Bà cũng là vợ của Mỹ Quận Công Bùi Văn Khê - Một danh tướng thời Nam – Bắc triều cùng với những uẩn khúc chưa được làm rõ về lý do tại sao một danh tướng nhà Mạc bỗng chốc quay sang phò Lê – Trịnh để rồi nhận lấy cái chết bi thảm?
Mối tình tài sắc
Điều này càng thôi thúc chúng tôi muốn đi tìm sự thật về chính cuộc đời của bà và hi vọng qua đó làm sáng tỏ những thắc mắc của chúng tôi về cuộc đời vốn còn nhiều tranh cãi của vị danh tướng này. Nhờ những thông tin quý giá từ thần phả của đền Bà Chúa Vực Vông và những thông tin của người dân vùng đất xã Trường Yên, Hoa Lư, Ninh Bình nơi ngôi đền tọa lạc, chúng tôi đã tìm về được ngôi làng cổ mà bà từng sống với gia đình thuở nhỏ.
Đình Sắc - nơi thờ danh nhân họ Nguyễn và bà Niên
Theo các cụ cao niên của làng Canh Hoạch, muốn hiểu sâu sắc về cuộc đời của bà Niên phải tìm ông Nguyễn Văn Thắng – tộc trưởng họ Nguyễn. Đón chúng tôi bằng nụ cười hồn hậu, biết khách đường xa có ý đến để tìm hiểu thân thế và cuộc đời của Bà Chúa Vực Vông, ông vui vẻ tiếp chuyện.
Theo gia phả của dòng họ Nguyễn - Canh Hoạch, bà Nguyễn Thị Niên là con gái danh tướng Nguyễn Quyện (học trò xuất sắc của trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, con của trạng nguyên Nguyễn Thiến). Bà Niên là người phụ nữ sở hữu vẻ đẹp hiếm có khiến vua phải xiêu lòng, hoàng hậu phải tâm phục khẩu phục. Chính sở hữu vẻ đẹp có một không hai của bà khiến cuộc đời của bà đầy giông bão. Để khẳng định lời nói của mình, ông Thắng cho chúng tôi xem về đôi câu đối tại đình Sắc - nơi thờ bà và những người con nổi danh của họ Nguyễn.
Những thông tin chúng tôi tìm hiểu được, bà Niên không chỉ là người phụ nữ có sắc đẹp không thể so bì mà ngay cả tài năng cũng ít người sánh được. Nhiều tư liệu nói rằng, bản thân bà Nguyễn Thị Niên là người con gái được đặc cách vào học tại Quốc Tử Giám (Nơi được mệnh danh là trường đại học đầu tiên của Việt Nam). Chính tại nơi đây nhờ sở hữu sắc đẹp và tài năng khiến bà làm xiêu lòng nhiều trang nam tử. Từ ngôi trường Quốc Tử Giám cũng đã ươm mầm cho câu chuyện tình như huyền thoại của bà với danh tướng Bùi Văn Khê.
Được biết, Bùi Văn Khê là người huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình, lúc nhỏ đã thể hiện được tài năng hơn người. Ông được mời vào học tại trường Quốc Tử Giám, tại đây Bùi Văn Khê là một học sinh nổi danh cả văn, lẫn võ. Giữa Nguyễn Thị Niên và Bùi Văn Khê là bạn học, mến phục tài năng của nhau, hai người ngầm thương thầm nhớ trộm. Duyên tình của đôi trẻ nhanh chóng được bén duyên, trở nên nồng đượm và được sự tác thành nên duyên vợ chồng từ gia đình hai phía.
Ông Thắng trao đổi với PV Người đưa tin bên ngôi Đình Sắc
Bi kịch bắt nguồn từ sắc đẹp
Theo chuyện xưa kể lại, cùng những đối chiếu trong chính sử được biết: Bùi Văn Khê tuy tuổi trẻ nhưng nhanh chóng trở thành một dũng tướng của triều Mạc. Nhờ lập được nhiều công trạng nên ông được Vua Mạc phong tước Mỹ Quận Công. Tuổi trẻ tài cao, xông xáo gánh vác những công việc quan trọng của quốc gia lúc bấy giờ. Nhưng lúc công danh sự nghiệp đang lên thì vợ chồng ông gặp phải tai ương.
Trong câu chuyện của ông Thắng trao đổi với chúng tôi, có nhắc tới tích xưa: Một lần bà Niên vào thăm chị gái nơi cung cấm (chị của bà Niên là Nguyễn Thị Nguyệt – Hoàng hậu, vợ của Vua Mạc Mậu Hợp). Được chị giữ lại cùng nhau ngắm trăng rằm nơi cung cấm, bà Niên đồng ý với lời mời của chị. Đêm hôm đó Mạc Mậu Hợp cũng vào uống rượu, xướng thơ cùng Hoàng hậu. Đang lúc trăng lên, hai người vui vẻ xướng thơ, vua Mạc Mậu Hợp vì mê đắm trước sắc đẹp của Hoàng hậu đã ca ngợi bà như Điêu Thuyền bên Trung Quốc.
Nhưng chính sự so sánh đó của nhà vua, khiến Hoàng hậu buột miệng: “Nếu sánh với Điêu Thuyền thì chỉ có em thiếp”. Để minh chứng cho vua Mạc Mậu Hợp, Hoàng Hậu chỉ tay về phía bà Niên. Lúc này, bà Niên đang e ấp, đứng cạnh cây liễu núp bóng ngắm trăng. Trong ánh trăng mờ, vua Mạc Mậu Hợp nhìn thấy giai nhân tuyệt my. Như thể tia sét, lập tức vua bị tiếng sét ái tình dẫn dụ. Sau đêm hôm đó, nhà vua về trằn trọc, thao thức vì bóng giai nhân và có ý muốn được kết tóc xe tơ cùng nàng. Nhưng trớ trêu thay, bà Niên vốn là gái đã có chồng, là phu nhân của Mỹ Quận Công Bùi Văn Khê.
Vẻ mặt âu sầu của vua Mạc Mậu Hợp khiến những đại thần trong triều đặt ra nghi ngờ. Rồi họ cũng biết, nguyên nhân không đâu khác chính là bà Niên, vợ của vị tướng trẻ Bùi Văn Khê. Sự ham muốn của nhà vua về bà Niên khiến trong triều đình nhiều người không ưng lòng đặc biệt là Bùi Văn Khê. Chính vì lo xa, sợ vua Mạc Mậu Hợp giở trò tiểu nhân hãm hại mình để chiếm đoạt vợ yêu nên Bùi Văn Khê âm thầm sai thân tín cùng vợ chạy vào vùng đất Gia Viễn, Ninh Bình để mưu phản.
Tại mảnh đất Ninh Bình, người dân ở đây còn truyền tụng nhiều câu chuyện liên quan đến cuộc đời của vợ chồng bà Niên. Theo những câu chuyện chúng tôi thu thập được, tại đất Ninh Bình, bà Niên cùng chồng ngày đêm luyện tập, chiêu binh bãi mã, để chống lại nhà Mạc. Cùng với đó, vợ chồng bà Bùi Văn Khê chủ động viết thư xin hàng phe Lê – Trịnh, muốn được vua Lê che chở. Nhưng bản thân chúa Trịnh lại nghi ngờ về sự không trung thực của Bùi Văn Khê nên lưỡng lự. Bởi chúa Trịnh biết rằng, bố, anh trai của bà Niên đều là những cận thần của triều Mạc, chị gái lại là Hoàng hậu. Chính vì những nghi ngại đó mà Trịnh Kiểm cử Phan Ngạn đưa quân ra thăm dò thực hư như thế nào.
Phan Ngạn cũng là một dũng tướng của Lê – Trịnh, bản thân chinh chiến nhiều năm. Lần đầu tiên Phan Ngạn gặp vợ chồng bà Niên thì ngay cái nhìn đầu tiên đã chết mê bởi sắc đẹp của bà. Kẻ trượng phu Bắc chinh Nam chiến này vì sắc đẹp mà đem lòng nghĩ kế tiểu nhân giết Bùi Văn Khê để chiếm đoạt bà. Trong lòng muốn về Lê – Trịnh để trả thù Mạc Mậu Hợp, nên Bùi Văn Khê không đề phòng, kết cục bị Phan Ngạn giết chết.
Nắm biết được thủ đoạn bỉ ổi của Phan Ngạn, bà Niên nén nỗi đau mất chồng, cùng với những người thân tín bàn kế giết chết Phan Ngạn để trả thù chồng. Tương kế tựu kế, biết Phan Ngạn say đắm mình, bà Niên một mặt sai quân lính sắm chiếc thuyền đợi sẵn trên sông Hoàng Long (xã Trường Yên, Hoa Lư, Ninh Bình). Mặt khác bà giả vờ chấp nhận lấy Phan Ngạn, dụ vị kẻ tiểu nhân này xuống thuyền để cùng hoan lạc. Trước sắc đẹp của bà, mặc dù là một vị tướng dày dặn chiến trận, có mưu lược nhưng cũng không thể ngờ được rằng trên chiếc thuyền đó bà Niên đã bố trí quân lính.
Khi thuyền đi ra giữa sông, bà Niên làm ám hiệu, quân lính mai phục từ dưới thuyền xông lên. Phan Ngạn lúc này mới nhận ra mắc kế mỹ nhân nhưng đã muộn, hắn bị quân của bà Niên chém chết. Sau khi trả thù cho chồng xong, bà Niên một mình buông thuyền theo dòng Hoàng Giang, đến khúc sông sâu gieo mình xuống nước tự vẫn.
| Dân lập đền tưởng nhớ vì cảm thương cho một tuyệt sắc kiên trinh Theo huyền tích ở Ninh Bình, sau ba ngày, xác của bà Niên nổi lên, nhưng vẫn tươi tắn lạ thường. Vẻ đẹp của bà cùng cái chết bi thương khiến người dân vùng đất Hoa Lư thương cảm, lập đền thờ bà. Ngôi đền này có tên là Đền Thờ Bà Chúa Vực Vông. |
| Lá ngọc cành vàng Theo ông Thắng, tộc trưởng họ Nguyễn, bà Niên là cành vàng lá ngọc, người nào may mắn được cha cô, ông Nguyễn Quyện gả bà cho thì phải là người thực sự nổi danh về tài năng và đức độ. Ông Thắng minh chứng cho lời của mình với chúng tôi bằng việc đem thông tin cho chúng tôi biết, cụ Nguyễn Quyện có hai người con gái, người chị có tên là Nguyễn Thị Nguyệt làm Hoàng hậu là vợ của vua Mạc Mậu Hợp. Theo lập luận của ông Thắng, bà Niên nổi danh xinh đẹp và tài năng hơn bà Nguyệt. Bùi Văn Khê được ông Nguyễn Quyện chấp nhận gả tiểu thư Nguyễn Thị Niên đúng là chọn mặt gửi vàng. |
Trinh Phúc
