Quy định một đằng, hướng dẫn một nẻo?
Trong thời gian qua, một số doanh nghiệp nhập khẩu linh kiện xe ô tô từ Hàn Quốc đã bị hải quan áp thuế nhập khẩu xe nguyên chiếc, điển hình là vụ việc Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam và Công ty Hyundai Vinamotor, bị Chi Cục hải quan quản lý KCN Bắc Giang và Chi Cục hải quan Tây Đô áp thuế nguyên chiếc cho lô hàng linh kiện kiện ô tô Hyundai Mighty và Hyundai County.
Phụ tùng ô tô
Về vụ Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam bị ấn định thuế nhập khẩu xe nguyên chiếc, năm 2010, công ty này đã mở tờ khai nhập khẩu một số lô hàng linh kiện ô tô mua của Công ty K.A.M International, Hàn Quốc. Trong quá trình kiểm tra, Chi Cục hải quan quản lý KCN Bắc Giang đã phát hiện một số linh kiện không “rời rạc” theo quy định tại Quyết định 05/2005/QĐ-BKHCN của Bộ Khoa học và Công nghệ.
Theo quy định về tiêu chuẩn độ rời rạc của linh kiện ô tô, dạng CKĐ, các linh kiện phải rời rạc, chưa sơn tĩnh điện, chưa hàn tán. Trong lô hàng mà Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam mở tờ khai nhập khẩu thì các bộ phận, như ghế lái, ghế phụ đã được lắp vào xương ghế; kính đã được lắp vào khung, gioăng kính và khóa. Do đó, Chi Cục hải quan quản lý KCN Bắc Giang đã có quyết định ấn định thuế xuất nhập khẩu nguyên chiếc đối với lô hàng. Số thuế mà Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam phải nộp cho một lô hàng là hơn 49 tỷ đồng, tăng 36 tỷ đồng so với thuế xuất linh kiện mà doanh nghiệp kê khai.
Phản ứng về việc Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam đã “thỉnh thị” Bộ Khoa học và Công nghệ, đề nghị cho biết các linh kiện này có đáp ứng độ rời rạc theo quy định của pháp luật hay không. Tại Công văn 3031/BKHCN-ĐTG, ngày 13/1/2011, Bộ Khoa học và Công nghệ lại cho rằng, mức độ rời rạc của các linh kiện trên là “chấp nhận được”. Tuy nhiên, trước đó trả lời Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng Cục hải quan, Bộ Khoa học và Công nghệ lại khẳng định là độ rời rạc của bộ linh kiện không đáp ứng quy định của pháp luật.
Mới đây, Bộ Tài chính cũng có công văn “đồng tình” với Bộ Khoa học và Công nghệ rằng, lô hàng của Tổng Công ty công nghiệp ô tô là đáp ứng độ rời rạc. Mặc dù Quyết định 05/2005/QĐ-BKHCN đã quy định khá rõ tiêu chuẩn về độ rời rạc và nhiều linh kiện nhập khẩu không “rời rạc” đúng như mô tả tại quyết định này.
Nhưng, với cách chỉ đạo bằng công văn của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài chính đã giúp doanh nghiệp nhập khẩu “lách” Quyết định 05/2005/QĐ-BKHCN. Như vậy, cơ quan hải quan có “nguy cơ” phải xem lại quyết định ấn định thuế xuất nguyên chiếc và Nhà nước có nguy cơ mất hàng trăm tỷ đồng.
Về sự vênh nhau giữa văn bản quy phạm pháp luật và công văn “hướng dẫn”, Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, Bộ Tư pháp khẳng định, công văn không thể thay thế văn bản quy phạm pháp luật. Cơ quan có thẩm quyền phải áp dụng đúng nội dung văn bản quy phạm pháp luật.
Công nghệ lắp ráp phụ tùng ô tô. Ảnh minh họa
Phía sau những lô hàng “linh kiện”
Phía sau việc tranh cãi về áp dụng mức thuế nào đối với lô hàng linh kiện không đủ độ rời rạc này không đơn thuần chỉ là việc áp dụng thuế xuất mà còn là một cuộc đấu tranh chống tiêu cực và gian lận thuế, thương mại của doanh nghiệp.
Hiện nay, đang có dấu hiệu doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài bắt tay nhau để phá vỡ hàng rào thuế “xe nguyên chiếc” nhằm trục lợi. Cách “hướng dẫn luật” của các bộ đã gián tiếp tạo điều kiện thuận lợi cho những hành vi gian lận và trái pháp luật này.
Thủ đoạn lách luật của các doanh nghiệp hoàn toàn không mới. Doanh nghiệp nước ngoài thuê một doanh nghiệp trong nước có chức năng, nhà máy lắp ráp ô tô lắp ráp thuê. Để có linh kiện lắp ráp, doanh nghiệp nước ngoài đã dựng lên một pháp nhân Việt Nam, đứng ra nhập khẩu linh kiện (có thể trực tiếp nhập khẩu hoặc nhập khẩu theo ủy thác của doanh nghiệp lắp ráp thuê) và mua lại lô hàng ô tô nguyên chiếc mà doanh nghiệp lắp ráp thuê vừa lắp ráp xong.
Đằng sau những lô hàng nhập khẩu gây tranh cãi, đang nổi lên những dấu hiệu về mối quan hệ không bình thường giữa Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam và Công ty K.A.M International.
Công ty K.A.M International, một doanh nghiệp Hàn Quốc chuyên cung cấp linh kiện các loại xe của hãng Hyundai, đã có hợp đồng hợp tác với Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam. Theo đó, Công ty K.A.M International thuê Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam lắp ráp ô tô tải Hyundai Mighty và ô tô khách Hyundai County, với số lượng dự kiến khoảng 2000 đến 3000 xe/năm. Vậy, Công ty K.A.M lấy đâu ra linh kiện để thuê lắp ráp?
Câu trả lời không khó. Để có linh kiện, Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam đã ký hợp đồng mua bán linh kiện với chính K.A.M International và theo yêu cầu của K.A.M, Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam chỉ định Công ty CP Hyundai Dong Vang làm thủ tục nhập khẩu linh kiện xe ô tô tải Hyundai Mighty và ô tô khách Hyundai County vào Việt Nam. Theo thông tin từ các cơ quan của Tổng Cục hải quan thì linh kiện nhập khẩu đủ cả một chiếc xe, trừ lốp và ắc quy.
Như vậy, sau khi Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam lắp ráp thuê xong thì một chiếc xe lắp ráp tại Việt Nam cũng không khác gì một chiếc xe lắp ráp tại Hàn Quốc. Công ty Hyundai Dong Vang lại là “khách hàng” mua lại những chiếc xe mà Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam cho ra lò. Đây chính là cách mà K.A.M nhận lại xe đã thuê lắp ráp?
Những lô hàng mà Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam bị ấn định thuế nguyên chiếc khi làm thủ tục nhập khẩu cũng nằm trong số linh kiện mà Công ty K.A.M International chuyển đến Việt Nam để lắp ráp. Lô hàng này được vận chuyển đến Việt Nam theo hợp đồng nhập khẩu mà Công ty Hyundai Dong Vang ký với Công ty K.A.M Nternational. Song, Công ty Hyundai Dong Vang đã không làm thủ tục mở tờ khai mà Tổng Công ty công nghiệp ô tô Việt Nam đã làm thủ tục này để rồi bị ấn định thuế với số thuế phải nộp hàng chục tỷ đồng. Vậy, thực chất lô hàng trên có phải là của Tổng Công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam?
Việc các cơ quan chức năng không kiểm soát được doanh nghiệp lắp ráp, để các doanh nghiệp này mang xe nguyên chiếc vào Việt Nam dưới dạng linh kiện để tránh thuế đã là một lỗ hổng lớn khiến Nhà nước mất hàng nghìn tỷ đồng tiền thuế do không áp được thuế xuất nguyên chiếc mà còn khiến các doanh nghiệp sản xuất xe trong nước có tỷ lệ nội địa hóa cao khó mà cạnh tranh với xe “nguyên chiếc Hàn Quốc lắp ráp tại Việt Nam”.
Cách mà Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài chính đã hướng dẫn giải quyết vụ việc đã tạo tiền lệ để các doanh nghiệp tiếp tục nhập khẩu những lô hàng “không rời rạc” gây phương hại cho lợi ích của Nhà nước và sản xuất của doanh nghiệp nội địa làm ăn chân chính.
Việt Dũng
