Nhắc đến danh hoạ Bùi Xuân Phái, giới mộ điệu thường nhắc đến dòng tranh "Phố Phái" đỉnh cao của nền mỹ thuật Việt Nam. Ngoài những bức tranh về phố cổ, về cảnh sắc từng ngõ phố, con đường đậm chất Hà Nội thì những bức tranh phố xá ngày xuân của danh họa Bùi Xuân Phái cũng làm nhiều người ngạc nhiên bởi những nét vẽ tài hoa, sống động.
Nửa đêm cũng dậy vẽ tranh…
Họa sĩ Bùi Thanh Phương cho phóng viên biết, danh họa Bùi Xuân Phái đã để lại cho ông và gia đình vốn quý về giá trị văn hóa, những bức tranh đậm chất phố cổ Hà Nội và rất “Phái”. Theo lời kể của anh Phương, ngày tết, họa sĩ Bùi Xuân Phái thường ngồi vẽ những tác phẩm, những bức tranh, thiệp tết để dành tặng bạn bè. Cụ Phái thường có thói quen là vẽ thiệp chúc mừng năm mới để gửi đến những người thân thiết, tri kỷ. Anh Bùi Xuân Phương cho biết, bưu thiếp chỉ nhỏ bằng lòng bàn tay, tùy vào năm mà họa sĩ Bùi Xuân Phái vẽ họa tiết vào bưu thiếp, như cụ thường vẽ 12 con giáp, ứng với từng năm để làm quà cho các bạn của mình.
Hoạ sĩ Bùi Thanh Phương
Họa sĩ Bùi Thanh Phương cho biết: “Mỗi khi tết đến xuân về, là nhà tôi tràn ngập không khí ấm áp. Vào những ngày cuối năm, nhiều người bạn đã nhờ cha tôi vẽ thiệp chúc mừng năm mới, thời đó chỉ những người bạn thân với cha tôi mời nhờ như vậy, vì bạn của hoạ sĩ Bùi Xuân Phái chủ yếu là những người làm nghệ thuật với nhau nên hiểu nhau.
Hồi đó, tranh tết, tranh phố cổ được các hoạ sĩ như Nguyễn Tư Nghiêm và cha tôi tặng nhau là chuyện bình thường. Ngoài tranh phố cổ ra thì tranh vẽ về không khí Tết Nguyên đán, phong cảnh mùa xuân cũng được cha tôi vẽ rất nhiều để tặng bạn bè”.
Thiệp chúc tết do danh hoạ Bùi Xuân Phái vẽ
Họa sĩ Bùi Thanh Phương tâm sự, những bức tranh phố cổ của danh hoạ Bùi Xuân Phái viết đều có những nét riêng. Ngày đó, người ta tặng thiệp, tặng tranh cho nhau cũng là sự trân trọng tình cảm với nhau. Theo họa sỹ Phương, danh hoạ Bùi Xuân Phái thường vẽ những tác phẩm của mình vào những lúc có cảm xúc, kể cả đó là nửa đêm. Có thời gian, ông chỉ vẽ vào ban đêm và vẽ rất nhanh là hoàn thành tác phẩm.Vì thế, nhiều khi vội để đuổi theo cảm xúc, họa sỹ cũng không cầu kỳ trong việc lựa chọn giấy vẽ. Cứ thấy trước mắt có tờ giấy nào còn phẳng phiu và có màu trắng là ông vẽ ngay.
Danh hoạ Bùi Xuân Phái và con trai Bùi Thanh Phương
Theo đó, tại ngôi nhà trên phố Thuốc Bắc của gia đình hoạ sĩ Bùi Xuân Phái ngày nay cũng còn treo nhiều bức tranh phố cổ mang phong cách Bùi Xuân Phái. “Phố Phái” được chia thành ba khu vực với ba căn phòng, trưng bày từng chủ đề mà họa sĩ đã sáng tác. Được trưng bầy nhiều nhất vẫn là tranh đề tài phố cổ Hà Nội. Đây là ngôi nhà lưu giữ nhiều kỷ niệm và chứng kiến cuộc đời cũng như sự nghiệp của họa sĩ Bùi Xuân Phái.
Căn nhà nằm trong một con ngõ nhỏ nhưng vào bên trong khá rộng. Tranh của danh hoạ họ Bùi được treo khắp nhà và dọc cầu thang đi lên tầng hai. Hiện nay, gia đình vẫn giữ lại những đồ đạc và cọ vẽ của danh hoạ, để những ai vào thăm đều nghĩ rằng, cụ Phái vừa đi đâu đó, rồi lại về để lại sáng tạo những bức tranh mang đậm văn hoá Hà Nội.
Tranh của hoạ sĩ Bùi Xuân Phái
Tôi luôn ám ảnh giây phút cuối đời của cha mình…
Hoa sĩ Bùi Thanh Phương tâm sự: “Cho đến bây giờ, đến bản thân tôi cũng không lý giải nổi vì sau cha tôi lại có sự sáng tạo nghệ thuật dồi dào như vậy. Danh từ “phố Phái” được đến từ những bức trang ông vẽ phố cổ Hà Nội. Chỉ cần một nét riêng là tranh của Bùi Xuân Phái đã rất khác, nhiều hoạ sĩ cũng từng nhận xét rằng, cùng một góc phố Hàng Mắm hay Hàng Bạc, Hàng nón hay Hàng Khoai, nhưng dưới nét vẽ của Bùi Xuân Phái người xem thấy vô vàn biến tấu, không trùng lặp, mỗi bức tranh chứa đựng một tâm trạng, riêng biệt, lung linh ở mỗi bức một sắc độ ánh sáng khác.
Với những bức tranh tả không gian Hà Nội như ngôi đền Bạch Mã, với cây đa Ngõ Gạch, với những tấm bia Văn Miếu, ... thì nhiều hoạ sĩ vẽ. Tuy nhiên, mỗi lần vẽ, Bùi Xuân Phái đều có những nét chấm phá khác nhau…”.
Tranh phố cổ của Bùi Xuân Phái
“Khi còn là một cậu bé, tôi đã thường xuyên quanh quẩn bên cha mình để xem ông vẽ, ngày đó tôi gầy và còi cọc lắm, mỗi khi ông có bạn bè đến chơi, tôi như “trợ lý” của ông khi thì lấy nước chè hay mang tranh ông mới vẽ cho bạn cùng thời với ông xem. Đến giờ, tôi vẫn ám ảnh giây phút cuối cùng của ông, ánh mắt ông lạ lắm, như thanh thản, không luyến tiếc trần thế… Tôi luôn tự hào vì mình của danh hoạ nổi tiếng Bùi Xuân Phái”.
Những bức tranh phố cổ của Bùi Xuân Phái có đặc trưng là những mái ngói, những bức tường rêu phong, cổ kính.
Danh hoạ Bùi Xuân Phái
Chia sẻ về các bức tranh vẽ về phố cổ Hà Nội của cha mình, hoạ sĩ Bùi Thanh Phương cho biết, các bức tranh ấy được vẽ bằng nhiều chất liệu khác nhau, tuy nhiên “chất Hà Nội” trong tranh “phố Phái” vẫn được thể hiện rõ.
“Nhiều người hỏi tôi rằng, vì sao một hoạ sĩ bé nhỏ, gầy gò như Bùi Xuân Phái lại có những nét vẽ lắng đọng, đầy nét bứt phá như vậy? Là do cha tôi có một tâm hồn phong phú và có nét bút “thần”, lúc sáng tạo nghệ thuật ông nhẹ nhàng lắm, không có áp lực gì… Chính vì thế, những bức tranh của ông rất tự nhiên…”. - Bùi Thanh Phương cho biết.
Lạc Thành
