rộng thông tin không giới hạn lại mang theo cả những hệ lụy tương đối lớn, không chỉ đối với giới trẻ mà còn tác động đến mọi thế hệ.
Không thể phủ nhận những tiện ích mà mạng xã hội mang lại trong đời sống kinh tế - xã hội, tuy nhiên, việc kiểm soát thông tin vẫn còn gặp nhiều vấn đề và chưa xử lý được, dẫn đến nhiều kẽ hở cho những kẻ gian trục lợi. Không làm tốt, nó sẽ đe dọa đến an ninh thông tin cả một quốc gia chứ không chỉ tác động đến một bộ phận đối tượng”.
Bà giải thích thêm về việc tiếp nhận những thông tin “xô bồ” trên mạng xã hội của giới trẻ: “Về mặt lối sống, khi tiếp xúc với những luồng thông tin trên mạng xã hội, với một đứa trẻ có cái “gốc” tốt, nhận được sự giáo dục tốt từ gia đình thì không sao, nhưng đối với một đứa trẻ bị thiếu hụt về giáo dục, không được uốn nắn, chúng sẽ “vồ lấy” tất cả những thông tin đó, háo hức và coi đó là sự thời thượng để chạy theo”.
Theo TS. Nguyễn Đệ, Phó Trưởng khoa Văn hóa học, đại học Văn hóa TP.Hồ Chí Minh, mạng xã hội có hai mặt, vừa tiện lợi cho mọi người cập nhật thông tin, vừa xuất hiện những kẻ lợi dụng mạng xã hội để trục lợi. “Theo quan điểm cá nhân của tôi, tôi hoàn toàn không ủng hộ những hiện tượng đó”, ông khẳng định.
Phải lành mạnh hóa mạng xã hội
Theo chuyên gia tâm lý Lê Thị Túy, trước hết, phải kiểm soát, rà soát lại thật kỹ những nội dung trôi nổi trên mạng xã hội, thứ hai là, phải đẩy mạnh đưa thật nhiều thông tin tích cực hơn những thông tin tiêu cực giật gân câu view, bên cạnh đó, việc dạy dỗ ở gia đình, nhà trường phải thực sự nghiêm túc, truyền thông phải thẳng thắn, tuân thủ luật an ninh mạng, ngay lập tức lành mạnh hóa mạng xã hội…
“Tôi ví dụ, việc bạo lực học đường, nữ sinh bị đánh hội đồng ở Hưng Yên, những thủ phạm kia một là không được nhà trường quan tâm, hai là thiếu thốn sự dạy dỗ, quản lý của gia đình, nhiều em bồng bột cho rằng mình thể hiện bạo lực ra chính là một biểu hiện anh hùng, nhưng không ngờ đó lại là tội lỗi, đáng xấu hổ.
Đó là do thiếu sự quan tâm mà sai lầm trong suy nghĩ, tư tưởng. Hiện tại, chuẩn mực đạo đức trên mạng chưa rõ ràng, từ người sản xuất bài viết đến người tương tác đều đang khá tự do”, bà phân tích.
Chuyên gia tâm lý nhấn mạnh: “Nhìn vào vụ việc chấn động livestream lên facebook khi xả súng giết chết 49 người và làm bị thương hơn 20 người tại 2 nhà thờ Hồi giáo ở Christchurch, New Zealand, ngày 15/3, mặc dù các video đã nhanh chóng bị gỡ, vẫn đặt ra thách thức với facebook, twitter và youtube khi các công ty này đang cung cấp tính năng phát video trực tuyến cho hàng trăm triệu người dùng.
Chuyên gia văn hóa Lê Thị Túy mong muốn sẽ tìm ra giải pháp diệt cỏ tận gốc.
Cần phải làm mạnh tay đối với cả những “mầm mống” cỏ dại, dù “vô danh tiểu tốt”, phải làm tốt để biết, sửa, và triệt được những hiện tượng xấu. Chắc chắn chưa thể làm triệt để ngày một ngày hai, nhưng cũng ở mức độ có thể cảnh báo trước được và hạn chế nảy sinh những hệ lụy”.
“Giải pháp tốt nhất chính là đưa vào giáo dục ngay từ đầu, chuẩn mực của con người, kiểm soát hệ giá trị, kiểm soát chặt chẽ từ gia đình, nhà trường, và trong xã hội. Nhưng quan trọng nhất phải xác định được “đỉnh” hệ giá trị của con người là gì. Bước vào một môi trường mới, phải hiểu, phải làm quen với môi trường đó thì mới có thể thích nghi, nếu không sẽ bị khủng hoảng”, PGS.TS Lâm Nhân khẳng định.
