Chính nạn đói này đã vĩnh viễn thay đổi dân số của quốc đảo nhỏ bé, nơi có khoảng gần 2 triệu người đã chết. Điều đặt biệt là đằng sau tai họa khủng khiếp này có sự “nhúng tay” của chính phủ Anh.
"Sát thủ giấu mặt" lộ diện
Vào giữa thế kỷ XIX, một căn bệnh bí ẩn, giống như nấm, đã biến tất cả khoai tây thành... bột đen, dẫn tới nạn đói khủng khiếp cho gần 2 triệu người Ireland. Mãi tới tận gần đây, nhờ kỹ thuật phân tích ADN, các nhà khoa học mới bắt đầu tìm ra được chân dung của "sát thủ giấu mặt" của hơn 150 năm qua. Đó là chứng bệnh mà các nhà khoa học gọi với cái tên: mầm bệnh Phytophthora hay còn gọi với cái tên khác là dịch tàn rụi.
Năm 1845, dịch tàn rụi đã hủy hoại hết 40% số khoai tây của người Ireland. Thế nhưng năm sau đó mới thực sự là thảm họa, vì nông dân gần như mất trắng. Năm 1847 cũng không khá gì hơn, và nhiều tác nhân khác như đói kém, di cư và bệnh tật cũng tham gia "chiến dịch" tàn phá này. Vì thế, năm 1847 được gọi là Năm 47 đen tối. Mặc dù từ 1847 đến 1851 không bị bệnh tàn rụi phá hại, nạn đói vẫn tiếp tục hoành hành do thiếu giống khoai tây để canh tác. Hơn nữa, người dân vẫn dè dặt không dám trồng nhiều vì sợ bệnh tàn rụi lại làm họ tiếp tục trắng tay....
Theo các nhà khoa học Ireland thời điểm đó, khoai tây chứa nhiều chất dinh dưỡng như protein, carbohydrate và vitamin C rất cần cho cơ thể nhưng lại thiếu vitamin A và calci. Để đáp ứng đủ nhu cầu về dưỡng chất, mỗi ngày một người phải ăn hết 3kg khoai tây. Theo sử liệu còn sót lại, mỗi bữa ăn một người nông dân đã phải "chén" hết... 15 củ khoai tây. Tuy nhiên, chính vì căn bệnh quái ác khiến hầu hết những ruộng khoai tây biến thành bột đen đã khiến người dân Ireland phải trải qua một nạn đói khủng khiếp chưa từng xảy ra trong lịch sử của đất nước nhỏ bé này.
Nạn đói khoai tây ở Ireland đã kéo dài trong ba năm, từ 1845 đến 1847, nhưng đã khiến cho hơn một triệu người phải chết đói hoặc phải tìm đường di cư. Bên cạnh đó, trên 50.000 người khác chết vì bệnh tật: thương hàn, scurvy, kiết lỵ, v.v...
Tại thời điểm đó, thủ tướng của Ireland- ông Benjamin Disraeli đã viết trong một bản đánh giá của cá nhân mình rằng: “ Cuộc điều tra dân số vào năm 1841 của Ireland cho thấy: Dân số đạt khoảng 8 triệu người, trong đó 2/3 số dân này hoàn toàn phụ thuộc vào nông nghiệp để tồn tại. Và khoai tây là thực phẩm họ trông chờ vào để lấp đầy dạ dày của mình. Nhưng sự thật tàn khốc đã xảy ra vào năm 1845, khi một loạt virut khủng khiếp tấn công đồng ruộng của người nông dân, khiến cho tất cả khoai tây đều biến thành một thứ bột đen gớm ghiếc. Khi mọi việc đang trở nên tồi tệ thì chính quyền mẫu quốc (chỉ Anh) lại vẫn tỏ vẻ rất lạc quan và coi như không có chuyện gì xảy ra”.
Sự can dự của chính phủ Anh
Khi virut chưa rõ tên và nguồn gốc khiên cho khoai tây bị chết hàng loạt, chính quyền Ireland khi đó đã có công điện khẩn cầu sự cứu giúp từ mẫu quốc là nước Anh. Tuy nhiên, trái với sự mong đợi từ người dân Ireland, chính quyền Anh đã vô cùng thờ ơ khi coi rằng
Ireland không nằm trong quyền quản lý của nước này. Vì thế họ không phải chịu trách nhiệm trước nạn đói khủng khiếp đang xảy ra tại đây. Chính vì sự thờ ơ và vô trách nhiệm của Anh mà trong năm 1845, 1/3 diện tích khoai tây ở Ireland đã bị mất trắng. Và chỉ một năm sau đó, diện tích này đã lên tới 3/4.
Đứng trước tình trạng như vậy, vào năm 1845 thủ tướng Anh khi đó là ông Robert Peel đã bí mật mua từ Mỹ ngô và bột mỳ với tổng giá trị lên tới 100.000 bảng Anh. Tuy nhiên do thời tiết xấu nên mãi đến tháng 2 năm 1946, số hàng này mới đến được Ireland. Tưởng chừng số hàng này sẽ được phát cứu đói cho dân Ireland, tuy nhiên, người dân muốn được sử dụng đều phải bỏ tiền để mua với giá cắt cổ.
Một điều đáng ngạc nhiên nữa là Anh còn đưa ra các chính sách hạn chế sự hỗ trợ về mặt vật chất của các nước khác cho người dân Ireland . Năm 1845, chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố sẽ trợ cấp cho Ireland khoảng 10.000 bảng Anh. Nhưng Nữ hoàng Anh Victoria khi đó chỉ xin trợ cấp 1000 bảng Anh, sau đó vị nữ hoàng này đã quyết định trợ cấp cho vùng bị nạn đói ở Ireland chỉ có... 2000 bảng Anh. Đứng trước chính sách nghiêm ngặt của Anh, để có thể cứu trợ kịp thời cho người dân Ireland hàng ngày phải đối mặt với cái đói dày xéo, chính phủ Sudan và Thổ Nhĩ Kỳ khi đó đã bí mật chuyến tới nước này 3 thuyền chở đầy lương thực. Nhưng sau đó cả 3 chiếc thuyền này đều bị lính Anh bắt được và thu gọn.
Không chỉ dừng lại ở đó, mặc dù nạn đói hoành hành, nông dân Ireland vẫn phải chịu gánh nặng sưu thuế, tiền thuê đất và lương thực xuất khẩu cho các chúa đất người Anh. Tất cả các loại lương thực khác như ngô, lúa mì, lúa mạch và yến mạch đều phải xuất khẩu sang Anh, kết quả là nông dân chỉ còn khoai tây làm nguồn thức ăn chính cho cả người lẫn gia súc.
Tranh cãi về trách nhiệm
Trong nạn đói lớn ở Ireland, do diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp nên các chủ trang trại mà đa phần là người Anh đều có nhu cầu đuổi người làm ra khỏi đất của mình. Trong các tư liệu lịch sử còn lưu giữ lại thì từ năm 1849-1854, đã có khoảng 250.000 người Ireland chính thức mất nhà cửa khi bị chủ đất đuổi đi. Trong hoàn cảnh bế tắc này, nhu cầu di cư sang các quốc gia khác đã trở nên mạnh mẽ và cấp thiết.
Theo thống kê chỉ trong 3 năm khi nạn đói xảy ra, trung bình mỗi năm có khoảng 250.000 người Ireland vượt biên sang các nước láng giềng. Những nước có số người Ireland di dân nhiều nhất đó là Mỹ, Canada và Úc. Tuy nhiên để đến được miền đất hứa, không phải ai trong số những con người đáng thương này cũng đi đến được đích cuối cùng. Năm 1847, trong 100. 000 người di dân đến Canada thì 1/5 trong số đó đã chết trên tàu vì mắc bệnh kiết lỵ và suy dinh dưỡng do không đủ thức ăn. Theo thống kê. 30% số người sống sót để đến các miền đất hứa là con số lớn nhất mà các con tàu vượt biên có thể đạt được tại thời điểm đó.
Đến thời điểm hiện tại, đa số các nhà sử học tại Ireland đều cho rằng chính phủ Anh phải có trách nhiệm trước nạn đói của người dân nước này vào thế kỷ thứ 19. Theo các nhà sử học Ireland thì tại thời điểm đó, với tiềm năng kinh tế dồi dào của mình, Anh thừa sức có thể cứu đói gần 2 triệu người Ireland. Tuy nhiên, hầu hết người Anh lại cho rằng, họ không phải chịu trách nhiệm trước tai họa này và rằng người Ireland phải biết tự giải quyết thảm họa của chính mình.
Không những thế, tại thời điểm đó một số nhà chính trị theo đường lối cực đoan của chính trường Anh còn ví rằng: “ Nạn đói năm 1845 đến 1847 là do Thiên Chúa trừng phạt người Ireland”. Chính vì những phát ngôn mang tính tôn giáo cá nhân này, rất nhiều nhà sử học tại Ireland đã phản bác rằng: “Hành động của chính phủ Anh trong nạn đói tại Ireland từ năm 1845-1847 giống như một cuộc diệt chủng người Ireland”(?)
Dù cho thời gian đã phần nào xoa dịu được vết thương, tuy nhiên nhiều thế hệ người Ireland sau này vẫn khắc ghi sâu sắc “nỗi hận” với chính quyền Anh quốc. Theo các nhà sử học phân tích: “Nạn đói với gần 2 triệu người chết vào thế kỷ thứ 19 đã tạo ra một vết thương lớn trong xã hội của Ireland. Chính vết thương này đã gây ra chấn thương tinh thần sâu sắc cho những thế hệ sau này. Dù cho bao nhiêu năm nữa thì người Ireland vẫn khắc ghi rằng: Gần 2 triệu đồng bào của họ đã bị chết đói, mà một phần nguyên nhân là do sự thờ ơ của chính phủ Anh”.
Hải Hiền (Theo Hoàn Cầu)
