Loại trừ trách nhiệm hình sự (TNHS) là một trong những chế định quan trọng của Luật hình sự . Theo đó, một số hành vi nguy hiểm cho xã hội không bị coi là tội phạm và người đã thực hiện hành vi nguy hiểm đó không phải chịu trách nhiệm hình sự.
Bộ luật hình sự 1999 đã ghi nhận 4 trường hợp được loại trừ TNHS đó là: Sự kiện bất ngờ; Tình thế cấp thiết; Tình trạng không có năng lực TNHS; Phòng vệ chính đáng.
Gây thiệt hại trong khi bắt giữ người phạm tội không phải là tội phạm (ảnh minh họa).
Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng pháp luật cũng như thực tiễn xét xử cho thấy một số trường hợp khác cũng phải được loại trừ TNHS nên tại Bộ luật hình sự 2015 đã bổ sung thêm 3 trường hợp để phù hợp với thực tiễn phòng chống tội phạm. Cụ thể:
Gây thiệt hại trong khi bắt giữ người phạm tội (Điều 24): Hành vi của người để bắt giữ người thực hiện hành vi phạm tội mà không còn cách nào khác là buộc phải sử dụng vũ lực cần thiết gây thiệt hại cho người bị bắt giữ thì không phải là tội phạm. Trường hợp gây thiệt hại do sử dụng vũ lực rõ ràng vượt quá mức cần thiết, thì người gây thiệt hại phải chịu trách nhiệm hình sự.
Rủi ro trong nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ (Điều 25): Hành vi gây ra thiệt hại trong khi thực hiện việc nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới mặc dù đã tuân thủ đúng quy trình, quy phạm, áp dụng đầy đủ biện pháp phòng ngừa thì không phải là tội phạm.
Người nào không áp dụng đúng quy trình, quy phạm, không áp dụng đầy đủ biện pháp phòng ngừa mà gây thiệt hại thì vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự.
Thi hành mệnh lệnh của người chỉ huy hoặc của cấp trên (Điều 26): Người thực hiện hành vi gây thiệt hại trong khi thi hành mệnh lệnh của
