Từ năm 2007, tại trại tạm giam Hải Phòng, Thượng tá Bùi Văn Tẳng, nguyên giám thị trại giam, đã bắt đầu việc dạy chữ cho tử tù, một việc làm cao đẹp mà không phải trại giam nào cũng làm được. Việc làm đó đã thể hiện tình người chẳng bao giờ vơi cạn dù với các tù nhân, những người mà trước đó ranh giới phân biệt giữa ánh sáng và bóng tối thật mong manh...
Các cô giáo đang dạy chữ cho phạm nhân
Học chữ trong tù
Đã 3 năm trôi qua, kể từ ngày được học những chữ cái đầu tiên nhưng cảm giác về lớp học ấy vẫn còn đọng lại rất sâu đậm trong suy nghĩ của phạm nhân Hoàng Văn Hiến đang thụ án 5 năm tù giam tại trại giam Hải Phòng.
Hiến kể: "Tôi là một trong 14 phạm nhân được học chữ. Nghĩ lại tôi thấy đời mình vẫn còn nhiều may mắn, vì đi tù mà tôi mới biết đọc, biết viết. Trước kia, khi còn ở ngoài xã hội một phần do tôi không được học hành tử tế nên mới sa vào con đường phạm pháp là trộm cướp tài sản của công dân. Lúc đó, do cuộc sống túng quẫn nên làm liều, giờ nếu được lựa chọn lại, tôi sẽ không làm thế, vì tôi đã hiểu việc gì tôi có thể làm được và việc gì không được phép làm.
Hôm được các giám thị thông báo tôi được học chữ, tôi hồi hộp lắm, cả đêm trằn trọc không ngủ được, trong lòng cứ thao thức, không biết đây là chuyện thật hay đùa. Nhất là thông tin những người học tốt sẽ được dựa vào kết quả học tập để lấy đó làm căn cứ giảm án.
Khi kết thúc khóa học, chúng tôi còn được viết thư về nhà, lá thư ấy tôi đã suy nghĩ cả đêm để hôm sau viết thư về cho gia đình. Lần đầu tiên tôi có thể viết những suy nghĩ của mình gửi về cho người thân.
Giờ tôi cũng có thể tự tin hơn vì đã là người biết chữ, không phải là người mù chữ như trước nữa. Các giám thị trong trại giam đã cho tôi thêm một phần ý nghĩa của cuộc sống, nếu được tự do ở ngoài như trước đây, không chắc tôi đã có được.
Giờ tôi đã viết được thư, đã đọc được báo, tuy còn hơi chậm. Đến ngày được tự do trở về, tôi sẽ chăm chỉ luyện viết để viết nhanh hơn, đọc được sách báo nhanh hơn, tôi sẽ mua sách báo về đọc để bổ sung cho kiến thức và hiểu biết của mình".
Dạy chữ cho tử tù
Không ít người vẫn nghĩ rằng: Đã sắp nhận án tử hình thì còn học chữ, biết chữ để làm gì nữa. Nhưng các quản giáo ở trại tạm giam Hải Phòng lại không nghĩ vậy, họ muốn giáo dục, thuyết phục để các phạm nhân, tử tù thấu hiểu rằng: Chết không phải là hết tất cả. Mặc dù phải nhận án tử hình, phải trả giá cho những tội lỗi mà mình gây ra, nhưng khi được học, biết đọc chữ, tất sẽ hiểu được những việc làm đúng, sai và những tội lỗi quá lớn mà mình đã gây ra...
Thầy giáo Lưu Văn Thắm đang dạy viết tập cho tử tù Đào Xuân Nguyên
Trường hợp của tử tù Đào Xuân Nguyên đã phạm tội cướp của, giết người, bị kết án tử hình đang chờ ra ngày ra pháp trường là một ví dụ. Các giám thị tại trại giam Hải Phòng vẫn khuyến khích và tạo điều kiện cho Nguyên học chữ. Các giám thị và phạm nhân ở trại giam đã kể lại: Đào Xuân Nguyên là một tử tù nhưng vẫn được các giám thị cho học chữ trong phòng biệt giam.
Quản giáo Lưu Văn Thắm là người trực tiếp dạy dỗ, uốn nắn Nguyên trong từng con chữ. Khi biết đọc, biết viết, Nguyên đã được giám thị ở trại giam ngày ngày cho đọc kinh sám hối. Nguyên cũng được viết thư về nhà cho mẹ. Mẹ Nguyên đã rưng rưng nước mắt xúc động khi nhận được thư Nguyên, đứa con học 4 năm lớp 1 vẫn không lên lớp và là một tội đồ đã gây ra trọng tội làm bà phải đau đớn, trăn trở bấy lâu nay, giờ đây đã biết chữ và viết thư về cho mẹ trên những trang giấy lời sám hối ăn năn và mong mẹ tha thứ.
Giờ đây Nguyên đã không còn trong thế giới này, thầy giáo đặc biệt của Nguyên là quản giáo Lưu Văn Thắm cũng đã về hưu, nhưng người thầy và cậu học trò tử tù đặc biệt này sẽ còn được nhắc mãi trong những câu chuyện lạ về phạm nhân tử tù vẫn được dạy chữ và biết viết lên trang giấy những dòng chữ bày tỏ sự ăn năn, hối lỗi và tạ lỗi với người mẹ đã sinh thành ra mình trước khi phải trả giá cho những lỗi lầm của mình.
Đào Xuân Nguyên đọc suy nghĩ, cảm tưởng của mình trong buổi bế mạc khóa học
Giúp một người phạm tội trở thành công dân tốt không phải chuyện một sớm một chiều, đặc biệt cải tạo những phạm nhân để xóa nạn mù chữ càng không phải là chuyện đơn giản. Khi được học chữ, biết đọc, biết viết thì đã xóa dần đi nét giang hồ trên khuôn mặt của các phạm nhân cướp của, giết người, ma túy, hiếp dâm...
Khi biết chữ, cũng là lúc sự hiểu biết của các phạm nhân được nâng cao, cũng vì vậy không còn những phạm nhân la hét, đập phá trong đêm, điều đó làm công việc của những quản giáo cũng bớt đi phần vất vả.
Dạy chữ cho tử tù ở trại tạm giam Hải Phòng là một chuyện lạ, nhưng là chuyện có thật giữa một xã hội xô bồ, hối hả, đầy cạm bẫy. Mong rằng việc làm cao cả, nhân đạo này của trại tạm giam Hải Phòng sẽ được duy trì và phát triển cũng như được thực hiện ở nhiều trại giam khác trên cả nước.
Kiều Thân - Huyền Thương
