Thôn nhiều không
Một ngày đầu tháng 8/2017, chúng tôi có dịp ghé thăm những hộ gia đình làm nghề chài lưới ở thôn 5, xã Thạch Định, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa. Chỉ cách trung tâm thị trấn Kim Tân, huyện Thạch Thành chừng 300m nhưng dường như ở đây đang tồn tại một thế giới khác hẳn. Đó là nơi trú ngụ của các con đò cũ kĩ, vài túp lều nát chênh vênh trên sông của xóm chài “nhiều không”: Nhà, tiền, chữ, việc…
Khi chúng tôi đến, dù trời đang đổ mưa nhưng một vài hộ dân của thôn vẫn đạp con thuyền nhỏ (hay gọi là nốc), mải miết kéo chài trên sông Bưởi, phía dưới chân cầu Kim Tân tìm cá. Được biết, tại điạ phận thôn 5, chỉ có khoảng 15 hộ gia đình sống chủ yếu trên những chiếc thuyền chài.
Thấy người lạ đến, vợ chồng ông Nguyễn Văn Thọ (58 tuổi) ân cần chào đón. Trong khoang thuyền của gia đình lúc này có khoảng vài chục con cá rô phi và một mớ cá đục. Đối với gia đình ông Thọ, số cá đánh được ấy cũng là một may mắn trong ngày mưa gió, đem bán cho hàng chợ được chừng khoảng 100.000 đồng.
Vợ chồng ông Thọ cùng 5 người con lênh đênh trên dòng sông Bưởi bằng nghề chài lưới từ nhiều năm nay. Cuộc sống của gia đình gắn với dòng sông này từ đời cha ông. Mặc cho mưa gió, nắng nóng và cả sự ô nhiễm của dòng nước, mọi sinh hoạt của gia đình vẫn ở trên khúc sông này.
Cuộc sống lênh đênh, cực khổ của những phận đời trên dòng sông Bưởi.
Cả 5 đứa con của vợ chồng ông Thọ sinh ra, lớn lên trên chiếc thuyền chài và chưa một lần được tới trường. Vợ chồng ông mù chữ, nay những đứa con cũng chẳng biết viết nổi cái tên của mình. 3 đứa con gái đầu của ông Thọ vì mù chữ nên chỉ gả cho những người cùng làm nghề chài lưới trên sông. Cái nghèo đói cứ đeo bám dai giẳng, từ bé 2 đứa con trai ông Thọ là Nguyễn Văn Sơn (SN 1999), Nguyễn Văn Dũng (SN 2002) đã sớm phải xa bố mẹ đi làm thợ phụ hồ kiếm sống.
Sân chơi của lũ trẻ là bãi bồi bên sông hay đầu mũi thuyền, nơi mà những nguy hiểm luôn rình rập bất cứ lúc nào. Chúng chỉ biết chí chóe chơi đùa với nhau, bởi bố mẹ đều vắng nhà từ tờ mờ sáng, mà những đứa trẻ trên bờ cũng chả ai dám xuống chơi.
Dọc theo dòng sông Bưởi đoạn chảy qua huyện Thạch Thành có hàng trăm hộ dân vạn chài sinh sống. Do đặc thù sông nước và phương thức mưu sinh, đa phần họ đều là những người ít học hoặc thất học.
Nằm sát thuyền của ông Thọ là nơi trú ngụ của gia đình anh Trần Văn Văn (SN 1972). Anh Văn tâm sự, ngày trước vì nghèo đói, mù chữ nên chẳng cô gái nào chịu theo anh về làm vợ. Mãi đến năm 35 tuổi, thấy hoàn cảnh anh đáng thương nên một gia đình trong xóm chài đã gả con gái cho. Sau gần 10 năm về ở với nhau, vợ chồng anh cũng đã sinh được 2 bé gái.
Đa số người dân chài đều mơ một cuộc sống trên bờ.
Mơ một mảnh đất “cắm dùi”
Cuộc sống sông nước vốn tiềm ẩn nhiều nguy hiểm, nhất là vào mùa mưa lũ. Vậy mà bao năm nay, anh Văn cùng với gia đình mình sống lênh đênh trên một con thuyền neo đậu ở sông Bưởi. Anh là lao động duy nhất trong nhà, nuôi mẹ già, vợ và 2 đứa con nhỏ.
“Thương mẹ già, thương vợ con nhiều lắm, muốn có một mảnh đất “cắm dùi” để sinh sống, nhưng khổ nỗi chúng tôi không có tiền để mua đất”, anh Văn ngậm ngùi nói.
Thời gian gần đây, dòng dông Bưởi bắt đầu bị ô nhiễm bởi các nhà máy xả thải trái phép. Vậy mà đa số các hộ dân ở đây vẫn sử dụng nguồn nước bẩn kia để sinh hoạt hằng ngày từ ăn, uống, tắm giặt…
Cuộc sống nghèo đói khiến cả gia đình ông Thọ đều mù chữ.
“Mưu sinh bằng nghề chài lưới trên sông, đến nay tôi vẫn chưa có một ngôi nhà để lo cho con cái chỗ ăn ở. Quanh năm lo cơm áo gạo tiền, chẳng đứa nào được đi học. Nước sông thì ngày càng ô nhiễm, cá tôm cũng không sống nổi. Chúng tôi mơ ước được lên bờ sống như mọi người, chính quyền địa phương đã tạo điều kiện bán đất với giá rẻ, nhưng làm nghề chài lưới lấy đâu ra vài chục triệu mà mua đất”, ông Nguyễn Văn Thanh (SN 1962), một hộ dân sinh sống trên sông Bưởi chia sẻ.
Về phía chính quyền địa phương, các cán bộ cũng đã đưa ra những chính sách ưu đãi, bán đất với giá rẻ nhưng người dân không có tiền mua. Vào khoảng tháng 6/2015, khi nhà máy mía đường Hòa Bình xả thải làm ô nhiễm nguồn nước trên sông Bưởi, chính quyền huyện Thạch Thành đã phải hỗ trợ gạo cho bà con làng chài.
Cuộc sống vất vả, không có việc làm hay một tấc đất “cắm dùi” đã trở thành dòng xoáy nhấn chìm họ. Nhưng những hi vọng và khát khao về một sự ổn định vẫn le lói, âm ỉ cháy trong tâm hồn những con người lam lũ ấy. Họ tin sẽ có một điều kì diệu xuất hiện và trở thành bước ngoặt lớn trong cuộc đời.
Chia tay những mái thuyền bên bờ sông Bưởi đang gồng mình để tồn tại, chúng tôi không khỏi day dứt.
Thiện Quyền
