Xuất hiện trong bộ tiểu thuyết kiếm hiệp của cố nhà văn Kim Dung, Minh giáo được biết tới là môn phái mang gốc gác từ xứ sở Ba Tư, khác biệt hoàn toàn so với các môn phái trên Võ lâm trung nguyên thời bấy giờ. Do vậy, võ công đệ tử Minh giáo được tu luyện cũng có chiêu thức rất thần bí, có tính thiên biến vạn hóa, khiến đối phương khi giao đấu đều không dễ nắm bắt được.
Đỉnh Quang Minh là địa danh nổi tiếng trong phim Ỷ thiên đồ long ký, nơi Trương Vô Kỵ một mình giải cứu Minh giáo. Đây là địa danh có thực, nằm ở dãy Hoàng Sơn. (Ảnh: Nipic).
Trong lịch sử, Mani giáo (hay còn gọi Minh giáo, Mạt Ni giáo, Mâu Ni giáo), là một tôn giáo cổ của Iran, do Mani (216-277), người Ba Tư sáng lập vào khoảng thế kỷ 3, được truyền bá theo hai hướng Đông - Tây, cực thịnh một thời, ảnh hưởng sâu rộng. Về sau, giáo phái này tàn lụi dần và ít nghe tiếng tăm.
Minh giáo truyền sang Trung Quốc, chính thức được Võ Tắc Thiên công nhận vào năm 694 và phát triển mạnh vào năm 806 khi triều Đường cho Minh giáo lập chùa ở kinh đô Trường An, sắc tứ là “Đại Vân Quang Minh tự”. Từ đó, Minh giáo truyền đi khắp các châu thuộc miền Nam Trung Hoa như Kinh Châu, Dương Châu, Hồng Châu... Minh giáo có ảnh hưởng từ dân chúng đến đại sĩ phu.
Minh giáo trong tiểu thuyết kiếm hiệp Kim Dung
Minh giáo nổi bật trong tiểu thuyết Ỷ thiên đồ long ký với giáo chủ là Trương Vô Kỵ. Trong Tiếu ngạo giang hồ, Minh giáo cũng được biết đến với tên gọi Nhật Nguyệt thần giáo với giáo chủ Nhậm Ngã Hành, Đông Phương Bất Bại, Nhậm Doanh Doanh. Trong đó Nhậm Ngã Hành đã tu luyện thành công Hấp Tinh Đại Pháp, Đông Phương Bất Bại cũng trở thành lưỡng tính với Quỳ Hoa Bảo Điển.
Minh giáo - Ỷ thiên đồ long ký
Trương Vô Kỵ giải cứu Minh giáo tại đỉnh Quang Minh. (Ảnh minh họa).
Minh giáo cùng với Thiếu Lâm và Cái Bang được xem là 3 giáo phái, môn phái và bang hội hùng mạnh nhất võ lâm. Tổng đàn của Minh giáo đặt trên đỉnh Quang Minh, dãy núi Côn Luân. Dưới chức giáo chủ là chức Quang Minh tả sứ và Quang Minh hữu sứ. Minh giáo thờ thần lửa, lấy hành hiệp trượng nghĩa, cứu giúp dân lành làm tôn chỉ. Dưới triều đại giáo chủ đời thứ 33 là Dương Đỉnh Thiên, Minh giáo nhiều nhân tài kẻ sĩ, khí đồ hưng vượng. Sau khi Dương Đỉnh Thiên mất, Minh giáo nội bộ lục đục, bộ thuộc không ai cai quản vi phạm tôn chỉ làm nhiều điều càn rỡ, nên bị giang hồ võ lâm khinh ghét.
Trong tiểu thuyết còn có đoạn viết:
"Trương Vô Kỵ mở sách ra, thấy viết bằng chữ nhỏ theo lối khải, mọi việc đều dẫn chứng sách vở rõ ràng. Trong sách kể lại minh bạch, Minh giáo nguyên từ nước Ba Tư, tên thật là Ma Ni giáo, truyền vào Trung thổ từ Diên Tải nguyên niên, đời Đường Võ Hậu. Thời đó người Ba Tư tên là Phí Đa Diên mang bộ Tam Tông Kinh của Minh giáo đến triều, là lần đầu tiên người Trung Quốc biết đến bộ kinh này. Ngày 29 tháng 6 năm thứ ba đời Đại Lịch nhà Đường, chùa Minh giáo Đại Vân Quang Minh được xây cất tại Lạc Dương, Trường An. Sau đó tại các thị trấn lớn như Thái Nguyên, Kinh Châu, Dương Châu, Hồng Châu, Việt Châu cũng đều có Đại Vân Quang Minh tự. Tới năm Hội Xương thứ ba, triều đình ra lệnh giết giáo đồ, thế lực Minh giáo đại suy. Từ đó về sau, Minh giáo trở thành một tôn giáo bí mật, phạm cấm, đời nào cũng bị quan phủ truy lùng giết chóc. Để có thể sinh tồn, người trong Minh giáo không thể không hành sự ngụy bí, để rồi chữ Ma trong Ma Ni bị đổi thành Ma, đồng nghĩa với tà ma, người ngoài gọi là ma giáo."
Sau này Trương Vô Kỵ lên làm giáo chủ, đã thống nhất quần hùng, hóa giải mọi hận thù với các đại môn phái. Minh giáo ngày càng mở rộng, thế lực hùng mạnh, góp công lớn đánh đổ nhà Nguyên. (Chu Nguyên Chương cũng được nhắc đến trong truyện, là người có công nhất thống thiên hạ, lập ra nhà Minh).
Nhật Nguyệt thần giáo - Tiếu ngạo giang hồ
Lệnh Hồ Xung và Nhậm Doanh Doanh. (Ảnh minh họa).
Thời gian được nhắc đến trong bộ Tiếu ngạo giang hồ là cuối thời nhà Minh (nối tiếp thời gian trong bộ Ỷ thiên đồ long ký). Tuy Kim Dung không nhắc đến tên Minh giáo, nhưng người đọc cũng nhận ra được Nhật Nguyệt thần giáo chính là Minh giáo, do chữ Nhật và chữ Nguyệt ghép thành chữ Minh trong chữ Hán, và giáo phái này cũng dùng những chức danh như Minh giáo, ví dụ như Quang Minh tả sứ.
Bản dịch của Hàn Giang Nhạn gọi giáo phái này là Triêu Dương thần giáo. Giáo phái này đóng quân ở Hắc Mộc nhai, Quang Minh đỉnh, bị các môn phái khác coi là tà phái (gọi là ma giáo). Nhưng đây cũng là phái tập hợp nhiều nhân tài, nhiều kỳ nhân dị sĩ. Bất kỳ ai khi theo giáo phái đều bị giáo chủ cho uống một viên thuốc gọi là Tam thi não thần đan để buộc phải phục tùng giáo chủ.
Trong Tiếu ngạo giang hồ, Nhậm Ngã Hành sau khi giành lại chức giáo chủ từ tay Đông Phương Bất Bại, do say sưa với quyền lực, quyết định mở một cuộc tấn công để đánh bại các giáo phái chính thống kể cả Thiếu Lâm và Võ Đang, đồng thời cố gắng ép buộc Lệnh Hồ Xung tham gia giáo phái của mình, nhưng đã chết ngay sau đó.
Nhậm Doanh Doanh được đề cử là lãnh đạo mới của Nhật Nguyệt thần giáo và cô tìm kiếm một thỏa thuận hòa bình giữa hai phía chính và tà. Ba năm sau đó, cô truyền lại quyền lãnh đạo cho Hướng Vấn Thiên và kết hôn với Lệnh Hồ Xung. Chán nản bởi tất cả các xung đột do tranh giành quyền lực, Lệnh Hồ Xung và Nhậm Doanh Doanh từ bỏ giang hồ, sống hạnh phúc.
Video: Trương Vô Kỵ giải cứu Minh giáo.
Quốc Tiệp (tổng hợp)
