Năm 2016, một ủy ban sáng kiến tại Thụy Sĩ đã khiến người dân nước này bất ngờ khi đưa ra đề xuất chu cấp thu nhập cơ bản vô điều kiện cho người dân để thay thế các khoản phúc lợi khác.
Theo sáng kiến trên, mỗi người trưởng thành ở Thụy Sĩ sẽ nhận khoản thu nhập vô điều kiện là 2.500 franc Thụy Sĩ mỗi tháng (tương đương gần 70 triệu đồng/tháng). Đáng nói, mức chu cấp này dành cho tất cả mọi người, dù họ đang có việc làm hay không.
Theo sáng kiến trên, mỗi người trưởng thành ở Thụy Sĩ sẽ nhận khoản thu nhập vô điều kiện là 70 triệu đồng/tháng, bất chấp tình trạng việc làm của họ ra sao. Ảnh: abc.net.au
Ý tưởng của đề xuất này là phá vỡ mối liên kết giữa việc làm và thu nhập, bằng cách đảm bảo rằng tất cả mọi người dân đều có thu nhập đảm bảo, bất kể họ có công việc hay không. Đề xuất trên dựa trên kết quả một cuộc khảo sát do Viện nghiên cứu Demoscope tiến hành.
Số đông người Thụy Sĩ cho hay họ vẫn sẽ tiếp tục làm việc và tìm việc làm ngay cả khi được nhận thu nhập đảm bảo và chỉ 2% người được khảo sát trả lời rằng họ sẽ ngừng làm việc, trong khi 8% nói họ “có thể cân nhắc khả năng này tùy theo hoàn cảnh thực tế”.
Ngoài ra, đề xuất trên còn bao gồm việc phát không cho mỗi trẻ em Thụy Sĩ dưới 18 tuổi là 625 franc (gần 17 triệu đồng).
Nếu được áp dụng, đề xuất "trả lương" vô điều kiện sẽ khiến chính phủ Thụy Sĩ tốn khoảng 208 tỉ franc, tương đương 143 tỉ EUR hay gần 204 tỉ USD, ngân sách mỗi năm. Trong đó, 150 tỉ franc lấy từ tiền thuế và 55 tỉ franc khác từ quỹ bảo hiểm xã hội cùng khoản chi tiêu hỗ trợ xã hội.
Chính phủ Thụy Sĩ sau đó đã quyết định tổ chức một cuộc bỏ phiếu trưng cầu dân ý để xem họ có nên thông qua sáng kiến này hay không.
Theo tờ New York Times, Thụy Sĩ là quốc gia đầu tiên trên thế giới bỏ phiếu về kế hoạch chu cấp thu nhập cơ bản như vậy. Một số quốc gia khác không bỏ phiếu mà đã tiến hành luôn các chương trình thử nghiệm.
Phần Lan khi ấy cũng chuẩn bị tiến hành một chương trình thí điểm kéo dài 2 năm dành cho khoảng 10.000 người trưởng thành, trong đó mỗi người sẽ nhận được khoản trợ cấp hàng tháng là 550 euro (hơn 14 triệu đồng). Nếu thành công, cuộc thử nghiệm này sẽ trở thành kế hoạch cấp quốc gia.
Tại Hà Lan, một nhóm các thành phố đã thử nghiệm dự án thí điểm tương tự. Trong khi đó, tại Mỹ, ý tưởng về thu nhập đảm bảo cho người dân được một số đảng viên Đảng Dân chủ thúc đẩy, coi đó như giải pháp thay thế hiệu quả hơn cho các chương trình phúc lợi của chính phủ.
Tuy nhiên, trái với kỳ vọng của những người đề xuất sáng kiến tại Thụy Sĩ, kết quả trưng cầu cho thấy có tới 77% cử tri bỏ phiếu đã bác bỏ ý tưởng này.
Những người phản đối cho rằng đề xuất đó sẽ làm chệch hướng mô hình kinh tế của đất nước. Các nhà phê bình lên tiếng cảnh báo về chi phí cao ngất ngưởng và chính phủ Thụy Sĩ sẽ phải đối mặt nếu sáng kiến được thông qua, kéo theo đó là nguy cơ người dân bỏ việc hàng loạt, gây bất lợi cho nền kinh tế.
Nhiều công ty sẽ chuyển hoạt động ra nước ngoài, trong khi việc làm bí mật sẽ tăng lên. Đáng nói, sáng kiến trên còn có thể áp dụng với những người nước ngoài sống tại Thụy Sĩ. Do đó, nó làm dấy lên lo ngại rằng, nhiều người từ nước ngoài, vốn không có đảm bảo về thu nhập cơ bản, sẽ nhập cư vào Thụy Sĩ.
Về sáng kiến mới ở Thụy Sĩ, tờ Economic Times (Ấn Độ) cho rằng đó là một kế hoạch "nghe có vẻ hay" nhưng không thể đảm bảo tất cả người dân không rơi vào tình trạng nghèo đói. Ngoài ra, nó sẽ không khuyến khích việc làm và gây ra tình trạng thiếu hụt kỹ năng cho người dân.
Năm 2021, 5 năm sau khi các cử tri tại Thụy Sĩ bác bỏ ý tưởng về thu nhập cơ bản vô điều kiện, các nhà vận động một lần nữa đã đưa ra sáng kiến tương tự. Tuy nhiên, họ có vẻ vẫn chưa gặt hái được thành công.
