Quan Vũ (? - 220), tự Vân Trường, quê ở Vận Thành, tỉnh Sơn Tây, miền bắc của Trung Quốc ngày nay. Ông là một trong những nhân vật lịch sử của Trung Quốc được biết đến nhiều nhất ở khu vực Đông Á, hình tượng của ông đã được tiểu thuyết hóa trong Tam quốc diễn nghĩa của La Quán Trung và sau này được khắc họa trong các dạng hình nghệ thuật như kịch, chèo, tuồng, phim ảnh...
Quan Vũ là một trong Ngũ hổ tướng nhà Thục Hán cùng với Trương Phi, Triệu Vân, Hoàng Trung, Mã Siêu.
Quan Vũ được miêu tả có khuôn mặt đỏ như gấc, mắt phượng mày tằm, râu dài hai thước, tay cầm Thanh Long yển nguyệt đao cưỡi trên ngựa Xích Thố, dáng vẻ oai phong lẫm liệt, tính tình hào hiệp, trượng nghĩa, sức chiến đấu mạnh mẽ địch vạn người. Ông là người đã góp công vào việc thành lập nhà Thục Hán, với vị hoàng đế đầu tiên là Lưu Bị. Quan Vũ cả đời phò tá huynh trưởng, vì Thục Hán mà lập nên không ít công lao. Cũng bởi tài năng và sự trung nghĩa này, ông được người đời sau tôn làm “Võ thánh”, sánh ngang với “Văn thánh” Khổng Tử.
Về cái chết của Quan Vũ, trong Tam quốc diễn nghĩa, La Quán Trung mô tả khi Quan Vũ thua chạy đến Mạch Thành, Tôn Quyền một mặt cho người đi khuyên hàng, một mặt phái Chu Nhiên và Phan Chương chặn đường rút lui của Quan Vũ ở phía sau.
Mã Trung lúc đó là một tiểu tướng dưới chướng của Phan Chương. Mặc dù vị tướng này không sở hữu võ thuật cao cường, nhưng ông lại được xem là khắc tinh của Quan Vũ. Bởi lần hiếm hoi Quan Vũ thất bại chính là lần bại trong tay Mã Trung.
Quan Vũ khi đó còn đang ở đỉnh cao trong sự nghiệp, vừa vây hãm Phàn Thành, chém Bàng Đức, bắt sống Vũ Cấm, nếu không vì Đông Ngô đánh úp Kinh Châu, Quan Vũ chưa chắc đã phải nhận thất bại. Tay cầm Thanh Long yển nguyệt đao, thân cưỡi ngựa Xích Thố, cho dù đang trong thế phải tháo chạy, cũng khó ai mà cản nổi. Tuy nhiên, Mã Trung đã dự đoán chính xác đường lui của Quan Vũ, để sớm bố trận phục kích ở một hẻm núi hiểm trở, khi Quan Vũ và Quan Bình chạy đến quân phục hai bên đổ ra. Quan Vũ ngã ngựa, bị Mã Trung bắt được. Sự kiện này đủ để thấy Mã Trung là người cũng có mưu lược hơn người.
Sau khi bắt được Quan Vũ, Mã Trung đem đến dâng cho Tôn Quyền. Tôn Quyền chém Quan Vũ. Quan Vũ chết rồi, con ngựa Xích Thố bị Mã Trung bắt được, đem về dâng Tôn Quyền. Tôn Quyền thưởng cho Mã Trung cưỡi. Con ngựa ấy mấy hôm không chịu ăn cỏ rồi cũng chết.
Mã Trung là một viên tướng không mấy nổi danh trong tập đoàn chính trị Đông Ngô.
Tuy chiến công có được do việc đánh lén vốn không phải là điều gì lấy làm vinh quang, nhưng việc Mã Trung đã đẩy Quan Vũ vào cửa tử vẫn là điều không thể thay đổi.
Sử gia Lê Đông Phương xem việc Quan Vũ bị tóm dưới tay một viên tiểu tướng như Mã Trung là "chết về tay một nhân vật hạng tư hạng năm, thật đáng than thở, thật đáng đau buồn".
Sử sách đề cập rất ít tới Mã Trung. Ông giữ chức Tư mã dưới quyền tướng Phan Chương của Đông Ngô thời Tam quốc trong lịch sử Trung Quốc.
Năm 219, ông theo Phan Chương tham gia chiến dịch đánh chiếm Kinh châu và truy kích Quan Vũ. Theo Ngô chủ truyện trong Tam quốc chí, khi Quan Vũ chạy đến Chương Hương thì Mã Trung bắt được. Ngoài Quan Vũ, Mã Trung còn bắt được con Quan Vũ là Quan Bình cùng đô đốc Triệu Lũy.
Sau đó cha con Quan Vũ bị giết ở Lâm Thư. Sử sách chép không thật rõ ràng do ai trực tiếp giết, các sử gia cho rằng Phan Chương và Mã Trung bắt cha con Quan Vũ ở Chương Hương và mang tới Lâm Thư giết, theo mệnh lệnh của Tôn Quyền. Sau đó sử sách không nhắc tới Mã Trung.
Video: Quan Vũ chém tướng để tỏ lòng trung.
Quốc Tiệp (t/h)
