Đồng bào các dân tộc Tày, Nùng di dân vào huyện Đạ Tẻh, tỉnh Lâm Đồng vào những năm 1988. Dân tộc thiểu số ở đây chiếm 23%, trong đó có dân tộc Châu Mạ. Họ không chỉ tiếp nhận tinh hoa văn hóa từ các dân tộc khác mà còn sáng tạo ra những giá trị văn hóa độc đáo, góp phần tạo nên bản sắc văn hóa của mỗi tộc người. Trải qua nhiều năm, các giá trị văn hóa đó vẫn được bảo tồn, phát huy tác dụng.
Đầu tháng 12 là cao điểm của vụ thu hoạch lúa Nếp Quýt tại cánh đồng xã An Nhơn, huyện Đạ Tẻh. Có ngày, hàng chục máy gặt liên hợp hoạt động hết công suất trên các cánh đồng. Giữa trưa, cả nông dân, người thu hoạch lẫn người thu mua ăn cơm ngay trên tại cánh đồng để tranh thủ cho kịp thời gian thu hoạch.
Hàng năm nhằm phục vụ cho thị trường Tết Nguyên đán, người dân vùng chuyên canh lúa Nếp Quýt Đạ Tẻh đã gieo trồng và thu hoạch xong 450ha lúa nếp, năng suất trung bình khoảng 5,2 tấn/ha.
Cao điểm thị trường tiêu thụ loại đặc sản này bắt đầu từ đầu tháng Chạp đến ngày 20 tháng Chạp Âm lịch. Thị trường chủ lực là các tỉnh, thành Nam Bộ như Tp.Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Vũng Tàu… Riêng sản phẩm hữu cơ được một doanh nghiệp liên kết, bao tiêu và xuất khẩu.
Hiện nay, giá bán lúa tươi vào khoảng 11.500 đồng/kg lúa chuẩn hữu cơ (gạo thành phẩm trên 40.000 đồng/kg), lúa đạt chuẩn VietGAP từ 9.000 – 10.000 đồng/kg (gạo thành phẩm từ 28.000 – 30.000 đồng/kg).
Trao đổi với Người Đưa Tin, ông Lưu Văn Phượng, Phó Chủ tịch UBND xã An Nhơn cho biết: “Năm nay, diện tích sản xuất Nếp Quýt trên địa bàn xã giữ ổn định ở mức 300 ha/ vụ. Với đặc thù về thổ nhưỡng và khí hậu, mỗi năm, cánh đồng gần đập Đạ Hàm, xã An Nhơn sản xuất được 2 vụ Nếp Quýt và 1 vụ lúa thường cho thu nhập bình quân 150 triệu/ha, cao hơn mức thu nhập bình quân chung của xã là 100 triệu/ha/năm”.
Ở vụ này, năng suất lúa Nếp Quýt cao hơn khoảng 800kg/ ha so với vụ trước, với sản lượng bình quân 6 - 7 tấn/ha. Giá bán bình quân khoảng 8.500 - 9.200 đồng/ kg và được thương lái mua ngay tại chân ruộng. “Với tổng sản lượng khoảng 2.000 tấn lúa tươi trong vụ này, 50% sẽ được đưa đi các nơi tiêu thụ, 50% còn lại sẽ được các tổ chức, cá nhân được cấp chứng nhận Nếp Quýt Đạ Tẻh giữ lại tiêu thụ tại địa phương”, ông Phượng cho biết thêm.
Bà Hoàng Thị Oanh, Hợp tác xã Quyết Tâm, huyện Đạ Tẻh cho biết, do dịp Tết nên thị trường rất hút hàng. Hợp tác xã phải liên kết với người dân để thu mua lúa chín, sau đó chuyển về nhà máy ở tận miền Tây để xay xát cho đảm bảo chất lượng, rồi mới chuyển ngược về đây để đóng gói thành phẩm.
Lúa Nếp Quýt Đạ Tẻh là một thương hiệu đặc sản có tiếng của địa phương. Từ khi được gắn sao của chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), loại đặc sản này lại thêm đắt hàng. Đặc biệt là cao điểm phục vụ thị trường Tết Nguyên đán 2022 như hiện nay.
Ông Phạm Xuân Tiện, Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Đạ Tẻh chia sẻ: “Ngoài nguyên liệu từ Nếp Đạ Tẻh đã tạo nên thương hiệu nổi tiếng, người dân nơi đây còn tạo ra nhiều sản phẩm độc đáo như Rượu Nếp Quýt, Rượu Đòng Đòng, riêng gạo Nếp Quýt đạt sản phẩm Ocop 4 sao. Hiện nay, giống nếp này đã chuyển vào ngân hàng gen 50kg để bảo tồn giống lúa”.
Theo người dân địa phương, nếp quýt có nguồn gốc từ người dân tộc Tày, Nùng ở Tây Bắc di thực về trồng tại Đạ Tẻh. Nhờ hợp thổ nhưỡng, khí hậu mà hạt lúa tròn đầy, dẻo thơm ngay cả từ khi còn trên cánh đồng. Đặc biệt, chỉ vùng đất xã An Nhơn và một phần thị trấn Đạ Tẻh mới canh tác được cây lúa này và cho chất lượng, năng suất cao nhất.
Sản phẩm lúa Nếp Quýt còn được Cục Sở hữu trí tuệ cấp nhãn hiệu độc quyền “Nếp Quýt Đạ Tẻh” từ năm 2016 và đã có mặt trên bản đồ Gạo đặc sản Việt Nam. Hiện nay, tỉnh Lâm Đồng đã cấp tem truy xuất nguồn gốc cho 1 hợp tác xã, 3 cơ sở kinh doanh và 1 doanh nghiệp sử dụng. Đặc biệt, từ năm 2019, sản phẩm này đã được công nhận và xếp hạng 4 sao trong chương trình Ocop tại Lâm Đồng, góp phần cho thương hiệu lúa Nếp Quýt càng khẳng định tên tuổi trên thị trường.
Dự kiến, nông dân sẽ thu hoạch lúa Nếp Quýt từ nay đến chậm nhất là ngày 15/1 để chuẩn bị đồng ruộng sản xuất cho vụ Đông - Xuân sắp tới, dự kiến sẽ đồng loạt được xuống giống sau Tết, vào ngày 10 tháng Giêng để đảm bảo về điều kiện thời tiết, tưới tiêu.
