Hôm Chủ Nhật vừa rồi, một tàu chiến của quân đội Nga đã bắn cảnh cáo về phía tàu chở hàng tại khu vực Tây Nam Biển Đen, khi tàu này đang di chuyển về phía Bắc. Đây là lần đầu tiên quân đội Nga nã pháo hướng vào tàu chở hàng thương mại thuộc về các quốc gia ngoài Ukraine kể từ khi rút khỏi thỏa thuận trao đổi ngũ cốc do Liên Hợp Quốc (LHQ) làm trung gian thương lượng vào tháng vừa rồi.
Trong tháng 7, chính phủ Nga đã chấm dứt tham gia thỏa thuận trao đổi ngũ cốc Biển Đen với nội dung cho phép chính phủ Ukraine xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp an toàn qua khu vực Biển Đen. Chính quyền Moscow cho biết, họ đã đánh giá tất cả các tàu hướng về phía Ukraine đều có nguy cơ đang vận chuyển vũ khí.
Trong một tuyên bố được đưa ra vào ngày Chủ Nhật vừa rồi, chính phủ Nga cho biết, tàu tuần tra Vasily Bykov của quốc gia này đã sử dụng vũ khí tự động hướng về phía tàu Sukru Okran mang cờ hiệu của Palau sau khi thuyền trưởng của tàu này không chấp hành yêu cầu dừng tàu để thực hiện thanh tra.
Chính phủ Nga cho biết, tàu này đã đi về hướng cảng Izmail của Ukraine. Dữ liệu tàu chở hàng trên Refinitiv cho thấy, tàu này hiện tại đang ở ven bờ biển Bulgaria và đang di chuyển về phía cảng Sulina của Romania.
Bộ Quốc phòng Nga cho biết: “Để buộc tàu này phải dừng lại, chúng tôi đã sử dụng vũ khí tự động để bắn cảnh cáo”.
Theo Bộ này, quân đội Nga đã lên tàu này bằng một máy bay trực thăng Ka-29.
“Sau khi nhóm thanh tra hoàn thành nhiệm vụ trên tàu, tàu Sukru Okran đã tiếp tục hành trình tới cảng Izmail”.
Một quan chức thuộc Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, ông đã nghe về vụ việc liên quan tới một tàu hướng đến Romania, và ông cũng cho biết chính quyền Ankara đang điều tra về vụ việc này.
Reuters chưa thể liên lạc với tàu Sukru Okran hay công ty sở hữu tàu này.
Một cố vấn cấp cao của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết, vụ việc này là “hành vi vi phạm luật trên biển quốc tế rõ ràng”.
Trên X, mạng xã hội với tên cũ là Twitter, nhà cố vấn này, ông Mykhailo Podolyak cho biết, “Ukraine sẽ rút ra kết luận cần thiết và đưa ra các phản hồi phù hợp nhất”.
Ông Zelensky không nhắc tới vụ việc này trong video hàng tối.
Natalia Humeniuk, phát ngôn viên của bộ tư lệnh quân đội miền Nam Ukraine, khẳng định các tuyên bố của chính phủ Nga chưa được xác minh bởi các nguồn chính thức khác. “Tôi tin rằng cần phải chú ý về điểm này và cần phải cảnh giác về những đặc tính của chiến tranh hỗn hợp”.
Bà kêu gọi các tàu chở hàng và di chuyển trong khu vực Biển Đen nên được thực hiện với điều kiện đảm bảo từ quốc tế và cho biết: “Tuyên bố này có thể là tín hiệu cho tất cả các tàu dân sự tại Biển Đen”. Bà cũng bình luận, Nga đã cố gắng lạm quyền dừng tàu và sử dụng phương tiện bay trên khu vực Biển Đen “mà không phải đối mặt với hậu quả nào”.
Chiến tranh trên Biển Đen
Việc nã súng về phía tàu thương mại có thể sẽ dấy lên những lo ngại nhen nhóm lâu nay trong cộng đồng sở hữu tàu, các công ty bảo hiểm và các công ty giao dịch hàng hóa về những mối nguy hiểm tại Biển Đen - tuyến đường biển chính mà Ukraine và Nga sử dụng để đưa sản phẩm nông nghiệp tới thị trường toàn cầu.
Nga, Ukraine là hai quốc gia sản xuất hàng nông nghiệp hàng đầu thế giới và đều đóng vai trò chủ chốt trong thị trường lúa mì, lúa mạch, ngô, dầu cải, hạt hướng dương và dầu hướng dương. Nga cũng có vị trí quan trọng trong thị trường phân bón.
Kể từ khi chính phủ Nga rút khỏi thỏa thuận trao đổi ngũ cốc trên Biển Đen, cả chính quyền Moscow và chính quyền Kiev đều đã đưa ra các cảnh báo, đồng thời thực hiện các cuộc tấn công làm rung chuyển thị trường vận chuyển dầu và các loại hàng hóa trên toàn thế giới.
Chính phủ Nga đã cho biết sẽ coi mọi tàu hướng về phía các cảng của Ukraine đều có thể là tàu quân sự, và các quốc gia sở hữu tàu này sẽ là các bên tham gia chiến sự bên phía Ukraine. Quân đội Nga cũng vừa tấn công một cơ sở sản xuất ngũ cốc của Ukraine tại Danube.
Chính phủ Ukraine cũng đã đáp trả bằng các đe dọa đối với các tàu hướng về phía Nga hoặc các cảng Ukraine mà Nga kiểm soát. Quân đội Ukraine cũng đã tấn công một tàu chở dầu và một tàu chiến của Nga tại căn cứ hải quân Novorossiysk, nằm cạnh một cảng trao đổi dầu và ngũ cốc lớn .
Chính phủ Ukraine và các nước phương Tây đánh giá, những quyết định của Nga tương tự với việc dựng hàng rào phong tỏa các cảng của Ukraine, đe dọa cắt đứt dòng trao đổi lúa mì và hạt hướng dương từ Ukraine tới thị trường toàn cầu.
Chính phủ Nga bác bỏ những đánh giá này và khẳng định, các nước phương Tây đã thất bại trong quá trình đề ra một thỏa thuận song phương nới lỏng các giới hạn đối với hoạt động xuất khẩu lương thực và phân bón của quốc gia này.
Nguyễn Quang Minh (theo Reuters)
