ĐBQH nói về nguyên tắc “cho con cá và cần câu” để giảm nghèo

Ngày 30/10, Quốc hội dành cả ngày để thảo luận ở hội trường về việc triển khai thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia.

Phát biểu ý kiến, đại biểu Đinh Thị Ngọc Dung (đoàn Hải Dương) cho rằng, mục tiêu của chính sách giai đoạn 2021-2025 là đồng thời thực hiện mục tiêu của chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất, vừa thực hiện mục tiêu của chính sách an sinh xã hội.

Trong khi đó, có nhiều loại hộ nghèo khác nhau với các nguyên nhân nghèo khác nhau: nghèo do không có vốn, không có đất canh tác, do già, ốm đau, tai nạn không có sức lao động, do thiếu kiến thức, kỹ năng lao động, do không chăm chỉ.

"Để chính sách thu hút đầu tư vào sản xuất phát huy hiệu quả, cần tách bạch mục tiêu trong từng chính sách, không nên lồng ghép mục tiêu an sinh xã hội trong chính sách hỗ trợ phát triển. Chính sách hỗ trợ cần được xây dựng dựa trên quan hệ và các quy luật của thị trường, phù hợp với điều kiện thực tế", bà Dung nói.

Đại biểu cho rằng, chính sách hỗ trợ phát triển về nâng cao năng suất và hiệu quả kinh tế nên hướng tới các doanh nghiệp, hộ gia đình có năng lực sản xuất. Còn chính sách an sinh xã hội, trợ giúp hộ đói, hộ nghèo hướng tới các đối tượng người già, người yếu thế không có khả năng lao động, người dân tộc vùng sâu, vùng xa.

Theo bà Dung, có như vậy mới phát huy được toàn diện từng chính sách, đáp ứng mục tiêu giảm nghèo đa chiều, bao trùm, bền vững, hạn chế được tái nghèo, phát sinh nghèo.

Về đối tượng thụ hưởng chính sách, đại biểu cho rằng ở giai đoạn này, cách tiếp cận chính sách của hỗ trợ sản xuất đã có sự thay đổi.

Theo đó, từ chỗ hỗ trợ cho người dân con cá chuyển sang hỗ trợ cần câu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy đâu phải ai có cần câu cũng đều biết cách câu. Chính vì thế, trong thời gian qua, các mô hình phát triển sản xuất nông nghiệp, các mô hình kinh tế triển khai ở các địa phương, phần lớn mức chi và tổ chức thực hiện vẫn còn theo cách làm cũ.

Điều này khiến chất lượng cuộc sống người dân chưa được cải thiện, nâng cao một cách thực chất. Đại biểu cho rằng, muốn giảm nghèo bền vững, nguyên tắc “cho con cá và cho cần câu” phải được cân nhắc áp dụng phù hợp cho từng hoàn cảnh hộ nghèo, từng thời điểm.

Bà Dung cho rằng, các chính sách hỗ trợ trực tiếp hiện nay quan trọng nhưng không nên làm đại trà trong một thời gian dài. Chỉ tập trung hỗ trợ cần câu cho những người biết câu, chuyển từ hình thức cho không là chủ yếu sang cho vay.

Đề cập đến những kết quả thực hiện 3 chương trình mục tiêu quốc gia, trong đó có tỉ lệ hộ nghèo giảm, đại biểu Trần Đức Thuận (đoàn Nghệ An) cho rằng đây là thành tích rất lớn, nhất là giữa bối cảnh đại dịch Covid-19 và những tác động bất lợi đến từ tình hình thế giới.

Tuy vậy, nhiều nội dung, chỉ tiêu của chương trình vẫn chưa được như kỳ vọng, đáng chú ý là việc chậm giải ngân vốn, điều này không chỉ gây lãng phí tiền bạc mà các mục tiêu tốt đẹp chương trình muốn hướng tới cũng chưa kịp đến với người nghèo.

Về nguyên nhân, ông Thuận nhìn nhận khách quan có, chủ quan có, "nhưng chủ quan vẫn là chính". Điển hình là việc ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện còn chậm, một số vướng mắc trong quá trình triển khai chưa được giải quyết kịp thời, sự phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương chưa chủ động.

Đặc biệt, cán bộ làm công tác giảm nghèo chưa đảm bảo, chủ yếu kiêm nhiệm, còn hạn chế về năng lực; còn tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm…

Để giải quyết những hạn chế vừa nêu, ngoài những giải pháp được nêu trong báo cáo giám sát, ông Thuận đề nghị tăng cường công tác tuyên truyền, chủ động nắm bắt những vướng mắc trong việc triển khai để kịp thời khơi thông.

Đại biểu Thuận nhấn mạnh giải pháp phát động tinh thần tương thân tương ái, "tỉnh giàu giúp tỉnh nghèo, huyện giàu giúp huyện nghèo, xã giàu giúp xã nghèo, gia đình giàu giúp gia đình nghèo". Cùng đó là khuyến khích doanh nghiệp tạo công ăn việc làm cho người nghèo, thông qua các chính sách ưu đãi để thu hút đầu tư.

"Phải giải quyết bài toán con cá và cần câu, trước khi nghĩ đến vấn đề tạo việc làm cho người nghèo thì cũng cần quan tâm bảo đảm các nhu cầu thiết yếu của họ như chỗ ở, sức khỏe, học hành…", ông Thuận nói.