Tại bản án sơ thẩm, 2 anh em nhà Phương "Ninh Hột" đều bị tuyên án tử hình, đến phiên phúc thẩm thì còn 1 án chung thân dành cho Chung "Ninh Hột" và 1 án tù 20 năm dành cho Phương "Ninh Hột"cùng về tội "giết người".
"Đánh giá khác nhau về mức độ nguy hiểm cho xã hội"
Theo luật sư Phạm Văn Phất - Trưởng văn phòng Luật sư An Phát Phạm nói: "Một vụ việc cụ thể thì rất khó để đưa ra ý kiến, vì tôi không phải là người nắm hồ sơ.
Quang cảnh phiên tòa xét xử Phương "Ninh Hột" và đồng bọn
Còn nói về tố tụng, sau khi có án sơ thẩm, có kháng cáo thì việc xét xử phúc thẩm xem xét có thể sửa, hoặc hủy án đi là trường hợp bình thường. Thậm chí, có trường hợp tuyên án tử hình ở cấp sơ thẩm, phúc thẩm còn tuyên vô tội.
Mặt khác, cũng có trường hợp khi xét xử phúc thẩm lại tăng hình phạt nặng hơn so với bản án của cấp sơ thẩm. Về mặt tố tụng trong một khung hình phạt cho tội danh này không "cố định" mức cụ thể là tử hình, chung thân, hay 20 năm, mà trong khung hình phạt với tội danh đó có thể là 20 năm tù, hoặc tù chung thân, hoặc tử hình. Trên cơ sở cân nhắc, tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi đó với xã hội, HĐXX sẽ áp dụng một trong các hình phạt trên".
Phân tích tiếp, luật sư Phất cho rằng: "Trong vụ án này tội danh của các bị cáo không thay đổi, khung hình phạt cũng không thay đổi mà chỉ có sự thay đổi hình phạt. Tức hai cấp xét xử đã có sự khác nhau trong việc đánh giá tính chất mức độ nguy hiểm cho xã hội”. Bình luận về mức án của bản án sơ thẩm và bản án phúc thẩm, luật sư Phất cho rằng, trong trường hợp cụ thể, mức án này có thể gây ngạc nhiên, còn về mặt nguyên tắc chung trong tố tụng hình sự, thì kết quả như thế là hoàn toàn bình thường.
"Giả sử trong một việc cụ thể, với tư cách là luật sư tham gia tố tụng, mà tôi bảo vệ cho bị hại chẳng hạn, tôi thấy xét xử sơ thẩm đã đánh giá chuẩn rồi, dư luận xã hội cũng đồng tình rồi, mà sau xét xử phúc thẩm lại có sự sửa đổi, mà sự sửa đổi đó không thuần túy mang tính khách quan, hoặc mang tính chuyên môn, thì tôi cũng không đồng tình"- luật sư Phất chia sẻ.
"Tăng nặng hay giảm nhẹ là chuyện bình thường"
Còn theo luật sư Nguyễn Việt Hùng - Trưởng Văn phòng Luật sư Kinh Đô cho rằng: Đối với các vụ án hình sự sau khi xét xử sơ thẩm bản án bị kháng cáo, kháng nghị thì khi xét xử ở cấp phúc thẩm. Tại đây, HĐXX phúc thẩm có thể tuyên phạt bị cáo theo hướng tăng nặng hay giảm nhẹ cũng là chuyện bình thường. Tuy nhiên, đối với bản án của cấp sơ thẩm chỉ có bị cáo kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt mà không có những vi phạm nghiêm trọng về tố tụng và đúng người đúng tội thì về nguyên tắc HĐXX cấp phúc thẩm có thể sửa bản án của cấp sơ thẩm (Điều 248, 249 - Bộ luật Tố tụng hình sự).
Ông trùm vùng biên Phương "Ninh Hột"
Đối với vụ án xét xử anh em Nguyễn Tiến Phương, Nguyễn Tiến Chung (anh em Phương "Ninh Hột") ở cấp sơ thẩm tuyên phạt tử hình nhưng khi lên cấp phúc thẩm chỉ bị tuyên án chung thân và 20 năm cũng là chuyện bình thường và phù hợp pháp luật nếu HĐXX cấp phúc thẩm thấy có căn cứ.
"Bản thân tôi không tham gia bào chữa, bảo vệ quyền lợi cho các đối tượng trong vụ án này nên không được tiếp cận hồ sơ vụ án và trong tay cũng không có bản án nên việc bình luận và có quan điểm pháp lý là điều khó khăn. Tuy nhiên, với những thông tin đăng tải trên báo chí vừa qua về bản án của phúc thẩm xét xử giảm nhẹ hình phạt từ tử hình (án sơ thẩm) xuống chung thân và 20 năm, tôi thấy rằng điều này hoàn toàn có thể xảy ra nếu tòa án cấp phúc thẩm thấy có cơ sở"-luật sư Hùng cho biết.
Về quan điểm xét xử, luật sư Hùng cho rằng: "Theo như nội dung của bản án cấp sơ thẩm và bản án của cấp phúc thẩm trên các phương tiện thông tin đại chúng tôi thấy rằng nhận định của tòa cấp sơ thẩm và của tòa cấp phúc thẩm đều có những lý lẽ riêng.
Tuy nhiên, quan điểm tôi nghiêng về quan điểm của tòa cấp phúc thẩm hơn. Bên cạnh những nội dung mà HĐXX cấp phúc thẩm cho rằng đây là một vụ án có tính chất phức tạp, bởi vụ án bắt đầu tại Việt Nam, nhưng kết thúc ở nước ngoài, có nhiều người nước ngoài tham gia, nhiều bị cáo trực tiếp đánh, bắn người bị hại đã bỏ trốn, .... Đồng thời, HĐXX cấp phúc thẩm cũng cho rằng, tòa án cấp sơ thẩm có sự quy kết, suy đoán bất lợi cho các bị cáo.
Việc đánh giá nguyên nhân dẫn đến vụ án của HĐXX cấp phúc thẩm là sự tranh giành lãnh địa làm ăn giữa hai công ty với nhau, theo đó xác định động cơ phạm tội của bị cáo có tính chất đê hèn là hợp lý, đây không thuộc trường hợp có tính côn đồ. Đồng thời bản án của HĐXX cấp phúc thẩm cũng xem xét đến yếu tố lỗi cố ý trực tiếp và cố ý gián tiếp của các bị cáo để đánh giá và xem xét, cũng như việc xem xét đến yếu tố về nhân thân của các bị cáo, yếu tố bị cáo đã bồi thường thiện hại cho bị hại để xem xét quyết định hình phạt cho bị cáo là hợp lý.
Việc tòa án cấp sơ thẩm tuyên anh em Nguyễn Tiến Phương, Nguyễn Tiến Chung án tử hình về tội giết người theo khoản 1 - Điều 93 Bộ luật Hình sự và HĐXX tòa án cấp phúc thẩm tuyên phạt cũng đúng theo điều khoản đó và khung hình phạt như vậy, chỉ có điều giảm nhẹ hơn là Nguyễn Tiến Phương được tuyên phạt ở mức thấp nhất của khung hình phạt và Nguyễn Tiến Phương bị tuyên phạt ở mức án chung thân có nghĩa là được xem xét giảm nhẹ hình phạt hơn mức án của cấp sơ thẩm mà thôi".
Đối với các bị cáo, cho dù họ phạm tội ở mức độ đặc biệt nghiêm trọng đến đâu thì họ vẫn có những quyền và lợi ích hợp pháp nhất định và được hưởng các tình tiết giảm nhẹ theo quy định tại Điều 46 - Bộ luật Hình sự nếu họ thỏa mãn các điều kiện được giảm nhẹ.
Những quan điểm trái ngược trong hai bản án
Ở cả hai phiên xử vụ án liên quan đến anh em "ông trùm vùng biên" Phương "Ninh Hột" đều không xuất hiện những tình tiết mới quan trọng để HĐXX làm căn cứ xét tình tiết tăng nặng hay giảm nhẹ đối với từng bị cáo. Trước nhiều tình tiết giống nhau, nhưng HĐXX của mỗi cấp tòa lại có những phân tích, đánh giá khác nhau và quyết định tuyên mức án khác nhau gây tò mò trong dư luận thời gian qua.
Theo bản cáo trạng số 45/KSDT-HS của VKSND tỉnh Quảng Ninh: Khoảng hơn 17h ngày 30/5/2009, nhóm Chung, Chấn, Môn, Đô, Luân, Kiêm gặp anh Điệp và anh Trí ở ngã ba Lục Chắn. Ngay lập tức cả nhóm xuống xe. Chung chỉ đạo Tuất, Môn, Đô, Luân xông vào đánh anh Điệp khiến anh ngã xuống vệ đường. Bọn Chấn "điên" lại tiếp tục xông tới dùng đá đập vào đầu và mặt Điệp. Anh Trí đang đứng cách anh Điệp khoảng 10m, lao vào nhóm Chấn "điên" thì bị Chấn dùng súng ngắn bắn vào đùi trái anh Trí gây thương tích nặng. Khoảng 19h cùng ngày, Nguyễn Tiến Chung quay về nhà Nguyễn Tiến Phương xin tiền sang Trung Quốc giải quyết việc của hai anh Điệp và Trí. Phương đã đưa cho Chung 20 vạn NDT. Khoảng 21h, Kiêm lái xe ô tô của Chung chở Chung và Chấn "điên" ra bờ sông biên giới để sang Trung Quốc. Trong phần kết luận, Bản cáo trạng nêu rõ: "Phương chỉ đạo Chung, Thu đưa các anh Điệp, Trí sang Trung Quốc. Tại Trung Quốc, Chấn "điên" và nhóm người Trung Quốc tiếp tục đánh hai anh đến chết rồi sau đó Chung đưa 20 vạn NDT cho nhóm người Trung Quốc để thủ tiêu xác hai anh.
Tại phiên tòa xét xử sơ thẩm: Nguyễn Tiến Chung cho rằng Chấn "điên" là người quyết định đưa anh Điệp và anh Trí sang Trung Quốc. Còn Phương lại cho rằng Khổng Danh Thu là người quyết định đưa hai người bị thương sang Trung Quốc. HĐXX tòa sơ thẩm đánh giá: Không có căn cứ chấp nhận điều này vì Chấn "điên" và Khổng Danh Thu hoàn toàn phụ thuộc vào sự điều hành của anh em Phương, Chung. Theo lời khai của Hải Bài thì việc đưa hai anh Điệp, Trí sang Trung Quốc là có sự bàn bạc thống nhất của Phương và Bài, trong đó Phương là người quyết định.
Vì vậy, HĐXX tòa sơ thẩm có thể kết luận, các bị cáo Phương, Chung đã sử dụng Chấn "điên" để thực hiện ý đồ của mình là sát hại hai anh Điệp, Trí. Cho dù ngay từ đầu Phương, Chung, Bài không có ý định giết anh Trí và anh Điệp như các bị cáo đã khai, nhưng với hành vi để cho Chấn "điên" cùng đồng bọn mang súng đi đánh, bắn anh Điệp và anh Trí tại ngã ba Lục Chắn, gây thương tích nặng, không cứu chữa kịp thời mà để mặc cho vết thương chảy máu rồi đưa hai anh sang Trung Quốc với khoảng cách xa hàng chục km, trong khi đó anh Điệp trong tình trạng hôn mê. Việc phương cho Chấn "điên" đi cùng Chung sang Trung Quốc là đã biết trước hậu quả chết người có thể xảy ra và để mặc cho hậu quả xảy ra, thực tế đã chứng minh điều đó.
Về ý thức chủ quan của các bị cáo, HĐXX tòa sơ thẩm đánh giá không thể nói Nguyễn Tiến Phương và Hải Bài gọi người đến ngã ba Lục Chắn giải quyết công việc theo nghĩa thông thường, mà mục đích là để đánh, đuổi và cần thiết thì bắn những người đang gây khó khăn cho việc xuất hàng hóa của công ty do Phương làm giám đốc. Bởi Chung lấy súng trên xe giắt vào bụng, sau đó đưa lại cho Chấn “điên”. Còn Phương thì hướng dẫn La Vĩnh Ký cách sử dụng súng của mình trước khi vào ngã ba Lục Chắn.
Cũng với những tình tiết này, HĐXX tòa phúc thẩm lại đánh giá rằng: Theo các tài liệu có trong hồ sơ và lời khai của bị cáo tại phiên tòa phúc thẩm thì có căn cứ xác định ý thức chủ quan của các bị cáo ban đầu chỉ là đánh nạn nhân mang tính chất dằn mặt, nhằm ngăn chặn sự tranh giành thị trường giữa hai công ty chứ không có ý định giết người. Sự việc diễn biến xấu đi bởi hành động của bọn Chấn "điên". Nếu có ý định giết người thì các bị cáo đã giết chết hai anh Điệp, Trí ngay tại ngã ba Lục Chắn. Vì sợ các cơ quan chức năng phát hiện và người thân của các bị hại trả thù nên các bị cáo đưa hai người bị thương sang Trung Quốc để cứu chữa cho họ.
Nhóm phóng viên
